ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗ
ΣΥΡΟΥ – ΘΗΡΑΣ – ΚΡΗΤΗΣ
Μ Η Ν Υ Μ Α
για την 44η Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης
Πρωτοχρονιά 2011
«Η θρησκευτική ελευθερία:
οδός για την ειρήνη»
Προς τα μέλη της Καθολικής Εκκλησίας
Σύρου – Θήρας – Κρήτης
και προς κάθε άνθρωπο καλής θελήσεως.
Αγαπητοί μου,
Το θέμα: «Η θρησκευτική ελευθερία: οδός για την ειρήνη», που ο πάπας Βενέδικτος 16ος μάς προτείνει να μελετήσουμε κατά την 44η Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης, την ημέρα της Πρωτοχρονιάς του 2011, είναι ένα θέμα επίκαιρο.
Στην εποχή μας πολλά φαινόμενα μαρτυρούν ότι η θρησκευτική ελευθερία, που είναι το θεμέλιο κάθε άλλης ελευθερίας, καταπατείται με πολλές και διαφορετικές μορφές, είτε του περιορισμού και της προσβολής, είτε των διακρίσεων και των περιθωριοποιήσεων, είτε ακόμη και του ανοικτού διωγμού και της βίας. Ο πολιτικός κόσμος συχνά εκμεταλλεύεται τη θρησκεία για κομματικό όφελος. Aυτό έχει ως συνέπεια ο πολίτης που ομολογεί την κυρίαρχη θρησκεία της χώρας του να κατέχει όλα τα δικαιώματα ενώ οι μειονότητες να είναι απλώς ανεκτές και καμιά φορά να θεωρούνται επικίνδυνες για την κοινωνική σταθερότητα.
1. Καταπατείται η θρησκευτική ελευθερία
1.1 – Καταπατείται η θρησκευτική ελευθερία με μορφές περιορισμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου, όπως π.χ. στις περιπτώσεις των γονέων στους οποίους δεν δίνεται η δυνατότητα να διαπαιδαγωγούν τα παιδιά τους σύμφωνα με το δικό τους πιστεύω, ή στις περιπτώσεις ιατρών που αρνούνται να προβούν σε επεμβάσεις έκτρωσης επειδή δεν τους αναγνωρίζεται το δικαίωμα να επικαλεστούν την αντίρρηση συνειδήσεως.
1.2 – Καταπατείται η θρησκευτική ελευθερία με μορφές προσβολής, όταν δεν γίνονται σεβαστοί οι ιεροί χώροι (ναοί, κοιμητήρια, …) των ετεροθρήσκων ή των ετεροδόξων, που καταστρέφονται με βανδαλικές πράξεις.
1.3 – Καταπατείται η θρησκευτική ελευθερία με μορφές διακρίσεων, όταν, ενώ γίνονται σεβαστοί οι ομόθρησκοι πολίτες, βρίσκονται χίλιες δυο προφάσεις για να ταλαιπωρούνται οι αλλόδοξοι ή οι αλλόθρησκοι, μέχρι που να καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματά τους.
1.4 – Καταπατείται η θρησκευτική ελευθερία με μορφές περιθωριοποιήσεων, όταν ο πολίτης εξ αιτίας των θρησκευτικών του πεποιθήσεων τίθεται στο περιθώριο, αποκλείεται από εργασία ή από επαγγελματικές προαγωγές ή ακόμη καταδικάζεται στην περιφρόνηση. Τα Μ.Μ.Ε. συχνά προβάλλουν κυρίως ό,τι βρίσκουν το αρνητικό στους άλλους (ή ό,τι θεωρούν αρνητικό) ενώ αποκρύπτουν ό,τι το θετικό.
1.5 – Καταπατείται η θρησκευτική ελευθερία με μορφές ανοικτού διωγμού και βίας, όπως π.χ. τελευταίως σε διάφορες Χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα στο μαρτυρικό Ιράκ, όπου οι χριστιανοί συστηματικά διώκονται εκ μέρους φανατικών θρησκευτικών κύκλων, και σφαγιάζονται, ακόμη και μέσα στους ναούς και μέσα στα σπίτια τους, μόνο και μόνο διότι θέλουν να μείνουν πιστοί στον Κύριό μας Ιησού Χριστό.
2 – Η θρησκευτική ελευθερία: κορυφή όλων των ελευθεριών
2.1 – «Η θρησκευτική ελευθερία είναι η σύνθεση και η κορυφή όλων των ελευθεριών» (βλ. Μήνυμα Βενεδίκτου 16ου για Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης 2011, αρ.5). Είναι βαθιά ριζωμένη στην ίδια την υπόσταση του ανθρώπου και στην αναζήτηση της αλήθειας, η οποία είναι πάντοτε αμετάβλητη. Επομένως η θρησκευτική ελευθερία είναι αυθεντική όταν είναι συνεπής με τη αναζήτηση της αλήθειας.
2.2 – Αυτή η τοποθέτηση, μάς προσφέρει ένα βασικό κριτήριο για να διακρίνουμε το θρησκευτικό φαινόμενο και τις εκφράσεις του. Αυτό το κριτήριο μας οδηγεί, πρώτα απ’ όλα, να απορρίπτουμε το θρησκευτικό φονταμενταλισμό, τον κοινώς λεγόμενο φανατισμό.
2.3 – Στην αντίθετη πλευρά του φανατισμού βρίσκεται ο αντιθρη-σκευτικός λαϊκισμός που περιφρονεί, απαξιώνει και περιθωριοποιεί κάθε τι το θρησκευτικό που του θυμίζει τον Θεό και, όταν έχει τη δυνατότητα, τολμά να θέτει σε διωγμό όχι μόνο κάθε θρησκεία και κάθε χριστιανική ομολογία, αλλά και να καταπιέζει και να τιμωρεί, ακόμη και με την αφαίρεση της ζωής, όσους ομολογούν πίστη στον Θεό (ας θυμηθούμε τα κομουνιστικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης).
2.4 – Ο θρησκευτικός φονταμενταλισμός (φανατισμός) και o αντιθρησκευτικός λαϊκισμός, αν και βρίσκονται στις αντίθετες όχθες, καταλήγουν, σε σχέση με την θρησκευτική ελευθερία, στο ίδιο αποτέλεσμα: να καταπατούν το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να ομολογεί πίστη στον Θεό και να εκφράζει την πίστη του σύμφωνα με την παράδοση της θρησκείας του ή του χριστιανικού δόγματος στο οποίο ανήκει.
2.5 – Όσοι καθοδηγούνται από τον θρησκευτικό φονταμενταλισμό (φανατισμό) ή από τον αντιθρησκευτικό λαϊκισμό κατέχουν το κοινό στοιχείο της απόρριψης του δικαιώματος του άλλου να πιστεύει, να σκέπτεται και να εκφράζεται διαφορετικά, διότι θεωρούν απόλυτες τις προσωπικές τους πεποιθήσεις και δεν κατορθώνουν να ανοίγουν τους ορίζοντες για να βλέπουν τον πλουραλισμό που υπάρχει στον κόσμο και να τον αποδεχτούν.
2.6 – Αυτό είναι αντίθετο στην Αλήθεια και, κατά συνέπεια, είναι αντίθετο και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια διότι παρεμποδίζει τον σεβασμό στο δικαίωμα της θρησκευτικής ελευθερίας. Ο πάπας Βενέδικτος 16ος, στο Μήνυμά του για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ειρήνης, τονίζει ότι «υπάρχει ένας άρρηκτος δεσμός της Ελευθερίας με το Σεβασμό της Αλήθειας» (αρ.3), διότι η ελευθερία δεν είναι ασυδοσία. Στην εξάσκηση κάθε ελευθερίας, εξασκώντας κανείς τα δικαιώματά του είναι υποχρεωμένος από τον ηθικό νόμο να λαβαίνει υπόψη του τα δικαιώματα των άλλων αλλά και τα δικά του καθήκοντα σε σχέση με τους άλλους και με το κοινό καλό το οποίο πάντοτε πρέπει να επιδιώκεται (πβλ. Δήλωση για τη Θρησκευτική ελευθερία της Β’ Βατικανής Συνόδου, αρ. 7).
2.7 – Η παραπάνω τοποθέτηση μάς προσφέρει επιπλέον μία εικόνα πιο ξεκάθαρη της θρησκευτικής ελευθερίας που ανοίγει τους ορίζοντες της ανθρώπινης ελευθερίας και μας επιτρέπει να έχουμε μια βαθιά σχέση με τον εαυτόν μας, με τους άλλους και με τον κόσμο. Η θρησκευτική ελευθερία με την παραπάνω έννοια αποσκοπεί στην προφύλαξη και στον σεβασμό της ζωής και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου.
3 – Ποιος μπορεί να βλάψει την Θρησκευτική Ελευθερία;
3.1 – Κάθε άνθρωπος μπορεί να βλάψει την θρησκευτική ελευθερία του άλλου, με το να προσβάλλει τους άλλους για το θρησκευτικό τους πιστεύω, με το να εμποδίζει τους άλλους να εκφράσουν το πιστεύω τους, με το να διακωμωδεί την έκφραση της πίστης των άλλων, τόσο των ατόμων όσο και των θεσμών στους οποίους δεν ανήκει.
3.2 – Εμείς οι χριστιανοί πρέπει να έχουμε υπόψη ότι η θρησκευτική ελευθερία δεν είναι ιδιοκτησία μας την οποία οι άλλοι πρέπει να σέβονται. Στην θρησκευτική ελευθερία έχουν δικαίωμα όλοι οι άνθρωποι και όλοι πρέπει να έχουν την δυνατότητα να την καρπούνται και να την γεύονται. Επομένως και εμείς οι χριστιανοί πρέπει να την σεβόμαστε στους άλλους.
3.3 – Και οι Κυβερνήσεις έχουν την δυνατότητα να προσβάλουν τη θρησκευτική ελευθερία. Το έκαναν στο παρελθόν (στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στα Κομουνιστικά καθεστώτα του 20ου αιώνα), και δυστυχώς το κάνουν ακόμη και σήμερα εις βάρος των Χριστιανών, περισσότερο ή ολιγότερα φανερά, ιδιαίτερα σε χώρες όπου κυριαρχεί η ισλαμική θρησκεία.
3.4 – Ποια είναι η κατάσταση στην Πατρίδα μας; Δυστυχώς, σχεδόν κάθε χρόνο, στην έκθεση του «Διεθνούς Παρατηρητηρίου για το σεβασμό των δικαιωμάτων του ανθρώπου», επαναλαμβάνεται η κατηγορία κατά της Πατρίδας μας για κάποιες θρησκευτικές διακρίσεις και επομένως για καταπάτηση της θρησκευτικής Ελευθερίας.
3.5 – Εμείς, ως Καθολική Εκκλησία, εκτός από λίγες εξαιρέσεις στην ελληνική νομοθεσία, αισθανόμαστε ελεύθεροι να ομολογούμε και να εκφράζουμε την πίστη της Εκκλησίας μας. Κανείς δεν μας εμποδίζει να εκτελούμε τα θρησκευτικά μας καθήκοντα. Παρ’ όλα αυτά όμως συμβαίνει, στις συναλλαγές της Εκκλησίας μας με κρατικές Υπηρεσίες, δημόσιοι υπάλληλοι, ιδιαίτερα Υπουργείων και Δικαστηρίων, να μας συμπεριφέρονται εχθρικά και να μας ταλαιπωρούν. Το πολυετές θέμα της αναγνώρισης του είδους της νομικής προσωπικότητας της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα, που καμιά Κυβέρνηση των τελευταίων 30 ετών δεν θέλησε να λύσει, δεν είναι θέμα νομικά δύσκολο για να μπορέσει να λυθεί, αλλά είναι θέμα έλλειψης πολιτικής βούλησης και αδιαφορίας για τις θρησκευτικές διακρίσεις που διαπράττονται, παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις για το αντίθετο.
Ο Πανεύσπλαχνος Θεός, Πατέρας του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, του Άρχοντα της Ειρήνης, να μας εμπνέει με το Πνεύμα του ώστε σεβόμενοι τους νόμους που εκείνος χάραξε, να ζούμε πάντοτε ειρηνικά. Όσοι πιστεύουμε στον Θεό, ενωμένοι και σεβόμενοι ο ένας τον άλλο, μπορούμε να συμβάλλουμε αποτελεσματικά στην ανοικοδόμηση της Ειρήνης.
Με την ειρήνη και την αγάπη του Χριστού
σας εύχομαι ειρηνικό όλο το 2011.
Δόθηκε στην Άνω Σύρο, στις 16 Δεκεμβρίου 2010
+ Φραγκίσκος Παπαμανώλης
Καθολικός Επίσκοπος Σύρου, Θήρας, Κρήτης
