Η Παουλίνα είναι μόλις εννέα ετών, αλλά όπως τόσα παιδιά που βιώνουν τη βία των συγκρούσεων, είναι θύμα άγχους και φόβων. Οι ιστορίες της Λέσια Γιαρούτσικ και της Τατουάντα Λινάρ, δύο γυναικών που αφιέρωσαν τη ζωή τους στην ψυχολογική και συναισθηματική αποκατάσταση αυτών των μικρών παιδιών.
Στέφαν φον Κέμπις – Ιβάνο-Φρανκίβσκ και Βόρζελ (Ουκρανία)
«Έρχεται από τη Μαριούπολη και, δυστυχώς, έζησε τη ρωσική εισβολή. Έπειτα, διέφυγε από την πόλη μαζί με τους γονείς της, οι οποίοι την προστάτευσαν με τα σώματά τους ενώ δέχονταν πυρά κατά τη διάρκεια της φυγής». Η Παουλίνα άρχισε να παθαίνει κρίσεις άσθματος, μια αντίδραση στο άγχος και στον κίνδυνο. Στην πόλη Ιβάνο-Φρανκίβσκ, στο σχετικά ήρεμο δυτικό τμήμα της Ουκρανίας, οι γονείς της την πήγαν για θεραπεία στην ψυχολόγο Λέσια Γιαρούτσικ, η οποία αφηγείται: «Αυτό το κορίτσι δημιούργησε έναν ασφαλή χώρο στον πρώτο όροφο του κτιρίου μας για τον εαυτό της και για άλλα παιδιά που έχουν ζήσει παρόμοιες εμπειρίες. Στην αρχή του πολέμου, σχεδόν πενήντα παιδιά ήρθαν εδώ ζητώντας βοήθεια, παιδιά που είχαν βιώσει τη φυγή από την πατρίδα τους. Η Παουλίνα ανταποκρίθηκε καλά στις συνεδρίες και άρχισε να κάνει φιλίες».
Όποιος μιλά με τη Λέσια Γιαρούτσικ στο γραφείο της στο Ιβάνο-Φρανκίβσκ, μαθαίνει πολλά για τα «παιδιά του πολέμου», παιδιά των οποίων η ζωή σημαδεύτηκε από τη ρωσική επίθεση στην Ουκρανία. «Τα πιο συνηθισμένα προβλήματα είναι το άγχος, οι φόβοι και η ανασφάλεια. Ο πόλεμος αφαιρεί από όλους το βασικό αίσθημα ασφάλειας, και τα παιδιά υποφέρουν περισσότερο επειδή έχουν λιγότερη εμπειρία ζωής για να το διαχειριστούν. Οι αεροπορικοί συναγερμοί, που είναι συχνοί στην πόλη, επηρεάζουν την ψυχική τους κατάσταση. Η προτεραιότητά μας στις θεραπείες είναι να επαναφέρουμε στα παιδιά αυτό το αίσθημα βασικής ασφάλειας».
Παιδιά που ζωγραφίζουν άρματα μάχης
Η θεραπεία περιλαμβάνει παιχνίδια, χειροτεχνίες και μουσική. Τα μικρότερα παιδιά συχνά ζωγραφίζουν άρματα μάχης ή πυραύλους. Αλλά και σπίτια, γιατί ονειρεύονται την ασφάλεια. «Στον πόλεμο βρισκόμαστε διαρκώς σε ένταση και νιώθουμε την ανάγκη να προστατευτούμε. Αυτές φυσικά δεν είναι φυσιολογικές συνθήκες για την ανθρώπινη ευημερία».
Η Γιαρούτσικ σημειώνει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι έφηβοι αντιδρούν σε αυτή την πρόκληση διαφέρει σημαντικά· είναι κάτι εντελώς ατομικό. «Μερικά παιδιά γίνονται πολύ σιωπηλά, απομονώνονται. Άλλα μπορεί να γίνουν επιθετικά, ιδιαίτερα σε καταστάσεις που ξυπνούν μέσα τους αυτά τα συναισθήματα. Κάποια άλλα “χάνονται” στο διαδίκτυο, αποκομμένα σχεδόν από τους γονείς τους».
Τι βοηθά σε αυτές τις περιπτώσεις; «Η σταθερότητα και η ρουτίνα. Οι συνεδρίες μας, για παράδειγμα, γίνονται πάντα την ίδια ημέρα και ώρα, κάτι που μεταδίδει ένα αίσθημα κανονικότητας και ασφάλειας. Ο εγκέφαλος “μαθαίνει” ότι όταν κάτι συμβαίνει τακτικά, τότε όλα πάνε καλά».
Τι βοηθά; Ο πρωινός καφές
Παρά τον πόλεμο, είναι δυνατόν ένα παιδί να αναπτυχθεί συναισθηματικά σταθερό. Δεν τραυματίζονται όλα. «Πολλά ζουν όμορφες εμπειρίες, δημιουργούν φιλίες και υγιείς σχέσεις. Το γεγονός ότι μεγαλώνουν με πατριωτικό πνεύμα τα βοηθά να ταυτίζονται ως Ουκρανοί, ως δυνατές προσωπικότητες».
Πώς όμως αντιμετωπίζει η ίδια η Γιαρούτσικ τον πόλεμο και τις δυσκολίες που συνεπάγεται η δουλειά της; «Φυσικά αισθανόμαστε εξάντληση. Είναι απολύτως φυσιολογικό να νιώθεις κουρασμένος σε τέτοιες συνθήκες». Η ίδια στηρίζεται στη χαρά που αντλεί από τα «ουσιώδη», τα απλά πράγματα: «Έναν καφέ στην αρχή της ημέρας, να βγω στο μπαλκόνι και να ακούσω το κελάηδισμα των πουλιών, να δουλέψω στον κήπο βυθίζοντας τα δάχτυλά μου στο χώμα, να δω μια ταινία με την οικογένειά μου. Όλα αυτά δημιουργούν μια αίσθηση κανονικότητας και επαναφέρουν το αίσθημα ασφάλειας».
Όταν οι Ρώσοι έφτασαν στο Βόρζελ
Στο Βόρζελ, προάστιο του Κιέβου, πριν από τρία χρόνια έφτασαν τα ρωσικά τανκς. Εισέβαλαν ακόμη και σε ένα μεγάλο συγκρότημα που στέγαζε ορφανοτροφείο. «Ήταν πολύ δύσκολες μέρες· οι Ρώσοι κατέστρεψαν τα πάντα όσα βλέπετε τώρα ξαναχτισμένα», θυμάται η διευθύντρια Τατουάντα Λινάρ. «Δεν έμεινε τίποτα όρθιο· ακόμη και το μικρό γήπεδο εξαφανίστηκε».
Τα παιδιά πρόλαβαν να φύγουν εγκαίρως προς την Μποροντιάνκα, ενώ πολλοί πολίτες αποφάσισαν να μείνουν. «Μερικοί υπάλληλοί μου που έμειναν, σκοτώθηκαν. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι πτώματα· δεν ήταν “στημένες εικόνες” όπως έλεγαν τα ρωσικά μέσα, αλλά η ωμή πραγματικότητα. Ήταν σοκ για όλους μας όταν το κτίριο ανακαταλήφθηκε και είδαμε τι είχαν κάνει οι Ρώσοι σε έναν χώρο για παιδιά».
Η Λινάρ είναι γιατρός στο επάγγελμα και προσεγγίζει το έργο της με αγάπη και υπομονή. «Πολλά από τα παιδιά έχουν δει τους γονείς τους να πεθαίνουν. Μερικά, όταν έρχονται εδώ, αντιδρούν επιθετικά προς τους ψυχολόγους ή τους γιατρούς. Κάθε περίπτωση χρειάζεται εξατομικευμένη αντιμετώπιση και χρόνο. Όταν προσλαμβάνω προσωπικό, η ενσυναίσθηση είναι για μένα πιο σημαντική ακόμη και από τα προσόντα· το συναισθηματικό στοιχείο είναι καθοριστικό».
Τα παιδιά του Βόρζελ είναι διαθέσιμα για υιοθεσία. «Υπάρχουν λίστες αναμονής τόσο από οικογένειες που θέλουν να υιοθετήσουν όσο και από παιδιά που περιμένουν. Η τελική απόφαση λαμβάνεται από τις τοπικές αρχές, κι αυτό είναι το σωστό, διαφορετικά θα είχα υπερβολικά μεγάλο βάρος».
Η διευθύντρια εξηγεί ότι ο πόλεμος δεν πλήττει μόνο τα συναισθήματα των παιδιών αλλά και των ενηλίκων. «Όλοι βιώνουμε πόνο, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Κανείς από το προσωπικό μου δεν έχει μείνει αλώβητος. Κάποιοι έχασαν το σπίτι τους, άλλοι αγαπημένα πρόσωπα, άλλοι έχουν συγγενείς στο μέτωπο. Συναισθηματικά, είναι μια εξαιρετικά δύσκολη πραγματικότητα».
Τα παιδιά του ορφανοτροφείου πρέπει να προστατεύονται όσο το δυνατόν περισσότερο από αυτή τη σκληρή πραγματικότητα. «Προσπαθούμε να τα αποσπάμε με γιορτές και παιχνίδια, να τους παρουσιάζουμε έναν “παράλληλο κόσμο”. Το ίδιο ισχύει και για το προσωπικό. Τους λέω πάντα: μόλις περάσετε την πόρτα, αφήστε τα δάκρυα και τον πόνο έξω, για να μπορέσετε να είστε πλήρως παρόντες για τα παιδιά».
Ο πόλεμος χαραγμένος στο δέρμα των παιδιών
Ο ήλιος λάμπει και οι μικροί ορφανοί παίζουν στο ολοκαίνουργιο πάρκο που δώρισε το Τάγμα της Μάλτας. Οι φωτογραφίες των παιδιών που έχουν υιοθετηθεί κοσμούν τους διαδρόμους του σπιτιού.
Σύμφωνα με στοιχεία της UNICEF (άνοιξη 2025), περισσότεροι από 2.500 ανήλικοι έχουν τραυματιστεί ή σκοτωθεί στην Ουκρανία από τη ρωσική εισβολή, αλλά ο πραγματικός αριθμός είναι πιθανότατα πολύ υψηλότερος. Ένα στα πέντε παιδιά έχει χάσει στενό συγγενή ή φίλο. Πάνω από 1.600 σχολεία και εκπαιδευτικά ιδρύματα έχουν καταστραφεί.
Εξαιτίας της διαρκούς απειλής αεροπορικών επιθέσεων, πολλοί έφηβοι περνούν ώρες στα υπόγεια αντί να παίζουν ή να συναντούν φίλους. Κατά μέσο όρο, δύο στα πέντε παιδιά λαμβάνουν εκπαίδευση μόνο διαδικτυακά ή μέσω μικτού συστήματος. «Αυτό συνεπάγεται ένα εκπαιδευτικό έλλειμμα δύο ετών στην ανάγνωση και ενός έτους στα μαθηματικά».
Η ΜΚΟ Save the Children καταγγέλλει από το Κίεβο ότι τα περιστατικά κακοποίησης ανηλίκων έχουν εκτοξευθεί. «Όπως συμβαίνει πάντοτε στον πόλεμο», είναι το οδυνηρό συμπέρασμα.
ΠΗΓΗ: Vatican news
+Νικόλαος,
Αρχιεπίσκοπος, πρώην Νάξου-Τήνου
