Όπως ήδη έχει ανακοινωθεί, το Κέντρο Ιστορικών Μελετών της Καθολικής Επισκοπής Σύρου (ΚΙΜΚΕΣ), στο πλαίσιο των Επιστημονικών του Δραστηριοτήτων, με σκοπό να προωθήσει τα θέματα της προστασίας ανάδειξης και αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς του Τόπου μας, οργάνωσε, σε συνεργασία με καθηγητές πολλών Ελληνικών Πανεπιστημίων, Σεμινάριο Επιμόρφωσης με πρώτο θέμα την αρχιτεκτονική κληρονομιά της Σύρου. Το Σεμινάριο διεξάγεται στους χώρους της ιστορικής Μονής των Ιησουιτών στην Άνω Σύρο και τελεί υπό την αιγίδα της Καθολικής Επισκοπής Σύρου, της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης. Άρχισε στις 28 Αυγούστου και θα διαρκέσει έως τις 3 Σεπτεμβρίου 2011, με καθημερινή εργασία σε μια σειρά μαθημάτων διάρκειας 24 ωρών.
Τα θέματα αναπτύσσουν 15 Καθηγητές από το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, καθώς και από τα Πανεπιστήμια Πελοποννήσου, Χαροκόπειο Αθηνών, Θεσσαλίας κ.ά. Για την προετοιμασία, οργάνωση και διεξαγωγή του Σεμιναρίου συγκροτήθηκαν τρεις Επιτροπές, η Επιστημονική, η Οργανωτική και η Επιτροπή Γραμματειακής Υποστήριξης, το όλο δε πρόγραμμα συντονίζει ο ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου και τέως Πρόεδρος της Ανώτατης Παιδαγωγικής Τεχνολογικής Εκπαίδευσης (ΑΣΠΑΙΤΕ) Απανωσυριανός συμπολίτης μας κ. Ιωσήφ Στεφάνου. Συμμετέχουν 47 εκπαιδευόμενοι μεταπτυχιακοί σπουδαστές και υποψήφιοι διδάκτορες, καθώς και πολιτικοί μηχανικοί από τις Υπηρεσίες της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου και του Δήμου Σύρου-Ερμούπολης. Οι εκπαιδευόμενοι μετά το πέρας των εργασιών θα λάβουν πιστοποιητικό παρακολούθησης.
Ήδη, με την παρουσία του Σεβασμιοτάτου π. Φραγκίσκου Παπαμανώλη, Καθολικού Επισκόπου Σύρου, ο οποίος είναι και ο Πρόεδρος του ΚΙΜΚΕΣ, εκπροσώπων τοπικών Αρχών, Καθηγητών και Εκπαιδευομένων του Σεμιναρίου, Διευθυντών Τεχνικών Υπηρεσιών, Αρχι-τεκτόνων και Μηχανικών κ.ά., έγινε η επίσημη έναρξη του Σεμιναρίου την Κυριακή, 28 Αυγούστου, στις 8.15 το βράδυ, στην αίθουσα συγκεντρώσεων της πρώην Μονής «Αίθουσα Συλλόγου Νέων Αγίου Αλοϊσίου ». Την εκδήλωση αυτή συντόνιζε ο κ. Ισίδωρος Σαλάχας,
Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Καθολικών Σύρου, στον οποίο Σύνδεσμο ο Επίσκοπός
μας π. Φραγκίσκος ανέθεσε ένα μέρος της οργάνωσης του Σεμιναρίου. Ο συντονιστής καλω-
σόρισε τους παρευρισκόμενους στον ιστορικό χώρο της Μονής των Πατέρων Ιησουιτών, οι
οποίοι, όπως είπε, πριν από 267 χρόνια (Μάρτιος του 1744), εγκαταστάθηκαν στο νησί μας και συγκεκριμένα στην Άνω Σύρο και ίδρυσαν τη Μονή των Ιησουιτών, προσφέροντας καθ’ όλη αυτή την περίοδο των δυόμισι αιώνων, έως το 1996, έτος που έκλεισε η Μονή και αναχώρησαν οι Πατέρες από τη Σύρο, σπουδαίες και αναρίθμητες υπηρεσίες στην Εκκλησία, την Πολιτεία, την Κοινωνία, την Οικογένεια, τα Παιδιά και τους Νέους. Μέσα δε σε αυτήν εδώ την αίθουσα λειτούργησε όλα αυτά τα χρόνια, υπό τη Διεύθυνση και την καθοδήγηση των Πατέρων της Μονής, μια σπουδαία, ξεχωριστή και πολυάριθμη Χριστιανική Οργάνωση νέων, αγοριών και κοριτσιών, με την επωνυμία « Σύλλογος Νέων Αγίου Αλοϊσίου Άνω Σύρου» και που αυτός ο Σύλλογος, όπως και η Μονή, έγραψε μια λαμπρή πολυετή ιστορία στον Τόπο μας. Η αναφορά μου αυτή, είπε ο συντονιστής, στους δυο αυτούς Φορείς γίνεται διότι συνδέονται άμεσα με το θέμα του Σεμιναρίου, αφού δημιούργησαν μέσα στον οικισμό της Άνω Σύρου ένα τεράστιο θεάρεστο έργο, μια ανεκτίμητης αξίας και σπουδαιότητας θρησκευτική, πνευματική, κοινωνική και πολιτιστική Κληρονομιά, η οποία δεν πρέπει για κανένα λόγο να χαθεί και που όλοι μας οφείλουμε να την αξιοποιούμε συνεχώς και να την κρατάμε ζωντανή, για να διδάσκονται και να επωφελούνται από αυτήν οι γενιές που θα έρχονται. Στη συνέχεια ο συντονιστής ενημέρωσε τους παρόντες για ορισμένα διαδικαστικά θέματα του Σεμιναρίου και ιδιαιτέρως για το πρόγραμμα της σημερινής επίσημης έναρξής του..
Από τους εκπροσώπους των Αρχών απηύθυναν χαιρετισμό ο Προϊστάμενος της Γραμματείας της Ιεράς Μητροπόλεως Σύρου κ. Αλέξανδρος Μαρκουΐζος, ως εκπρόσωπος του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Σύρου κ. Δωροθέου Β’, ο Βουλευτής Κυκλάδων κ. Γεώργιος Παπαμανώλης και ο Δήμαρχος Σύρου – Ερμούπολης κ. Ιωάννης Δεκαβάλλας. Όλοι τους συνεχάρησαν τους πρωτεργάτες του Σεμιναρίου Σεβασμιότατο π. Φραγκίσκο Παπαμανώλη και Καθηγητή κ. Ιωσήφ Στεφάνου, καθώς και όλους τους συντελεστές του και ευχαρίστησαν τους κ. κ. Καθηγητές για την αξιέπαινη προσφορά τους σε αυτό το επιμορφωτικό Σεμινάριο. Αναφερόμενοι στη, μεγάλης σημασίας, ανεκτίμητη Πολιτιστική Κληρονομιά του Τόπου μας, ευχήθηκαν επιτυχία των εργασιών του Σεμιναρίου και τη συγκομιδή από αυτό πλούσιων καρπών. Ακολούθως ο Επίσκοπος π. Φραγκίσκος κηρύττοντας την έναρξη των εργασιών του Σεμιναρίου, είπε: .
« Αγαπητοί μου,
Καλώς ήρθατε στη Σύρο μας, στο νησί μας, που εμείς οι Συριανοί, χαϊδευτικά, το λέμε “Ο βράχος μας”.
Το θέμα του Σεμιναρίου είναι πολύ σπουδαίο για τη Σύρο μας. Έχει σκοπό να αφυπνίσει σε όλους μας το ενδιαφέρον μας για την πολιτιστική, πολιτισμική, αρχιτεκτονική, βιωματική, θρησκευτική κληρονομιά αυτού του Βράχου επάνω στον οποίο ζούμε. Κληρονομιά, η οποία καταστρέφεται σιγά – σιγά, όχι τόσο από τους κατοίκους αλλά από Νόμους της Πολιτείας που συντάσσονται χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τις ιδιαιτερότητες του κάθε τόπου, ισοπεδώνοντας τα πάντα.
Ιδιαιτέρως σε τρεις τομείς: της Αρχιτεκτονικής (μερικά οικοδομικά εκτρώματα που έχουμε στην Άνω Σύρο δημιουργήθηκαν με την εφαρμογή του ΓΟΚ. Οι νόμοι που συντάσσονται χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα τοπικά χαρακτηριστικά κάνουν δύσκολη τη ζωή στους κατοίκους, π.χ. για να αντικαταστήσεις μια ταράτσα που στάζει πρέπει να πάς σε πολιτικό μηχανικό το λιγότερο 2 χρόνια πριν για να σου βγάλει την άδεια). Στον τομέα της
υγειονομίας. Για να ανοίξεις μια ταβερνούλα χρειάζονται διαδικασίες 2,5 χρόνων. Από τότε που απαγορεύτηκε στους γυρολόγους αρτοπωλητές να γυρίζουν στην Άνω Σύρο να πουλούν το ψωμί, οι νόμοι στέρησαν την απανωχωρίτισσα γριούλα από την ευχαρίστηση να φάει ψωμί της ημέρας. Πού να πηγαίνει κάθε μέρα στην Ερμούπολη για ένα φραντζολάκι! Έχουμε και τον τομέα τον οικονομικό. Καταργήθηκαν οι γυρολόγοι μανάβηδες, όχι μόνο επειδή πέθαναν, αλλά οι νέοι έπρεπε επάνω στο γάιδαρο που μετέφερε τα προϊόντα τους, να έχουν και την ταμειακή μηχανή για να κόβουν απόδειξη. Πολλά «απαγορεύεται» κάνουν πάντοτε πιο δύσκολη τη ζωή των κατοίκων. Και φθάσαμε στο σημείο, από τότε που το Υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε την Άνω Σύρο διατηρητέο οικισμό, η Άνω Σύρος να φθείρεται συνεχώς και να οδεύει προς την εξαφάνιση, διότι με τα «απαγορεύεται» δεν διατηρείται ο οικισμός. Εμείς θέλουμε να σταματήσει αυτή η φθορά για τη Σύρο γενικά και την Άνω Σύρο ειδικά. Αυτό το Πρώτο Σεμινάριο έχει σκοπό να κάνει την αρχή για μια προσπάθεια της διαφύλαξης της πολιτιστικής κληρονομιάς μας.
Η έμπνευση για αυτό το Σεμινάριο ανήκει στον κ. Ιωσήφ Στεφάνου, Καθηγητή του Μετσοβίου Πολυτεχνείου Αθηνών, γέννημα – θρέμμα της Άνω Σύρου, ο οποίος πεισματικά αγαπά τη Σύρο, παρ’ όλες τις πίκρες που του έχουν προξενήσει οι συριανοί, διότι δύσκολα κατανοούν ότι πρέπει να ξέρουμε να χάνουμε για να μπορούμε να κερδίζουμε. Τον ευχαριστώ λοιπόν. Κουράστηκε αρκετά γι’ αυτό το Σεμινάριο. Με το πείσμα του αυτό, γνωρίζοντας και την αδυναμία της αγάπης μου για το νησί μας, παρέσυρε και εμένα να δεχθώ να συμμετέχει και το Κέντρο Ιστορικών Μελετών της Καθολικής Επισκοπής στη διοργάνωση αυτού του Σεμιναρίου.
Με μεγάλη ευχαρίστηση η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και ο Δήμος του Νησιού μας έθεσαν και αυτοί υπό την αιγίδα τους αυτό το Σεμινάριο. Στο πρόσωπο του κ. Περι-φερειάρχη, κ. Ιωάννη Μαχαιρίδη, και του κ. Δημάρχου, κ. Ιωάννη Δεκαβάλλα, ευχαριστώ για τη συνεργασία που προσέφεραν η Περιφέρεια και ο Δήμος του νησιού μας. Όλους σας ευχαριστώ.
Με την ευκαιρία ευχαριστώ όλους εκείνους που βοήθησαν στην διοργάνωση αυτού του Σεμιναρίου. Ιδιαιτέρως τους κυρίους Καθηγητές των Πανεπιστημίων, παρόντες και απόντες, που δέχτηκαν να προσφέρουν το χρόνο τους και τις γνώσεις τους προς όφελος του νησιού μας. Τους εκπαιδευομένους. Αγαπητοί μου επωφεληθείτε όσο μπορείτε από αυτό το Σεμινάριο. Ευχαριστώ το Σύνδεσμο Ελλήνων Καθολικών που ανέλαβε την διοργάνωση, τις ακτοπλοϊκές Εταιρείες και τους ταξιδιωτικούς πράκτορες, το ΚΑΣΤΡΙ, τον Εφημέριο της Ενορίας και όλους τους υπαλλήλους της Επισκοπής, οι οποίοι εργάστηκαν με μεράκι, και όλους όσους βοήθησαν με κάθε τρόπο για να προετοιμάσουν τους χώρους όπου θα διεξαχθεί το Σεμινάριο. Ευχαριστώ ».
Το λόγο πήρε μετά ο εμπνευστής της ιδέας της πραγματοποίησης του επιμορφωτικού Σεμιναρίου κ. Ιωσήφ Στεφάνου, Ομότιμος Καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου, που γεννήθηκε στην Άνω Σύρο και έζησε σε αυτήν έως τα φοιτητικά του χρόνια, δείχνοντας μια ξεχωριστή αγάπη για τη γενέτειρά του και για ολόκληρη τη Σύρο και πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάδειξη και αξιοποίηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ο κ. Στεφάνου στην αρχή της ομιλίας του ευχαρίστησε τον Σεβασμιότατο π. Φραγκίσκο Παπαμανώλη, Καθολικό
Επίσκοπο Σύρου, ο οποίος, αφενός αποδέχθηκε την πρότασή του να οργανώσει το Σεμινάριο το Κέντρο Ιστορικών Μελετών της Καθολικής Επισκοπής Σύρου στο πλαίσιο των επιστημονικών του δραστηριοτήτων και αφετέρου ενέκρινε τη χρησιμοποίηση των χώρων της πρώην Μονής των Ιησουιτών στην Άνω Σύρο για τη διεξαγωγή του. Μετά, ο κ. Στεφάνου ευχαρίστησε όλους τους συναδέλφους του Καθηγητές και Καθηγήτριες για την πρόθυμη ανταπόκρισή τους στην πρόσκλησή του να προσέλθουν και να διδάξουν στο Σεμινάριο, μεταδίδοντας τις πανεπιστημιακές τους γνώσεις και εμπειρίες σε όλους εκείνους που θα το παρακολουθήσουν. Συγχρόνως ευχαρίστησε και όλους τους μεταπτυχιακούς σπουδαστές και τους πολιτικούς μηχανικούς για τη συμμετοχή τους στο Σεμινάριο, χαρακτηρίζοντας πολύ χρήσιμα για τους ίδιους, αλλά και για τον Τόπο μας, όλα όσα θα αποκομίσουν από αυτή την εξαήμερη επιμόρφωσή τους.
Η ενδιαφέρουσα και κατατοπιστική ομιλία του κ. Στεφάνου, περιστράφηκε κυρίως στα πνευματικά, πολιτιστικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του χρονολογούμενου από το 1204 παραδοσιακού μεσαιωνικού οικισμού της Άνω Σύρου (Απάνω Χώρας), που έλαμψε σε πολλούς τομείς της πνευματικής, κοινωνικής και πολιτιστικής της ζωής, καταλείποντας μια ανεκτίμητης αξίας Κληρονομιά, που δημιουργήθηκε μέσα στο διάβα των 800 χρόνων ύπαρξης του ιστορικού αυτού οικισμού. Στη συνέχεια μίλησε για τα αρχιτεκτονικά-πολεοδικά στοιχεία που ανέδειξαν τον οικισμό και αυτά που τον συγκροτούν σήμερα και στις πολυετείς προσπάθειες που καταβάλλει ο ίδιος και άλλοι ενδιαφερόμενοι, για να μην αλλοιώνεται και προπάντων να μην καταστρέφεται αυτή η τόσο πλούσια και μοναδική κληρονομιά μας, που απλώνεται στην πόλη και την ύπαιθρο. Επεσήμανε τα προβλήματα που προκύπτουν από τις καθυστερήσεις στην έκδοση των πολεοδομικών αδειών, από τις πιο μικρές και απλές κατασκευές έως τις πιο σύνθετες, και την αργοπορία των αρμοδίων Υπηρεσιών στις οποίες, όπως είπε, ο χρόνος εκεί μετριέται διαφορετικά. Δίναμε, υπογράμμισε ο ομιλητής, και συνεχίζουμε να δίνουμε μάχες με τις Υπηρεσίες για να μην καθυστερούν την έκδοση των οικοδομικών αδειών και να προωθούν γρήγορα κάθε υπόθεση που έχει σχέση με τη ζωή των ανθρώπων που κατοικούν στον ιστορικό μας Βράχο. Αναφερόμενος, μεταξύ των άλλων, και στα κοινωνικοϊστορικά στοιχεία για την Άνω Σύρο, παρουσίασε την κατάσταση που επικράτησε για πάρα πολλές δεκαετίες, όπου κυριαρχούσε ένας διαφορετικός τρόπος ζωή από το σημερινό.
Ο κ. Στεφάνου, τέλος, παρουσίασε το πρόγραμμα του Σεμιναρίου, που περιλαμβάνει 24 ωρών διδασκαλία από τους πανεπιστημιακούς καθηγητές γύρω από τα θέματα: Τόπος, Τοπίο, Φυσιογνωμία, Προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, Διαχείριση ανάπτυξης ιστορικών κέντρων και παραδοσιακών οικισμών, Πολιτιστική κληρονομιά, Αρχιτεκτονική κληρονομιά, Περιβαλλοντική αντιμετώπιση, Θεσμική αντιμετώπιση της προστασίας, Πολιτικές προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, Ευρωπαϊκές πολιτικές για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, Οικοδομικά μυστικά στις αποκαταστάσεις παλαιών κτισμάτων, Προστασία ιστορικών ξύλινων κατασκευών, Βιοκλιματισμός και παραδοσιακή αρχιτεκτονική, Ο πρότυπος πολεοδομικός σχεδιασμός της Ερμούπολης, Η αντιμετώπιση της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ερμούπολης, Η αρχαιολογική κληρονομιά της Σύρου, Τουρισμός και αρχιτεκτονική κληρονομιά, Αξιοποίηση των πολιτισμικών πόρων του νησιού κ.ά.
Ακολούθησε στον όροφο του κτιρίου της Μονής δεξίωση για όλους τους παρευρισκομένους, με ποικιλία νόστιμων μεζέδων, αναψυκτικών και κρασιού, που ετοίμασε ο γνωστός
Αγροτουριστικός Συνεταιρισμός Γυναικών Σύρου « ΤΟ ΚΑΣΤΡΙ ».
Το Σεμινάριο συνεχίζεται καθημερινά μέσα σε ένα εξαιρετικό περιβάλλον, που το διακρίνει υψηλό επιστημονικό εκπαιδευτικό επίπεδο και άψογη συνεργασία μεταξύ των κ.κ. Καθηγητών και των εκπαιδευομένων, οι οποίοι με έκδηλο ενδιαφέρον παρακολουθούν τα μαθήματα, συμμετέχοντας και σε όλες τις διαδραστικές επεξεργασίες των θεμάτων, οι οποίες γίνονται υπό την εποπτεία των καθηγητών του προγράμματος. Πραγματοποιήθηκαν ξεναγήσεις των καθηγητών και των σπουδαστών στον οικισμό της Άνω Σύρου, στον οποίο τους ξενάγησε ο Καθηγητής κ. Ιωσήφ Στεφάνου, και στην Ερμούπολη, όπου επικεφαλής στις ξεναγήσεις ήταν ο κ. Στεφάνου, η Αρχιτέκτονας ΕΜΠ κ. Σμαράγδα .Πετράτου-Φραγκιαδάκη και ο Πολιτικός Μηχανικός του Δήμου κ. Παύλος Χατζηγρηγορίου. Στην Ερμούπολη οι ξεναγήσεις περιελάμβαναν το Δημαρχείο, το Θέατρο «Απόλλων » και το Βιομηχανικό Μουσείο. Αξίζει να σημειωθεί ότι, τόσο στο Δημαρχείο, όσο και στο Θέατρο Απόλλων, τις ξεναγήσεις έκαναν οι μικροί σε ηλικία εθελοντές ξεναγοί της Αρχαιολόγου κ. Μαρίας Ρώτα, οι οποίοι ενθουσίασαν τους επισκέπτες για την άριστη ξενάγησή τους και την ευρεία κατάρτισή τους. Τα άτομα στα οποία έχει ανατεθεί η Γραμματειακή υποστήριξη του Σεμιναρίου, εργάζονται για πολλές ώρες σε χώρο της Μονής, καταγράφοντας, αποτυπώνοντας και διεκπεραιώνοντας κάθε τι σχετικό με το Σεμινάριο και τις καθημερινές του εργασίες. Παρέα καθηγητές και εκπαιδευόμενοι, απόλαυσαν μια βραδιά «κρασοκατάνυξης» σε ταβέρνα του παραδοσιακού οικισμού της Απάνω Χώρας, με ένα μέρος της να απλώνεται μπροστά τους και λίγο πιο κάτω την Ερμούπολη, την πρωτεύουσα της Σύρου και των Κυκλάδων, να ξεδιπλώνεται αγγίζοντας τα νερά του Αιγαίου.
Οι εργασίες του Σεμιναρίου ολοκληρώνονται το μεσημέρι του Σαββάτου, 3 Σεπτεμβρίου, όπου θα συνέλθουν όλοι οι διδάσκοντες καθηγητές για την εξαγωγή των συμπερασμάτων από τις εργασίες του Σεμιναρίου, την υποβολή προτάσεων και τη χάραξη των προοπτικών ανάδειξης και αξιοποίησης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Το βράδυ της ίδιας ημέρας στους χώρους της Μονής θα προσφερθεί δεξίωση για τους εκπροσώπους των τοπικών Αρχών, τους καθηγητές και εκπαιδευομένους, τους προσκεκλημένους και για εκείνους που πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στο Σεμινάριο αυτό.
Σύρος, 31 Αυγούστου 2011
Ισίδωρος Γ. Σαλάχας
