Στις 3 Δεκεμβρίου, την 1η Κυριακή της Παρουσίας, αρχίζει για τους Καθολικούς του Ρωμαϊκού τυπικού, το «Λειτουργικό Έτος», ενώ, όπως γνωρίζουμε, για τη Βυζαντινή Ορθόδοξη Εκκλησία, το «Εκκλησιαστικό Έτος» αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου και αποτελεί την αρχή της Ινδίκτου, ένας καθορισμός που έχει σχέση με τα ρωμαϊκά έθιμα.
Η «μαγεία» ή το θαύμα του Λειτουργικού Έτους
Η έκφραση «Λειτουργικό Έτος» όπως δηλώνει η διατύπωση, αναφέρεται στην αρχή της λειτουργικής ζωής της Εκκλησίας και έχει ως γνώρισμα τα μυστήρια της ζωής του Χριστού για τη σωτηρία μας. Το «Λειτουργικό Έτος», μέσω των ιεροπραξιών, μας φέρνει σε άμεση επαφή με το Χριστό και το σωτήριο έργο Του. Το παρελθόν και το μέλλον γίνονται «παρόν», γίνονται «σύγχρονά μας». Ολόκληρο το Λειτουργικό Έτος αποτελεί μια πραγματική «αναβίωση» των μυστηρίων της ζωής του Χριστού. Έτσι μία γιορτή, όπως τα Χριστούγεννα ή το Πάσχα, δεν είναι μία απλή κοινή ανάμνηση γεγονότων που έχουν συμβεί αιώνες πριν, αλλά γίνονται σύγχρονα γεγονότα, σαν να είμαστε παρόντες τη στιγμή που συνέβησαν εδώ και είκοσι αιώνες. Αυτή είναι η «μαγεία» της λειτουργικής ζωής της Εκκλησίας!
«Στη διάρκεια του Λειτουργικού Έτους, η Εκκλησία κατανέμει όλο το μυστήριο του Χριστού, από την ενσάρκωση και από τη Γέννησή Του έως την Ανάληψη, την ημέρα της Πεντηκοστής και της αναμονής της μακάριας ελπίδας της επιστροφής του Κυρίου» (Β’ Σύνοδος του Βατικανού). Είναι χρήσιμο να περιγράψουμε λίγο πιο αναλυτικά πώς εξελίσσεται το Λειτουργικό Έτος στο Ρωμαϊκό Τυπικό.
Όπως και το πολιτικό έτος, έτσι και το Λειτουργικό έτος αποτελείται από 52 εβδομάδες. Ωστόσο, η αρχή και το τέλος του, δεν συμπίπτουν με την 1η Ιανουαρίου και την 31η Δεκεμβρίου, καθώς το «λειτουργικό» βασίζεται στη Θεία Λατρεία στην οποία «πραγματοποιείται το έργο της σωτηρίας μας». Κατά τη διάρκεια του Λειτουργικού έτους παρουσιάζονται όλες οι μορφές που χαρακτηρίζουν την Εκκλησία, ξεκινώντας από τον Ιησού, τη Θεοτόκο, τους αγίους, την αποκάλυψή του Θεού και τη διδασκαλία του Ιησού, με την τέλεση των ιερών Μυστηρίων και την ανάγνωση της Αγίας Γραφής, η οποία «ζωοποιείται» όταν απαγγέλλεται κατά τη διάρκεια της Θείας Λατρείας.
Το λειτουργικό έτος βρίσκει τη βάση του στην Κυριακή, την ημέρα της Ανάστασης του Ιησού. Αρχικά, οι πρώτοι χριστιανοί εόρταζαν το εβδομαδιαίο Πάσχα την Κυριακή, αφιερώνοντας τον εαυτό τους στη Θεία Ευχαριστία. Αργότερα, θέλησαν να εμβαθύνουν σε όλα τα μυστήρια του Ιησού, ώστε να ζήσουν τη ζωή του στο έπακρο και να κατανοήσουν το μήνυμά του.
Τι περιλαμβάνει το λειτουργικό έτος
Δεδομένου ότι το Πασχαλινό Τριώδιο τιμά τα Πάθη, το Θάνατο και την Ανάσταση του Ιησού, αυτό αποτελεί το κέντρο και το αποκορύφωμα του Λειτουργικού έτους. Η δομή που σηματοδοτεί τους εορτασμούς της Εκκλησίας δημιουργήθηκε σταδιακά από τον 2ο αιώνα και ύστερα. Ξεκίνησε με την ετήσια εορτή του Πάσχα, επεκτάθηκε στις 40 ημέρες της Τεσσαρακοστής και συνεχίστηκε με τις 50 ημέρες της Πεντηκοστής. Στη συνέχεια, διαμορφώθηκε η περίοδος των Χριστουγέννων και του «Ερχομού» ή της Παρουσίας (Advent), που αποτελείται από 4 εβδομάδες πριν τα Χριστούγεννα. Η πρώτη Κυριακή της Παρουσίας, για το τρέχον έτος, πέφτει στις 3 Δεκεμβρίου. Ενδιάμεσα αυτών των δύο πιο σπουδαίων λειτουργικών περιόδων, προστίθεται μια περίοδος 34 Κυριακών, η οποία ονομάζεται περίοδος του Ενιαυτού ή κοινή περίοδος.
Τα λειτουργικά χρώματα
Ίσως να έχετε παρατηρήσει ότι ο ιερέας, στο Ρωμαϊκό τυπικό, φοράει λειτουργικά άμφια διαφορετικών χρωμάτων κατά τη διάρκεια των εβδομάδων του έτους. Το χρώμα έχει τον σκοπό να επικοινωνεί και να υπενθυμίζει στους πιστούς σε ποια ακριβώς λειτουργική περίοδο βρίσκεται κανείς και ποια γιορτή πανηγυρίζουμε. Στην εισαγωγή του Ρωμαϊκού Λειτουργικού, διαβάζουμε: «Η διαφορά των χρωμάτων στα λειτουργικά άμφια έχει σκοπό να εκφράσει, και με εξωτερικά μέσα, το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των μυστηρίων της πίστης και το νόημα της χριστιανικής ζωής κατά τη διάρκεια του Λειτουργικού έτους».
Τα χρώματα είναι το λευκό, το πράσινο, το κόκκινο και το μωβ.
Το μωβ χρησιμοποιείται κατά την περίοδο της Παρουσίας, της Τεσσαρακοστής και στη λειτουργία των νεκρών. Υποδηλώνει την προσδοκία της αιώνιας ζωής και την ελπίδα της συνάντησης με τον Αναστημένο Ιησού. Συμβολίζει επίσης τη μετάνοια και τη μεταστροφή.
Το λευκό είναι το σύμβολο της Ανάστασης, αλλά υποδηλώνει επίσης την καθαρότητα της καρδιάς και τη χαρά. Χρησιμοποιείται γενικά την περίοδο των Χριστουγέννων και του Πάσχα. Γενικά όταν εορτάζουμε τον Κύριο, την Παναγία και τους Αγίους, αλλά και κατά την τέλεση των ιερών Μυστηρίων.
Το πράσινο είναι το χρώμα της ελπίδας. Χρησιμοποιείται το μεγαλύτερο διάστημα του έτους, δηλαδή αυτό της κοινής περιόδου.
Το κόκκινο είναι σύμβολο της αγάπης και του μαρτυρίου. Χρησιμοποιείται γενικά την Κυριακή των Βαΐων, τη Μεγάλη Παρασκευή, την Κυριακή της Πεντηκοστής και κατά τον εορτασμό των αγίων μαρτύρων.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, η Εκκλησία αφιερώνεται στον εορτασμό ορισμένων ιδιαίτερων χριστιανών, που έζησαν στο έπακρο τη χριστιανική τους κλήση και παρουσιάζονται ως υπόδειγμα χριστιανικής ζωής. Πρόκειται, φυσικά, για τους Αγίους.
Η Εκκλησία τιμά ιδιαιτέρως και «πρώτα την υπερευλογημένη Αειπάρθενο Μαρία, Μητέρα του Θεού και Κυρίου μας Ιησού Χριστού» (Ρωμαϊκός Κανόνας), εικόνα και υπόδειγμα της Εκκλησίας.
Καλή αρχή του νέου Λειτουργικούς Έτους!
+ Ιωάννης Σπιτέρης
