«Η στάση των Ελλήνων Καθολικών κατά την Επανάσταση του 1821» ήταν το θέμα της εκδήλωσης που διοργανώθηκε από το Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη των Ιησουιτών και το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών ,και πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα 20 Ιουνίου στις 19.00 στην αίθουσα εκδηλώσεων της κοινότητας Ιησουιτών.
Ομιλητές ήταν ο π. Μάρκος Φώσκολος, ιστορικός, εφημέριος της ενορίας Αγίου Νικολάου Καθολικών στη Χώρα της Τήνου και ο κ. Χρήστος Λούκος, Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Την εκδήλωση συντόνισε ο Δρ Γιώργος Δίελλας, Σύμβουλος του Ανωτάτου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού και διδάσκων στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο.
Στην εκδήλωση, ανάμεσα στο κοινό 70 περίπου ατόμων, το οποίο αποτελούσαν καθολικοί, ορθόδοξοι, φοιτητές ιστορίας και ιστορικοί, παρευρέθησαν ο αποστολικός Νούντσιος της Αγίας Έδρας στην Ελλάδα, Σεβ. Savio Hon Tai Fai, ο πρόεδρος της Εταιρείας Κυκλαδικών Μελετών, καθηγητής κ. Κορρές, ο πρόεδρος της Κίνησης Καθολικών Επιστημόνων και Διανοουμένων Ελλάδας (ΚΙΚΕΔΕ), κ. Στέφανος Προβελέγγιος, ο καθηγητής Φιλοσοφίας Δικαίου και Θεωρίας Θεσμών Αριστείδης Χατζής, εκπρόσωποι φορέων των Κυκλάδων και της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα.
Ο ηγούμενος της κοινότητας Ιησουιτών, π. Pierre Salembier, καλωσόρισε τους συμμετέχοντες εξηγώντας ότι το γεγονός που ώθησε στη διοργάνωση της εκδήλωσης ήταν η φράση στην κατά τα άλλα ευγενή ομιλία που απηύθυνε ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ. Ιερώνυμος προς τον πάπα Φραγκίσκο, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα τον περασμένο Δεκέμβριο: «Η Υμετέρα Αγιότης, ως ο σεμνός και ταυτοχρόνως δυναμικός Ηγέτης της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, θεωρούμε ότι κατά την ιστορική αυτή συγκυρία διαθέτετε το θάρρος και την ειλικρίνεια να εξετάσετε τις αστοχίες και τις παραλείψεις πατέρων Σας, οι οποίοι δεν έστερξαν στον Αγώνα του λαού μας για ελευθερία».
«Αυτή η φράση», συνέχισε ο π. Salembier, «προβλημάτισε αρκετούς καθολικούς και πιστεύω ότι είμαστε πολλοί όσοι είμαστε ευγνώμονες προς τον π. Μάρκο Φώσκολο για τη δημοσίευση, στα τρία τεύχη της “Καθολικής” που ακολούθησαν την επίσκεψη αυτή, τριών άρθρων που παρουσιάζουν τη στάση του Πάπα Πίου Ζ΄, του Πάπα που ασκούσε τα καθήκοντά του την εποχή που ξέσπασε η επανάσταση της ελληνικής ανεξαρτησίας, και την κατάσταση της Καθολικής Εκκλησίας εκείνη την εποχή. Η ανάγνωση αυτών των άρθρων μού ξύπνησε την επιθυμία να συνεχίσω τον προβληματισμό πάνω σε αυτό το θέμα με μια βραδιά ανταλλαγής απόψεων και συζήτησης επ’ αυτού».
Στην εναρκτήρια παρέμβασή του, ο κ. Δίελλας, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών, ανέφερε: «Ο ίδιος ο τίτλος της εκδήλωσης, φαίνεται να υπονοεί ένα αδιόρατο, εκ πρώτης όψεως, ερωτηματικό: Ποια η στάση των Ελλήνων Καθολικών κατά την Επανάσταση του 1821; Πρόκειται για ένα ζήτημα που δεν έχει απασχολήσει επαρκώς την ιστοριογραφία, για το οποίο επικρατεί συχνά άγνοια, σύγχυση ή και προκατάληψη. Η άγνοια μπορεί πράγματι να οφείλεται στην έλλειψη πηγών. Η σύγχυση, στη συχνή ταύτιση των Ελλήνων Καθολικών, με την τοπική Καθολική Ιεραρχία και πολύ περισσότερο με την Αγία Έδρα, και μεγάλες δυνάμεις, όπως εν προκειμένω η προστάτιδα των Καθολικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Γαλλία. Τέλος η προκατάληψη, στην άποψη ότι η Επανάσταση υπήρξε υπόθεση αποκλειστικά των Ελλήνων Ορθοδόξων, σε σημείο που οι δύο ιδιότητες να ταυτίζονται, αποκλείοντας κάθε δυνατότητα εναλλακτικής δυάδας. Κι αυτό, ερήμην της άποψης ή και της βούλησης των πρωταγωνιστών της Επανάστασης, που στα επαναστατικά συνταγματικά κείμενα διακήρυξαν ότι «όσοι αυτόχθονες της επικρατείας της Ελλάδος πιστεύουσιν εις Χριστόν εισίν Έλληνες και απολαμβάνουσιν άνευ τινός διαφοράς όλων των πολιτικών δικαιωμάτων». Δεν έθεσαν δηλαδή καμία ομολογιακή προϋπόθεση ή αποκλεισμό. Ερωτήματα λοιπόν όπως υπήρξε επιφυλακτική η τοπική Καθολική Ιεραρχία προς την Ελληνική Επανάσταση και γιατί; Υπήρξε αρμονική συνεργασία των καθολικών κοινοτήτων και των επαναστατικών αρχών; Ποια η εμπλοκή της Αγίας Έδρας με την δισχιλιετή διπλωματική της εμπειρία ή της προστάτιδας των καθολικών Γαλλίας, στο ζήτημα; Αποτελούν αφορμή για έναν γόνιμο, ψύχραιμο και εποικοδομητικό διάλογο. Παράλληλα, μια σειρά από ενδιαφέροντα αλλά ελάχιστα γνωστά ιστορικά περιστατικά είναι δυνατό να συμβάλουν στην πληρέστερη προσέγγιση του θέματος».
Στο τέλος των ομιλιών ακολούθησαν ενδιαφέρουσες ερωτήσεις και απορίες του κοινού, όπως: «Η ουδετερότητα της Σύρου ήταν επιλογή των κατοίκων ή του επαναστατικού κράτους ούτως ώστε να γίνει ο εποικισμός του νησιού;», «Το ερώτημα της στάσης των Ελλήνων Καθολικών απασχόλησε την ελληνική Βουλή μέχρι το 1900 ή είναι ένα ερώτημα που τέθηκε τα τελευταία χρόνια;», «Ποια είναι η στάση των καθολικών στα δέκα χρόνια που διήρκησε η Επανάσταση, καθώς υπάρχουν αριστεία ανδρείας υπογεγραμμένα από τον Όθωνα σε Έλληνες Συριανούς καθολικούς;», «Γνωρίζουμε αν η ορθόδοξη κοινότητα της Σύρου συμμετείχε ενεργά στον αγώνα είτε χρηματικά είτε με άνδρες στα πληρώματα ή αν δεν ήταν τελικά το θρησκευτικό κομμάτι εκείνο που οδήγησε στην επιφυλακτικότητα, αλλά το κοινοτικό – Συριανό;».
Συνολικά, η εκδήλωση ήταν επιτυχής και ευχόμαστε στο μέλλον οι εκδηλώσεις που θα διοργανώσει το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών και η Βιβλιοθήκη και το Αρχείο των Ιησουιτών, να ανταποκρίνονται στις αναζητήσεις του κοινού.
