Η Θεία Λατρεία αποτελεί τη σίγουρη οδό μέσω της οποίας ο Αναστημένος Σωτήρας Ιησούς μας προσεγγίζει για να μας δωρίσει, μυστηριακά, τη σωτήρια δράση Του. Αυτή είναι η ουσία της Θείας Λατρείας, αυτή είναι το Πασχαλινό Μυστήριο που από το παρελθόν και το έσχατο γίνεται παρόν για όλους εμάς.
Αυτή η σωτήρια συνάντηση επιτελείται κατά τη διάρκεια ιεροτελεστιών, κατά τη διάρκεια των οποίων, πρωταγωνιστικό ρόλο παίζουν όχι μονάχα ο ιερέας, αλλά και οι πιστοί.
Το μεγάλο ποιμαντικό πρόβλημα που προκύπτει, είναι, πώς οι πιστοί μαζί με τους ιερείς, όσοι δηλαδή αποτελούν την λειτουργική σύναξη, συμμετέχουν σε αυτό το «θείο δράμα»;
Μήπως πρόκειται, τουλάχιστον σε ότι αφορά στη Θεία Λατρεία, για ένα είδος από μαγικές ιεροτελεστίες, στις οποίες, αρκεί να συμμετάσχει κανείς για να απολαύσει ορισμένα μυστηριώδη αγαθά, χωρίς απαραίτητα να καταλαβαίνει τι γίνεται; Μήπως πρόκειται για κοινωνικές συναντήσεις με την ευκαιρία βαπτίσεων, γάμων ή κηδειών; Ή μήπως πρόκειται για την ευκαιρία μιας συναισθηματικής απόλαυσης μίας ωραίας μουσικής ή κάποιας άλλης πνευματικής ή επετειακής εκδήλωσης;
Σε αυτόν το προβληματισμό προσπαθεί να απαντήσει ο Πάπας Φραγκίσκος μέσα από την Αποστολική Επιστολή του «Πολύ Επιθύμησα» (DesiderioDesideravi) που έχει ως υπότιτλο «Για τη λειτουργική κατάρτιση του Λαού του Θεού». Θα αναφέρουμε, μόνο επιγραμματικά, μερικές από τις προτάσεις του.
Όχι στην αναζήτηση μονάχα ενός εξωτερικού αισθητισμού
«Η συνεχής ανακάλυψη της ωραιότητας της Θείας Λατρείας δεν είναι η αναζήτηση ενός τελετουργικού αισθητισμού που αρέσκεται μόνο στη φροντίδα της εξωτερικής τυπικότητας και τελετής ή ικανοποιείται από μια λεπτομερή τήρηση τελετουργικών οδηγιών» (Αρ. 22).
Δεν αρκεί να τηρεί κανείς αυστηρά τις οδηγίες της τελετουργικής πράξης, δεν αρκεί να υπάρχει μια ωραία χορωδία, να έχει ο λειτουργός μια ωραία φωνή, να φορούν οι ιερείς φανταχτερά άμφια, να μεταχειρίζονται πλούσια λειτουργικά σκεύη, για να καταστήσει πλήρη τη συμμετοχή των πιστών στην Θεία Λατρεία.
Πρέπει να δεχθούμε με θαυμασμό και πίστη την αποκάλυψη του πασχαλινού μυστηρίου που τελείται στη Θεία Λατρεία. Σε αντίθετη περίπτωση: «θα υπήρχε πράγματι κίνδυνος να παραμείνουμε αδιάβροχοι από τον ωκεανό της χάριτος που πλημμυρίζει κάθε τελετουργία» (Αρ. 24).
Θαυμάζω με αγαλλίαση τον Χριστό που έρχεται να με λυτρώσει
Θαυμασμός στη Θεία Λατρεία «δεν είναι ένα είδος παραζάλης εμπρός σε μια σκοτεινή πραγματικότητα ή σε μια τελετή αινιγματική, αλλά αντιθέτως, είναι ο θαυμασμός για το γεγονός ότι το σχέδιο του Θεού για τη σωτηρία μας μάς αποκαλύφθηκε κατά το Πάσχα του Ιησού (βλ. Εφ 1,3-14), η αποτελεσματικότητα του οποίου συνεχίζει να φθάνει ως εμάς με την τέλεση των «μυστηρίων», δηλαδή των ιερών Μυστηρίων» (αρ. 25).
Να μάθουμε να διαβάζουμε τα σύμβολα
«Το βασικό ζήτημα είναι λοιπόν αυτό: πώς να ανακτήσουμε την ικανότητα να βιώνουμε πλήρως τη λειτουργική πράξη … Η πρόκληση είναι πολύ δεσμευτική, διότι ο σύγχρονος άνθρωπος – όχι σε όλες τις κουλτούρες με τον ίδιο τρόπο – έχασε την ικανότητα να αντιμετωπίζει τη συμβολική ενέργεια, που είναι ουσιαστικό στοιχείο της λειτουργικής πράξης» (αρ. 27). Γράφει ο μεγάλος Γερμανός θεολόγος Romano Guardini: «Με αυτό διαγράφεται το πρώτο καθήκον για το έργο της λειτουργικής κατάρτισης: ο άνθρωπος πρέπει να γίνει και πάλι ικανός για σύμβολα». «Αυτό το καθήκον αφορά όλους, χειροτονημένους λειτουργούς και πιστούς. Το καθήκον δεν είναι εύκολο διότι ο σύγχρονος άνθρωπος έχει γίνει αναλφάβητος, δεν γνωρίζει πλέον να διαβάζει τα σύμβολα, σχεδόν δεν υποψιάζεται ούτε καν την ύπαρξή τους» (αρ. 44).
Ανάγκη ευαγγελισμού για μια σωστή συμμετοχή στη Θεία Λατρεία
Το να συμμετέχει ο πιστός με θαυμασμό και πίστη στην τελετουργία της Θείας Λατρείας, είναι κάτι που δεν αφήνεται στο ανεξέλεγκτο συναίσθημα του καθενός. Διαφορετικά θα περιοριζόμασταν στο να τελούμε τα Θεία Μυστήρια όπως ορισμένες ακραίες πεντηκοστιανές σέκτες, στις οποίες ένας υπερβολικός συναισθηματισμός εισβάλλει σε αυτούς τους ανθρώπους ώστε να θυμίζει διονυσιακές εξάρσεις. Υπάρχει ανάγκη για μια μυσταγωγική κατήχηση των πιστών όπως έκαναν οι Πατέρες της Εκκλησίας. Πράγματι «μια ιεροτελεστία που δεν ευαγγελίζεται δεν είναι αυθεντική, όπως δεν είναι επίσης αυθεντική μια αναγγελία που δεν οδηγεί στη συνάντηση με τον Αναστημένο κατά την ιεροτελεστία: και τα δύο, έπειτα, δίχως τη μαρτυρία της αγάπης, είναι σαν χάλκινη καμπάνα ή σαν κύμβαλο που αλαλάζει (βλ. Α’ Κορ. 13,1)» (Αρ. 37).
Τα ίδια τα λειτουργικά κείμενα και οι χειρονομίες μας βοηθούν να ζήσουμε εκκλησιαστικά τα μυστήρια που τελούμε: «Στην πραγματικότητα είναι μια στάση που καλούνται όλοι οι βαπτισμένοι να βιώνουν. Σκέπτομαι όλες τις χειρονομίες και τα λόγια που ανήκουν στη σύναξη: το να συγκεντρώνονται, να προχωρούν σε πομπή, να είναι καθισμένοι, όρθιοι, γονατιστοί, να ψάλλουν, να σιωπούν, να αναφωνούν, να κοιτάζουν, να ακούν. Είναι πολλοί τρόποι με τους οποίους η σύναξη, σαν ένας άνθρωπος (Νεεμίας 8,1), συμμετέχει στην ιεροτελεστία» (αρ. 51).
+ Ιωάννης Σπιτέρης
