Έχουν γραφτεί αναρίθμητες μελέτες σχετικά με το φαινόμενο της βίας. Αλλά, σε αυτούς τους καιρούς που ζούμε, είναι χρήσιμο να επαναφέρουμε στην μνήμη μας το θέμα της βίας σε μια από τις πιο τραγικές μορφές της: Την βία ενάντια στη θρησκεία και ακόμα χειρότερα η βία που εξασκείται δήθεν στο όνομα του Θεού.
Πολύ συχνά στην ιστορία της θρησκείας, οι άνθρωποι έχουν σκοτώσει στο όνομα του Θεού της ζωής, έχουν διεξάγει πόλεμο στο όνομα του Θεού της ειρήνης, έχουν μισήσει στο όνομα του Θεού της αγάπης και έχουν ασκήσει σκληρότητα στο όνομα του Θεού της συμπόνιας. Όταν συμβαίνει αυτό, ο Θεός μιλάει, μερικές φορές με μια απαλή, διακριτική φωνή που δεν ακούγεται σχεδόν καθόλου πίσω από τις φωνές εκείνων που ισχυρίζονται ότι μιλούν στο όνομά του. Αυτό που λέει σε αυτές τις περιπτώσεις είναι:« Όχι στο όνομά μου!!!».
Κάποιος έγραψε: «Όταν η θρησκεία μετατρέπει τους ανθρώπους σε δολοφόνους, ο Θεός κλαίει».
Συχνά η θρησκεία ήταν και είναι, σε μερικές περιπτώσεις ακόμα σήμερα, ο χιτώνας της αγιότητας που φορέθηκε για να συγκαλύψει τη γυμνή επιδίωξη της εξουσίας, την υπερβατική δικαιολόγηση του Κράτους.
Η επίκληση του Θεού για να δικαιολογηθεί η βία κατά των αθώων, δεν είναι πράξη αγιότητας, αλλά ιεροσυλίας. Είναι ένα είδος βλασφημίας. Είναι η «επί ματαίω» χρήση του ονόματος του Θεού.
Μετά τους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, τις επεμβάσεις στη Λιβύη και τη Συρία, τις αλλαγές καθεστώτων σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής και την άνοδο του ISIS (κοινώς γνωστό ως Ισλαμικό Κράτος), η Δύση έχει γίνει πιο αδύναμη, ενώ το ριζοσπαστικό πολιτικό Ισλάμ έχει γίνει πιο ισχυρό. Κατά κάποιο τρόπο εξηγείται και αυτό που συμβαίνει σήμερα στην Παλαιστίνη. Δεν πρέπει να ξεχάσουμε όμως τις πρόσφατες τραγωδίες.
Έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στην τηλεόραση και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σκηνές (όχι μόνα αναφορικά με τα πρόσφατα γεγονότα με την Χαμάς), που νομίζαμε ότι είχαν περάσει ανεπιστρεπτί. Όμηροι αποκεφαλίστηκαν. Αθώοι άνθρωποι σφαγιάστηκαν. Μαθητές δολοφονήθηκαν εν ψυχρώ. Νεαρά κορίτσια βιάστηκαν και πουλήθηκαν στη σκλαβιά. Δεκάχρονα αγόρια μετατρέπονται σε βομβιστές αυτοκτονίας. Εκκλησίες, συναγωγές και τζαμιά έχουν καταστραφεί, ιεροί χώροι βεβηλώθηκαν, άνθρωποι που προσεύχονταν δολοφονήθηκαν και χριστιανοί απήχθησαν και σταυρώθηκαν. Αρχαίες κοινότητες χριστιανών έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.
Οι Χριστιανοί διώκονται συστηματικά σε πολλά μέρη του κόσμου. Σε όλη τη Μέση Ανατολή αντιμετωπίζουν απειλές, φυλακίσεις και θάνατο. Στο Αφγανιστάν, ο χριστιανισμός έχει σχεδόν εκλείψει εντελώς. Οι άνθρωποι που ασπάζονται τον χριστιανισμό αντιμετωπίζουν τη θανατική ποινή. Υπολογίζεται ότι 450.000 χριστιανοί έχουν εγκαταλείψει τη Συρία. Το 2001 υπήρχαν 1,5 εκατομμύριο χριστιανοί στο Ιράκ: σήμερα είναι μόλις 400.000. Στο Σουδάν, από το 1984 μέχρι σήμερα, περίπου 1,5 εκατομμύριο χριστιανοί, έχουν σκοτωθεί από την αραβοϊσλαμική πολιτοφυλακή Janjaweed.
Πριν από έναν αιώνα, οι χριστιανοί αποτελούσαν το 20% του πληθυσμού της Μέσης Ανατολής. Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει συρρικνωθεί στο 4%.
Πρόσφατα 300.000 με 500.000 Αρμένιοι δολοφονήθηκαν ή εκδιωχτήκαν από το Αζερμπαϊτζάν. Για να μην ξεχνάμε επίσης την γενοκτονία των Αρμενίων και των Ελλήνων του Πόντου από τους Τούρκους.
Αυτό που συμβαίνει είναι το θρησκευτικό ισοδύναμο της εθνοκάθαρσης. Είναι ένα από τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας της εποχής μας. Και το παράλογο είναι πως, το γεγονός αυτό, σχεδόν αγνοείται από τα δυτικά ΜΜΕ.
Αλλά και οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι είναι θύματα αυτής της τυφλής βίας. Οι βομβιστικές επιθέσεις σε αγορές, τεμένους στην Συρία, το Ιράκ και αλλού, δολοφονούν γυναίκες και παιδιά της ίδιας θρησκείας. Μη ξεχνάμε επίσης πως το 1995, 8.000 μουσουλμάνοι δολοφονήθηκαν στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα και πολλοί άλλοι βιάστηκαν, βασανίστηκαν ή απελάθηκαν από χριστιανούς.
Χρειαζόμαστε έναν όρο για να περιγράψουμε αυτό το θανατηφόρο φαινόμενο που μπορεί να μετατρέψει απλούς ανθρώπους, σίγουρα όχι ψυχοπαθείς, σε αδίστακτους ψυχρούς δολοφόνους. Και ο όρος είναι «ΑΛΤΡΟΥΙΣΤΙΚΟ ΚΑΚΟ»: το κακό που διαπράττεται στο όνομα ενός ιερού σκοπού, στο όνομα ευγενών ιδανικών.
Τα τελευταία χρόνια έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά για τη σχέση μεταξύ θρησκείας και βίας. Τρεις απαντήσεις έχουν προκύψει.
Η πρώτη: η θρησκεία είναι η κύρια πηγή της βίας. Επομένως, αν θέλουμε έναν πιο ειρηνικό κόσμο, θα πρέπει να καταργήσουμε τη θρησκεία.
Η δεύτερη: η θρησκεία δεν είναι πηγή βίας. Οι άνθρωποι γίνονται βίαιοι, όπως δήλωσε ο Χομπς, από το φόβο, τη δόξα και τη «διαρκή και ασταμάτητη επιθυμία για εξουσία που παύει μόνο με το θάνατο». Η θρησκεία δεν έχει καμία σχέση με αυτό. Μπορεί να χρησιμοποιείται από ηγέτες για να παρακινήσει τους ανθρώπους να διεξάγουν πόλεμο, ακριβώς επειδή εμπνέει τους ανθρώπους να εκτελούν ηρωικές πράξεις αυτοθυσίας, αλλά η θρησκεία από μόνη της μας διδάσκει να αγαπάμε και να συγχωρούμε, όχι να μισούμε και να πολεμούμε.
Η τρίτη απάντηση είναι: η θρησκεία τους, ναι, είναι η πηγή των κακών, όχι η θρησκεία μας. Εμείς είμαστε υπέρ της ειρήνης. Αυτοί είναι υπέρ του πολέμου.
Καμία από αυτές τις απαντήσεις δεν είναι απόλυτα σωστή.
Όσον αφορά την πρώτη, από επιστημονικές μελέτες έχει αποδεχθεί πως μόνο το 10% των πολέμων, κατά κάποιο τρόπο, αφορούσε τη θρησκεία. Σε κάθε περίπτωση, το συμπέρασμα είναι απολύτως λανθασμένο. Μην πετάμε την ήρα μαζί με το στάρι!
Η δεύτερη απάντηση είναι ατυχής. Όταν τρομοκρατικές ή στρατιωτικές ομάδες επικαλούνται τον ιερό πόλεμο, ορίζουν τη μάχη τους ως μάχη κατά του Σατανά, καταδικάζουν τους απίστους σε θάνατο και διαπράττουν δολοφονίες, ενώ διακηρύσσουν ότι «ο Θεός είναι μεγάλος», οπότε η άρνηση ότι ενεργούν για θρησκευτικούς λόγους είναι παράλογη, διότι οι θρησκείες επιδιώκουν την ειρήνη.
Η τρίτη απάντηση είναι ένα κλασικό παράδειγμα ομαδικής προκατάληψης. Οι άνθρωποι σχεδόν πάντα θεωρούν την ομάδα τους ανώτερη από τις άλλες. Ο Ιουδαϊσμός, ο Χριστιανισμός και το Ισλάμ αυτοπροσδιορίζονται ως θρησκείες της ειρήνης και όμως και οι τρεις έχουν προκαλέσει βία σε κάποιο σημείο της ιστορίας τους. Και δεν πρόκειται μόνο για την αιματηρή βία, αλλά και την ψυχολογική. Στο όνομα της «αυθεντικής πίστης» πόσο μίσος, πόσες καταδίκες, πόση μισαλλοδοξία σπέρνεται στους «οπαδούς» τους, λες και η θρησκεία είναι μια ποδοσφαιρική ομάδα ή ένα πολιτικό κόμμα!
Το μόνο που οφείλουμε να κάνουμε όλοι, είναι να ζητήσουμε συγνώμη από τον Θεό για την βία που υπάρχει μέσα μας, από Αυτόν τον Θεό που κάθε μέρα «ανατέλλει τον ήλιο του πάνω από κακούς και καλούς και βρέχει πάνω σε δίκαιους και αδίκους» (Ματθαίος 5,45).
Πηγή: Ionathan Sacks, «Not in God’s Name», Λονδίνο 2015.
(Ιταλική μετάφραση: «Non nel nome di Dio». Confrontarsi con la violenza religiosa, Φλωρεντία, 2017).
+ Ιωάννης Σπιτέρης
