Για να προσεγγίσω το θέμα που θέλω να αναπτύξω θα πάρω αφορμή από μια σελίδα του Άγγλου ποιητή Thomas Stearns Eliot ο οποίος στο έργο του «Ο Βράχος», ανακαλεί με ποιητικό τρόπο τη θρησκευτική ιστορία της ανθρωπότητας.
Στην αρχή ο κόσμος περιγράφεται ως «Έρημος και κενό». Και σκοτάδι απλωνόταν πάνω στο χείλος της αβύσσου». « Έρημος και κενό», «σκοτάδι», λέξεις που συμπίπτουν με την απουσία νοήματος. Ο άνθρωπος, πράγματι, είναι εκείνος που θα δώσει περιεχόμενο και νόημα στην έρημο και στο κενό: στον άνθρωπο η ίδια η φύση ξεκινά για την ανεξάντλητη περιπέτεια της αναζήτησης του νοήματος. Ήρθε ο άνθρωπος και επιδόθηκε αμέσως σε μια αδιάκοπη απόπειρα για να φανταστεί, να ορίσει, να πραγματοποιήσει, θεωρητικά, πρακτικά και αισθητικά τη σύνδεση που υπάρχει μεταξύ βιωμένης, προσωρινής και εφήμερης στιγμής και του αιώνιου και έσχατου νοήματός της. Ποιο είναι το νόημα της τυχαίας στιγμής σε σχέση με το όλον; Ο άνθρωπος, σε όλες τις εποχές, ακόμη και όταν διακήρυττε το αντίθετο, αντιμετώπισε και βίωσε αυτή την ερμηνευτική προσπάθεια.
Η αναζήτηση αυτής της σύνδεσης μεταξύ της στιγμής και του όλου, – του αιώνιου –, είναι ένα φαινόμενο αναπόφευκτο για την ανθρώπινη λογική διότι ο άνθρωπος ανέκαθεν και βαθύτερα από όσο συνειδητοποιούσε τις άλλες ανάγκες του, βίωσε την αναγκαιότητα να προβληματιστεί, και να δώσει μια απάντηση για το έσχατο νόημα της πορείας του (της ζωής του).
Μεταξύ του πόλου του εφήμερου και πόλου του τελικού προορισμού του ανθρώπου, προβάλλει η σπίθα της θρησκευτικότητας, Και έτσι ο άνθρωπος αρχίζει το τεράστιο έργο να ρίξει «γέφυρα», θα έλεγε ο Victor Hugo σε ένα ποίημά του, με εκατοντάδες και χιλιάδες αψίδες μεταξύ της ανθρώπινης όχθης και του μακρινού αστέρα.
Έτσι γεννήθηκαν όλες οι θρησκείες: η θρησκεία πράγματι, δεν είναι άλλο παρά η απόπειρα κατασκευής του θεωρητικού, ηθικού και τελετουργικού τρόπου με τον οποίο ο άνθρωπος φαντάζεται τη σχέση του με το πεπρωμένο του. Παρόμοια εικόνα περιλαμβάνει έναν τρόπο να σκέπτεται και να βλέπει την πραγματικότητα. Παρακινεί σε μια κάποια στάση έναντι αυτού του φανταστικού πεπρωμένου, γι’ αυτό ωθεί σε μια ηθική, και τελικά απαιτεί έναν αισθητικό και ποιητικό παλμό σε τελετουργικές πράξεις. Το σύνολο αυτών των τρόπων που οι άνθρωποι σκέπτονται, ενεργούν και βιώνουν τις τελετουργίες, αποτελεί τη θρησκεία.
Ο Eliot , λοιπόν, ανακαλεί στη μνήμη αυτήν τη θρησκευτική παράδοση της ανθρωπότητας.
Οι μεγάλοι μυσταγωγοί θρησκειών έχουν προτείνει στους ανθρώπους τις προσφορές τους για την επίγεια ζωή τους: «Ελάτε μαζί μου, εγώ θα σας διδάξω το δρόμο», είτε: «Αυτή είναι η οδός της τελειότητας», ή ακόμη: «Για να είστε χρήσιμοι στην ιστορία, στον κόσμο, αυτός είναι ο δρόμος που οφείλετε να διανύσετε».
Ένα Γεγονός παντελώς καινοφανές και ασύνηθες
Αλλά κάποια στιγμή, συνεχίζει ο ποιητής, εκδηλώθηκε ξαφνικά ένα φαινόμενο παντελώς καινοφανές και ασύνηθες. Δεν ήρθε κάποιος να πει ότι μεταξύ της τυχαίας στιγμής που εσύ ζεις και το αιώνιο νόημά της, μεταξύ αυτού του σκοτεινού σημείου στο οποίο βρίσκεσαι και το πιο κοντινό αστέρι του ουρανού, οφείλεις να ακολουθήσεις αυτό το δρόμο. Αντίθετα, υψώθηκε μια Φωνή που ισχυρίστηκε ότι το Πεπρωμένο του ανθρώπου ταυτίζεται με τον Εαυτό του. Δεν είναι πια ο άνθρωπος που ερευνά το μυστήριο, που αναζητεί να φανταστεί το πεπρωμένο του, αλλά ένας άνθρωπος που τόλμησε να πει: «Εγώ είμαι αυτό το Μυστήριο, εγώ είμαι το Πεπρωμένο σου». Δεν «Σας διδάσκω την οδό» αλλά «Εγώ είμαι η Οδός, η Αλήθεια, η Ζωή». (Ιω. 14,6).
«Έφτασαν λοιπόν σε μια προκαθορισμένη στιγμή, μια στιγμή μέσα στο χρόνο, αλλά στιγμή ταυτόχονα του χρόνου,
Μια στιγμή όχι έξω από το χρόνο, αλλά μέσα στο χρόνο, μέσα σε αυτό που ονομάζουμε ιστορία: τέμνοντας, διχοτομώντας τον κόσμο του χρόνου, μια στιγμή μέσα στο χρόνο αλλά όχι σαν μια στιγμή χρόνου,
Μια στιγμή μέσα στο χρόνο αλλά ο χρόνος δημιουργήθηκε μέσω εκείνης της στιγμής: αφού χρόνος χωρίς νόημα δεν υπάρχει και εκείνη η στιγμή του χρόνου έδωσε το νόημα.
Φάνηκε λοιπόν πως οι άνθρωποι όφειλαν να βαδίζουν από το φως στο φως, στο φως του Λόγου.
Σωσμένοι διαμέσου του Πάθους και της Θυσίας παρόλη την αρνητική κατάσταση και συμπεριφορά τους.
Κτηνώδεις όπως πάντα, σαρκικοί, εγωιστές όπως πάντα, συμφεροντολόγοι και πείσμονες, όπως ήταν ανέκαθεν.
Εντούτοις, πάντοτε αγωνιζόμενοι, επιβεβαιώνοντας και αρχίζοντας εκ νέου την πορεία τους στο φωτισμένο από το φως δρόμο,
Συχνά σταματώντας, χάνοντας χρόνο, παρεκκλίνοντας, αργοπορώντας, επιστρέφοντας πίσω, αλλά ποτέ ακολουθώντας έναν άλλο δρόμο».
Ιδού οι ζωηρές εικόνες του Eliot που επεξηγούν τη χριστιανική ιστορία των δυο χιλιάδων χρόνων. Ο Χριστός μας διατήρησε ανθρώπους, δεν μας χάρισε την έλλειψη δυνατότητας να διακόπτουμε την τάση μας προς τον τελικό προορισμό μας. Πάντοτε «αγωνιζόμενοι». Αυτό είναι το πιο ευαίσθητο χαρακτηριστικό του ανθρώπου που έφερε στην ανθρωπότητα το μήνυμα του Χριστού. Από τη στιγμή εκείνη, ο κόσμος καθόρισε τα χρόνια του, χρόνο με το χρόνο, στο δρόμο αυτό. Και φάνηκε πως οι άνθρωποι όφειλαν να προχωρούν πάντοτε «από το φως στο φως», έτοιμοι πάντοτε να ξαναπάρουν, παρόλα τα εμπόδια, τη φωτισμένη οδό, βαδίζοντας όπως μπορούσαν, αλλά βαδίζοντας πάνω στα ίχνη εκείνου του ασύγκριτου Γεγονότος.
Διασκευή Πέτρου Ανδριώτη από το βιβλίο του Ιταλού Θεολόγου π. Luigi Giussani, “Il senso di Dio e l’ uomo moderno”.
