Μια παλιά παροιμία λέει: «Πέθανε ο Πάπας, εκλέγεται άλλος». Το σωστότερο θα ήταν: «Πέθανε ο Πάπας, παραμένει η Εκκλησία». Εκείνη η Εκκλησία, την οποία ο Πάπας Φραγκίσκος υπηρέτησε πιστά, είναι η Εκκλησία των φτωχών, η Εκκλησία των καταφρονεμένων. Είναι η Εκκλησία του Ιησού, η αγαπημένη Του Νύμφη, Εκείνου του Ιησού που αγάπησε τους φτωχούς, τους αμαρτωλούς και κάθε είδους απόκληρους. Η Εκκλησία, το Σώμα Του, η Νύμφη Του, και κυρίως «ο δούλος των δούλων του Θεού», ο Επίσκοπος της Ρώμης, δεν μπορεί παρά να γίνει ο Χριστός σήμερα, Εκείνου του Χριστού «ο οποίος πέρασε ευεργετώντας και θεραπεύοντας όλους» (Πράξεις 10,38). Αυτό έκανε σε όλη του τη ζωή ο Πάπας Φραγκίσκος.
Είναι γνωστό σε όλους ότι ο Φραγκίσκος αναφερόταν συχνά στην «Εκκλησία των φτωχών», στην Εκκλησία που είναι σαν «νοσοκομείο πεδίου μάχης», που «πρέπει να φροντίζει τις πληγές, να θεραπεύει τις πληγές… ξεκινώντας από τους τελευταίους».
Ωστόσο, θα τον αδικούσαμε αν ξεχνούσαμε ότι ο Πάπας «που ήλθε από την άκρη του κόσμου» ήξερε — και δεν μπορούσε να είναι διαφορετικά — πως η Εκκλησία είναι πρωτίστως «ιερό μυστήριο σωτηρίας». Και αν ακόμη πορεύεται στη γη με όλες τις αδυναμίες, τις αμαρτίες και τα λάθη της, η Κεφαλή της είναι ο Αναστημένος Χριστός, που βρίσκεται ήδη στην έσχατη Βασιλεία Του και προς αυτήν πορεύεται η Εκκλησία, μολονότι ζει ακόμη σε αυτόν τον κόσμο. Αυτό είναι το μεγαλείο της Εκκλησίας, και ο Πάπας Φραγκίσκος το επαναλάμβανε τακτικά στις ομιλίες και στη διδασκαλία του. Επέμενε ότι η Εκκλησία είναι η Νύμφη του Χριστού: «Η Εκκλησία είναι η πιστή Νύμφη του Ιησού Χριστού, που επιθυμεί να αγαπηθεί όπως Εκείνος την αγάπησε μέχρι να δώσει ολοκληρωτικά τον εαυτό Του». «Η Εκκλησία είναι η Νύμφη του Χριστού, που Εκείνος την αγαπά με πιστή και άπειρη αγάπη, καθαρίζοντάς την διαρκώς με το Αίμα Του. […] Είμαστε μέρος μιας ιστορίας αγάπης».
Η Εκκλησία δεν μπορεί να είναι απλώς μια φιλανθρωπική οργάνωση, είναι το Σώμα του Χριστού. «Η Εκκλησία δεν είναι μια φιλανθρωπική ΜΚΟ, ούτε ένας πολιτιστικός ή πολιτικός θεσμός, αλλά είναι το Σώμα του Χριστού, ζωντανό μέσα στην ιστορία. Είναι το μεγάλο μυστήριο που μας κάνει όλους ένα σώμα, ένα πνεύμα, σε κοινωνία με τον Θεό». Και επιπλέον: «Η Εκκλησία ζει από τη ζωτική δύναμη που είναι το Άγιο Πνεύμα χωρίς το Πνεύμα, η Εκκλησία θα ήταν νεκρή, ένα μουσείο αναμνήσεων».
Η Εκκλησία είναι η Νύμφη του Αναστημένου Χριστού, εμπνέεται και οδηγείται από Αυτόν: «Το να είσαι Εκκλησία – διδάσκει – σημαίνει να είσαι ο πιστός λαός του Θεού που πορεύεται μέσα στην ιστορία, κινούμενος από την πνοή του Πνεύματος και οδηγούμενος από το φως του Αναστάντος».
Αυτή η διδασκαλία περί Εκκλησίας αποτελεί την κλασική παρακαταθήκη που από τους παλαιούς χρόνους έφτασε μέχρι εμάς. Πηγές της είναι πρωτίστως η Αγία Γραφή και η Ιερά Παράδοση.
Η Βασιλεία του Θεού, που άρχισε να ανατέλλει με τον Ιησού, είναι μία Βασιλεία «κοινωνίας». Ο Ιησούς συγκεντρώνει γύρω Του δώδεκα άνδρες, σύμβολο του νέου Ισραήλ, των δώδεκα φυλών. Η κοινότητα των Δώδεκα είναι ήδη ο πρωταρχικός πυρήνας αυτού που θα ονομαστεί Εκκλησία, η οποία ζει σε συνεχή πορεία ανάπτυξης και τείνει προς την τελική ολοκλήρωσή της.
Αυτήν την κοινότητα, που ήδη ξεκίνησε ο Κύριος πάνω στη γη, ο Άγιος Παύλος διδάσκει πως είναι «Σώμα Χριστού», δηλαδή η Εκκλησία Του. Ο Απόστολος προχωρά ακόμη παραπέρα, ταυτίζοντας την Εκκλησία με το ίδιο το Σώμα του Αναστημένου Χριστού (βλ. Α΄ Κορ. 12,12.27). Ο Αναστημένος Χριστός είναι η Κεφαλή αυτού του Σώματος. Συνεπώς, η Εκκλησία, δηλαδή καθένας από εμάς, αν και πορευόμαστε ακόμη «σε αυτήν την κοιλάδα των δακρύων», είμαστε βαθιά ενωμένοι με τον Αναστημένο Χριστό, όπως το σώμα είναι ζωτικά ενωμένο με την κεφαλή του.
Το μυστήριο της Εκκλησίας μπορεί να κατανοηθεί επίσης μέσα από μια άλλη εικόνα, που συμπληρώνει αυτή του Σώματος: με την Ανάσταση του Υιού Του, ο Θεός δίνει στον Ενσαρκωμένο Υιό Του μια Νύμφη, με την οποία θα αποτελέσει «μία σάρκα» (βλ. Εφεσ. 5,32 κ.ε.). Η επίγεια Εκκλησία, η Νύμφη του Ιησού, είναι η σκιά πάνω στη γη, της ουράνιας ένωσης του Χριστού με την Εκκλησία. Γι’ αυτό η Εκκλησία συμμετέχει στην κατάσταση του Νυμφίου της. Ο Ιησούς, και μετά την Ανάστασή Του, εξακολουθεί να είναι ο Εσταυρωμένος-Αναστημένος μέχρι το τέλος των αιώνων.
Η Εκκλησία υπάρχει με τον Χριστό και εν Χριστώ. Ο Χριστός και η Εκκλησία ζουν μαζί: ενωμένοι στον θάνατο και στην ανάσταση, έτσι πραγματοποιείται συνεχώς η σωτηρία της Εκκλησίας. Η Εκκλησία ζει διαρκώς σε κοινωνία θανάτου και ανάστασης μαζί Του.
Μια πολύ σημαντική συνέπεια που απορρέει από όλα όσα είπαμε, και είναι εξαιρετικά χρήσιμη για την αντιμετώπιση κάθε κρίσης που περνά η Εκκλησία ανά τους αιώνες, είναι η εξής: πράγματι, μαζί με την απέραντη ιστορία αγιότητας, πόσα αρνητικά στοιχεία, συναντούμε στην επίγεια Εκκλησία κατά την πορεία της! Αυτή είναι η πάθηση και ο θάνατος που βιώνει ακόμη ο Αναστημένος Νυμφίος στο επίγειο σώμα Του, της Εκκλησίας. Ο ορισμός «η Εκκλησία, που είναι το σώμα του Χριστού» πρέπει επομένως να διευκρινιστεί ως εξής: είναι το σώμα του Χριστού μέσα στη συμμετοχή στον θάνατο και την οδύνη, πορεία που οδηγεί στη δόξα, αλλά δεν είναι ακόμη η ίδια η δόξα. Γι’ αυτό η Εκκλησία έχει πάντοτε ανάγκη μεταστροφής. Και γι’ αυτό η Κεφαλή της, ο Χριστός, παραμένει μπροστά στον θρόνο του Πατέρα, ακόμη και μέσα στη δόξα Του, ως «Αρνίο σφαγμένο» (Αποκ. 5,6).
Ο Πάπας Φραγκίσκος είχε γράψει αυτήν την προσευχή για την Εκκλησία, Νύμφη του Χριστού, και είναι πιο επίκαιρη από ποτέ:
Κύριε Ιησού,
Εσύ αγάπησες την Εκκλησία Σου όπως μια Νύμφη,
την επέλεξες με πιστή αγάπη και την καθάρισες με το Αίμα Σου.
Κάνε ώστε η Εκκλησία Σου να μη λησμονεί ποτέ ότι είναι Νύμφη,
να μην υποκύπτει στον πειρασμό της κοσμικότητας,
να μην χάνει τον καημό για Σένα, τον μοναδικό Νυμφίο της.
Δίδαξέ την να αγαπά όπως Εσύ αγαπάς:
με ταπείνωση, με πιστότητα, με καρδιά ανοιχτή σε όλους.
Καθάρισέ την από κάθε διαίρεση,
κάνε την πρόθυμη στην πνοή του Πνεύματος,
όμορφη με το φως Σου, φτωχή με τα δώρα Σου.
+ Ιωάννης Σπιτέρης,
Αρχιεπίσκοπος
