Μήνυμα της Αυτού Αγιότητος του Πάπα Βενεδίκτου 16ου για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και του Πρόσφυγα (18 Δεκεμβρίου 2011)
«Μεταναστεύσεις και νέος ευαγγελισμός»
Αγαπητοί Αδελφοί και Αδελφές,Να αναγγείλει τον Ιησού Χριστό, μοναδικό Σωτήρα του κόσμου, «αποτελεί την ουσιαστική αποστολή της Εκκλησίας, καθήκον και αποστολή, τα οποία οι εκτεταμένες και βαθιές αλλαγές της σημερινής κοινωνίας δεν καθιστούν λιγότερο επείγοντα» (Παραίνεση Evangelii nuntiandi, 14). Απεναντίας σήμερα συνειδητοποιούμε την επείγουσα ανάγκη να προωθήσουμε, με νέα δύναμη και με ανανεωμένους τρόπους, το έργο ευαγγελισμού σε έναν κόσμο όπου η εξάλειψη των συνόρων και οι νέες διαδικασίες παγκοσμιοποίησης φέρνουν ακόμη πιο κοντά τους ανθρώπους και τους λαούς είτε δια της εξέλιξης των ΜΜΕ είτε δια της συχνότητας και της ευκολίας με τις οποίες καθίστανται δυνατές οι μετακινήσεις ατόμων και ομάδων. Σε αυτήν τη νέα κατάσταση ο καθένας από εμάς οφείλει να αφυπνίσει μέσα του τον ενθουσιασμό και το θάρρος που ώθησαν τις πρώτες χριστιανικές κοινότητες να γίνουν θαρραλέοι κήρυκες της ευαγγελικής καινοτομίας, κάνοντας να αντηχήσουν στην καρδιά μας τα λόγια του αγίου Παύλου: «Αν κηρύττω το Ευαγγέλιο, αυτό δεν αποτελεί για μένα αιτία για καύχηση αλλά μου επιβάλλεται ως ανάγκη, Αλίμονό μου αν δεν κηρύττω το Ευαγγέλιο!» (Α! Κορ. 9,16).
Το θέμα που επέλεξα το έτος αυτό για την Παγκόσμια Ημέρα του Μετανάστη και του Πρόσφυγα – «Μεταναστεύσεις και νέος ευαγγελισμός» – γεννιέται από αυτήν την πραγματικότητα. Αυτή τη στιγμή, η Εκκλησία καλεί, πράγματι, να προβούμε σε ένα νέο ευαγγελισμό και στο ευρύ και πολύπλοκο φαινόμενο της ανθρώπινης κινητικότητας, εντείνοντας την ιεραποστολική δράση τόσο στα μέρη όπου αναγγέλλεται για πρώτη φορά το Ευαγγέλιο όσο και στις Χώρες με χριστιανική παράδοση.
Ο Μακάριος Ιωάννης Παύλος Β΄ μας καλούσε να «τρεφόμαστε με το Λόγο, για να είμαστε «υπηρέτες του Λόγου» στη στράτευση για τον ευαγγελισμό, μέσα σε μια κοινωνική κατάσταση που γίνεται ολοένα πιο πολύμορφη και δεσμευτική στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της νέας και ευμετάβλητης πλοκής λαών και πολιτισμών που την χαρακτηρίζει» (Αποστ. Επιστολή Novo millennio ineunte, 40). Όντως, η εσωτερική ή διεθνής μετανάστευση ως διέξοδος προς αναζήτηση καλύτερων συνθηκών ζωής ή προς αποφυγήν της απειλής διώξεων, πολέμων, βίας, πείνας και φυσικών καταστροφών, δημιούργησαν ένα ανακάτωμα ανθρώπων και λαών χωρίς προηγούμενο με νέα προβλήματα όχι μόνο από ανθρώπινης πλευράς, αλλά και από πλευράς ηθικής, θρησκευτικής και πνευματικής. Τα σημερινά και φανερά επακόλουθα της εκκοσμίκευσης, η εμφάνιση νέων σεκταριστικών κινημάτων, μια διαδεδομένη αδιαφορία προς την χριστιανική πίστη, μια έντονη τάση για στεγανοποίηση των τομέων της κοινωνικής ζωής, καθιστούν δύσκολη την αποδοχή ενός ενοποιητικού σημείου αναφοράς που να ενθαρρύνει τη διαμόρφωση «μιας μόνο οικογένειας αποτελούμενης από αδελφούς και αδελφές σε κοινωνίες που γίνονται ολοένα και περισσότερο πολυεθνικές και διαπολιτισμικές, όπου και τα άτομα διαφορετικών θρησκειών ωθούνται στο διάλογο ώστε να βρεθεί μια ειρηνική και καρποφόρα συμβίωση με σεβασμό στις νόμιμες διαφορές», όπως ακριβώς έγραφα στο Μήνυμα του παρελθόντος έτους γι΄αυτήν την Παγκόσμια Ημέρα. Η εποχή μας σημαδεύεται από προσπάθειες να διαγραφεί ο Θεός και η διδασκαλία της Εκκλησίας από τον ορίζοντα της ζωής, ενώ εγκαθίστανται η αμφιβολία, ο σκεπτικισμός και η αδιαφορία, που θα ήθελαν να απαλείψουν ακόμη και κάθε κοινωνική και συμβολική ορατότητα της χριστιανικής πίστης.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι μετανάστες που γνώρισαν το Χριστό και τον δέχτηκαν, όχι σπάνια καταλήγουν να μην τον αναγνωρίζουν πια ως σημαντικό στη ζωή τους, να χάνουν το νόημα της πίστης, να μην θεωρούν τον εαυτό τους ως μέρος της Εκκλησίας και συχνά να διάγουν μια ζωή που δεν έχει πια τα σημάδια του Χριστού και του Ευαγγελίου Του. Έχοντας ζήσει ανάμεσα σε λαούς με έντονη χριστιανική πίστη, συχνά μεταναστεύουν σε Χώρες όπου οι χριστιανοί αποτελούν μειονότητα ή η παραδοσιακή χριστιανική πίστη δεν είναι πια προσωπική πεποίθηση ούτε κοινοτική ομολογία, αλλά έχει περιοριστεί σε απλό πολιτιστικό γεγονός. Εδώ η Εκκλησία αντιμετωπίζει την πρόκληση να βοηθήσει τους μετανάστες να διατηρήσουν σταθερή την πίστη ακόμη και χωρίς την πολιτισμική υποστήριξη που υπήρχε στη Χώρα προέλευσης εφαρμόζοντας νέες ποιμαντικές στρατηγικές, καθώς επίσης μεθόδους και κατάλληλη γλώσσα για μια πάντοτε ζωτική υποδοχή του Λόγου του Θεού. Σε ορισμένες περιπτώσεις τούτο αποτελεί ευκαιρία για να διακηρύξουμε ότι στον Ιησού Χριστό η ανθρωπότητα καθίσταται μέτοχος του μυστηρίου του Θεού και της γεμάτης από αγάπη ζωής Του. Και ότι η ίδια ανθρωπότητα, με τον Ιησού Χριστό, ανοίγεται σε έναν ορίζοντα ελπίδας και ειρήνης ακόμη και μέσα από τον έντιμο διάλογο και την πραγματική μαρτυρία αλληλεγγύης. Σε άλλες περιπτώσεις, υπάρχει η δυνατότητα να αφυπνιστεί η αδρανοποιημένη χριστιανική συνείδηση μέσα από μια ανανεωμένη αναγγελία του Ευαγγελίου και μια συνεπέστερη χριστιανική ζωή, έτσι ώστε να ανακαλυφτεί ξανά η ομορφιά της συνάντησης με τον Χριστό, ο οποίος καλεί τον χριστιανό στην αγιοσύνη όπου και αν βρίσκεται, ακόμη και σε ξένο τόπο.
Το σημερινό μεταναστευτικό φαινόμενο είναι επίσης μια ευκαιρία της Θείας Πρόνοιας για την κήρυξη του Ευαγγελίου στον σύγχρονο κόσμο. Άνδρες και γυναίκες προερχόμενοι από διάφορες περιοχές της γης που δεν έχουν συναντήσει ακόμη τον Ιησού Χριστό ή τον γνωρίζουν μόνο μερικώς, ζητούν να γίνουν δεκτοί σε Χώρες παλαιάς χριστιανικής παράδοσης. Είναι απαραίτητο να βρεθούν κατάλληλοι γι΄αυτούς τρόποι για να μπορέσουν να συναντήσουν και να γνωρίσουν τον Ιησού Χριστό και να αποκτήσουν την εμπειρία του δώρου της σωτηρίας, η οποία είναι για όλους πηγή «ζωής περίσσιας» (βλ. Ιω. 10.10). Ως προς αυτό, οι ίδιοι μετανάστες έχουν να ασκήσουν ρόλο πολύτιμο, αφού μπορούν με τη σειρά τους, να γίνουν «κήρυκες του λόγου του Θεού και μάρτυρες του αναστημένου Ιησού, ελπίδας του κόσμου» (Μετασυνοδική Παραίνεση Verbum Domini, 105).
Στην πορεία στράτευσης για τον νέο ευαγγελισμό σε μεταναστευτικό περιβάλλον, καθοριστικό ρόλο αναλαμβάνουν οι πρωτεργάτες της Ποιμαντικής -ιερείς, μοναχοί και λαϊκοί- που ολοένα και περισσότερο δραστηριοποιούνται μέσα σε ένα πλουραλιστικό περιβάλλον: σε κοινωνία με τον Επίσκοπό τους και σε στενή επαφή με το διδακτικό Σώμα της Εκκλησίας, τους προσκαλώ να αναζητήσουν τρόπους για να συμμετέχουν αδελφικά και να αναγγέλλουν με σεβασμό το Ευαγγέλιο ξεπερνώντας αντιθέσεις και εθνικισμούς. Από την πλευρά τους οι Εκκλησίες προέλευσης, οι ενδιάμεσες και αυτές της υποδοχής των μεταναστευτικών ρευμάτων, ας φροντίσουν να εντείνουν τη συνεργασία μεταξύ τους προς όφελος τόσο αυτών που αναχωρούν από τον τόπο τους όσο και αυτών που φθάνουν στον τόπο του προορισμού τους και, σε κάθε περίπτωση, προς όφελος αυτών που έχουν ανάγκη να συναντήσουν στην πορεία τους το σπλαχνικό πρόσωπο του Χριστού στην υποδοχή του πλησίον. Για να πραγματοποιήσουμε μιαν αποτελεσματική ποιμαντική κοινωνίας, θα ήταν χρήσιμο να εκσυγχρονίσουμε τις παραδοσιακές δομές φροντίδας των μεταναστών και των προσφύγων εφαρμόζοντας μοντέλα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις νέες καταστάσεις όπου αλληλεπιδρούν διαφορετικοί πολιτισμοί και λαοί.
Στην πορεία στράτευσης για τον νέο ευαγγελισμό σε μεταναστευτικό περιβάλλον, καθοριστικό ρόλο αναλαμβάνουν οι πρωτεργάτες της Ποιμαντικής -ιερείς, μοναχοί και λαϊκοί- που ολοένα και περισσότερο δραστηριοποιούνται μέσα σε ένα πλουραλιστικό περιβάλλον: σε κοινωνία με τον Επίσκοπό τους και σε στενή επαφή με το διδακτικό Σώμα της Εκκλησίας, τους προσκαλώ να αναζητήσουν τρόπους για να συμμετέχουν αδελφικά και να αναγγέλλουν με σεβασμό το Ευαγγέλιο ξεπερνώντας αντιθέσεις και εθνικισμούς. Από την πλευρά τους οι Εκκλησίες προέλευσης, οι ενδιάμεσες και αυτές της υποδοχής των μεταναστευτικών ρευμάτων, ας φροντίσουν να εντείνουν τη συνεργασία μεταξύ τους προς όφελος τόσο αυτών που αναχωρούν από τον τόπο τους όσο και αυτών που φθάνουν στον τόπο του προορισμού τους και, σε κάθε περίπτωση, προς όφελος αυτών που έχουν ανάγκη να συναντήσουν στην πορεία τους το σπλαχνικό πρόσωπο του Χριστού στην υποδοχή του πλησίον. Για να πραγματοποιήσουμε μιαν αποτελεσματική ποιμαντική κοινωνίας, θα ήταν χρήσιμο να εκσυγχρονίσουμε τις παραδοσιακές δομές φροντίδας των μεταναστών και των προσφύγων εφαρμόζοντας μοντέλα που ανταποκρίνονται καλύτερα στις νέες καταστάσεις όπου αλληλεπιδρούν διαφορετικοί πολιτισμοί και λαοί.
Οι πρόσφυγες, οι οποίοι, λόγω διώξεων, βίας και καταστάσεων που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή τους, εγκατέλειψαν τη Χώρα τους και τώρα ζητούν άσυλο, έχουν ανάγκη από την κατανόησή μας και την υποδοχή μας, τον σεβασμό της αξιοπρέπειάς τους και των δικαιωμάτων τους, αλλά και τη συνειδητοποίηση των υποχρεώσεών τους. Η δεινή κατάστασή τους θα πρέπει να παρακινεί τα Κράτη και τη διεθνή κοινότητα να κρατήσουν απέναντί τους μια στάση αμοιβαίας υποδοχής ξεπερνώντας φόβους και αποφεύγοντας μορφές διάκρισης, και να προβλέπουν ώστε να υπάρχει πραγματική αλληλεγγύη με κατάλληλες δομές φιλοξενίας και προγράμματα επανεγκατάστασης. Όλα αυτά συνεπάγονται αμοιβαία βοήθεια μεταξύ των δεινοπαθούντων περιοχών και αυτών που ήδη από καιρό υποδέχονται μεγάλα πλήθη μεταναστών και προσφύγων, αλλά και μεγαλύτερη συμμετοχή στις σχετικές ευθύνες μεταξύ των Κρατών.
Ο τύπος και τα άλλα ΜΜΕ, έχουν ένα σημαντικό ρόλο να παίξουν καθιστώντας γνωστή, με ευθύτητα, αντικειμενικότητα και τιμιότητα, την κατάσταση αυτών που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους και τους συναισθηματικούς δεσμούς τους και επιθυμούν να αρχίσουν να δημιουργούν μια νέα ζωή.
Οι χριστιανικές κοινότητες ας δώσουν ιδιαίτερη προσοχή προς τους μετανάστες εργάτες και τις οικογένειές τους, με τη συμπαράσταση της προσευχής, της αλληλεγγύης και της χριστιανικής αγάπης. Με την αξιοποίηση των στοιχείων που παρέχουν αμοιβαίο εμπλουτισμό καθώς επίσης και με την προώθηση νέων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών σχεδιασμών που να ευνοούν τον σεβασμό της αξιοπρέπειας κάθε ανθρώπινης προσωπικότητας, την προστασία της οικογένειας, την πρόσβαση σε μια αξιοπρεπή τακτοποίηση στην εργασία και στην κοινωνική πρόνοια.
Οι ιερείς, οι μοναχοί και οι μοναχές, οι λαϊκοί και προπάντων οι νέοι, άνδρες και γυναίκες, ας δείξουν ευαισθησία προσφέροντας στήριξη σε τόσες αδελφές και αδελφούς, οι οποίοι, αφού διέφυγαν την απειλή της βίας, βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με νέους τρόπους ζωής και με δυσκολίες ενσωμάτωσης στη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Η αναγγελία της σωτηρίας στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού θα είναι πηγή ανακούφισης, ελπίδας και «χαράς ολοκληρωμένης» (βλ. Ιω. 15,11).
Οι ιερείς, οι μοναχοί και οι μοναχές, οι λαϊκοί και προπάντων οι νέοι, άνδρες και γυναίκες, ας δείξουν ευαισθησία προσφέροντας στήριξη σε τόσες αδελφές και αδελφούς, οι οποίοι, αφού διέφυγαν την απειλή της βίας, βρίσκονται τώρα αντιμέτωποι με νέους τρόπους ζωής και με δυσκολίες ενσωμάτωσης στη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Η αναγγελία της σωτηρίας στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού θα είναι πηγή ανακούφισης, ελπίδας και «χαράς ολοκληρωμένης» (βλ. Ιω. 15,11).
Επιθυμώ, τέλος, να υπενθυμίσω την κατάσταση μεγάλου αριθμού φοιτητών που βρίσκονται για σπουδές μακριά από την πατρίδα τους και αντιμετωπίζουν προβλήματα ένταξης στο νέο περιβάλλον, γραφειοκρατικές δυσκολίες, δυσχέρεια στην εξεύρεση στέγης και δομών υποδοχής. Ιδιαίτερα οι χριστιανικές κοινότητες ας δείχνουν ευαισθησία προς τους νέους και τις νέες, οι οποίοι, ακριβώς λόγω της νεαρής ηλικίας τους, εκτός από την πολιτιστική ανάπτυξή τους, έχουν ανάγκη από σημεία αναφοράς και καλλιεργούν στην καρδιά τους βαθιά δίψα για την αλήθεια και την επιθυμία να συναντήσουν τον Θεό. Ειδικά τα Πανεπιστήμια που εμπνέονται από χριστιανικό πνεύμα, ας είναι χώροι μαρτυρίας και ακτινοβολίας του νέου ευαγγελισμού και ας στρατευτούν σοβαρά, στο ακαδημαϊκό πλαίσιο, για να συμβάλουν στην κοινωνική, πολιτιστική και ανθρώπινη πρόοδο, πέραν της προώθησης του διαλόγου μεταξύ των πολιτισμών με την αξιοποίηση τη συμβολής που μπορούν να έχουν στον τομέα αυτό οι διεθνείς φοιτητές. Αυτοί θα παρακινηθούν να γίνουν οι ίδιοι συντελεστές του νέου ευαγγελισμού αν συναντήσουν αυθεντικούς μάρτυρες του Ευαγγελίου και υποδείγματα χριστιανικής ζωής.
Αγαπητοί φίλοι, ας επικαλεστούμε τη μεσιτεία της αειπαρθένου Μαρίας, της «Παναγίας της Οδηγήτριας», ώστε η χαρμόσυνη αναγγελία της Σωτηρίας του Ιησού Χριστού να δώσει ελπίδα στην καρδιά των ανθρώπων που βρίσκονται στην ασταθή κατάσταση της πορείας μέσα στους διάφορους δρόμους του κόσμου. Διαβεβαιώνω ότι προσεύχομαι για όλους σας και σας χορηγώ την Αποστολική μου Ευλογία.
Από το Βατικανό, 21 Σεπτεμβρίου 2011
