|
WGAM |
Βασικά δικαιώματα ισχύουν για μετανάστες
σε αντικανονική κατάσταση
Κάριτας Ευρώπης (ΚΕ) έγγραφο θέσης
για τα δικαιώματα των μεταναστών σε αντικανονική κατάσταση
Εισαγωγή
Η Κάριτας Ευρώπης (ΚΕ) είναι το δίκτυο των οργανώσεων της Κάριτας στην Ευρωπαϊκή ήπειρο. Η ενωμένη δύναμη των 49 μελών της, παρούσα σε 46 Ευρωπαϊκές χώρες, κάνει την Κάριτας Ευρώπης μία από τις μεγαλύτερες δημόσιες κοινωνικές οργανώσεις στην Ευρώπη. Η Κάριτας Ευρώπης και τα μέλη της δραστηριοποιούνται σε θέματα σχετικά με την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, διεθνείς συνεργασίες, επείγουσες ανθρωπιστικές παρεμβάσεις, ανάπτυξη και θέματα μετανάστευσης και ασύλου.
Η μετανάστευση είναι μία ευκαιρία και μία πρόκληση, ένα περίπλοκο φαινόμενο που έχει επακόλουθα στην χώρα προέλευσης, διέλευσης και προορισμού, αλλά πρώτ’ απ’ όλα στους μετανάστες τους ίδιους και στις οικογένειές τους που τις αφήνουν πίσω. Στην Ευρώπη, μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση αντιμετωπίζουν παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε καθημερινή βάση όταν πρόκειται για πρόσβαση στο δικαίωμα της υγείας, της κατοικίας, της εργασίας και κυρίως της μόρφωσης και επομένως έτσι γίνονται πιο ευάλωτοι.
Οι οργανώσεις της Κάριτας βγάζουν αυτό το συμπέρασμα από την εκτεταμένη τους εμπειρία πάνω στο θέμα. Η Κάριτας Ευρώπης βοηθάει μετανάστες[1] μέσω διαφόρων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων κοινωνικής βοήθειας, ψυχο-κοινωνικής και νομικής συμβουλευτικής, νομικής εκπροσώπησης και υπεράσπισης για τα βασικά τους δικαιώματα, μεταξύ άλλων.
- Θεματολογία
Στην περιοχή της μετανάστευσης διαφορετικοί όροι και ορισμοί χρησιμοποιούνται. Διαφέρουν από εθνικά και πολιτικά περιεχόμενα, αλλά υπάρχει ένα κοινό, ο στιγματισμός του όρου «παράνομη μετανάστευση» από πολιτικούς και τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Χρειάζεται να τονιστεί ότι μόνο πράξεις μπορούν να χαρακτηριστούν παράνομες. Ένα άτομο καθ’ εαυτού δεν μπορεί ποτέ να χαρακτηριστεί «παράνομο». Η αυτόματη συσχέτιση του όρου «παράνομος» με «εγκληματικός» έχει τονιστεί από διάφορους NGO και ερευνητές. [2] Για να αποφύγει αυτή την εννοιολογική απόχρωση, η Κάριτας Ευρώπης χρησιμοποιεί τον όρο «μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση» ως ευρύ όρο, συμπεριλαμβανομένων και ιθαγενείς τρίτων χωρών χωρίς νομικό καθεστώς που υπόκεινται σε απέλαση εάν συλληφθούν.[3]
- Το γενικό πλαίσιο και οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Παρότι ο έλεγχος των συνόρων και του εσωτερικού έχουν γνωρίσει μία θεαματική αύξηση και σε οικονομικό και σε ανθρώπινο δυναμικό τα τελευταία χρόνια, αντικανονική μετανάστευση συμβαίνει σε κάθε Ευρωπαϊκή χώρα. Η οικονομία μπορεί συχνά να επωφεληθεί από την αντικανονική μετανάστευση, αφού οι περισσότεροι μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση εργάζονται σε τομείς που οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν ενδιαφέρονται να ασχοληθούν, ιδιαίτερα ως ευέλικτο εργατικό δυναμικό, οι μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση συχνά πληρώνονται λιγότερο από τον βασικό μισθό, και εργάζονται σε συνθήκες που παραβιάζουν τα κατώτερα εργασιακά δεδομένα. [4]
Η Κάριτας Ευρώπης παρατηρεί με ανησυχία ότι οι εθνικοί νομοθέτες μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητούν αυξητικά να ποινικοποιήσουν την αντικανονική μετανάστευση, ενώ ταυτόχρονα αρνούνται βασικά ανθρώπινα δικαιώματα σε μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση. Αυτή η προσέγγιση οδηγεί σε εκμετάλλευση, κακοποίηση, διακρίσεις και κοινωνικό αποκλεισμό των μεταναστών σε αντικανονική κατάσταση και επομένως επηρεάζεται η Ευρωπαϊκή κοινωνία ως σύνολο.
Παράλληλα στο πολιτικό επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα κονδύλια για έλεγχο των συνόρων και επιστροφή αυξάνονται, ενώ η εστίαση για ενσωμάτωση, κοινωνική συμπερίληψη των κοινοτήτων των μεταναστών και ο σεβασμός για τα βασικά δικαιώματα των μεταναστών μειώνεται.
- Προτάσεις
«Όλοι, επομένως, ανήκουν σε μία οικογένεια, οι μετανάστες και οι ντόπιοι πληθυσμοί που τους υποδέχονται, και όλοι έχουν το ίδιο δικαίωμα να απολαύσουν τα αγαθά της γης των οποίων ο προορισμός είναι παγκόσμιος, όπως διδάσκει η κοινωνική διδασκαλία της Εκκλησίας.» [5]
Αναγνώριση, σεβασμός και πρόσβαση σε βασικά δικαιώματα όλων των ανθρώπων ανεξαρτήτως της εθνικότητάς τους ή της νομικής τους κατάστασης πρέπει να είναι στο κέντρο όλων των πολιτικών για την μετανάστευση.
Η Κάριτας Ευρώπης προτρέπει τις χώρες που δέχονται μετανάστες στην Ευρώπη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση:
1. Να σέβονται την πρόσβαση στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα: Δίνοντας πρακτικό αποτέλεσμα στα ανθρώπινα δικαιώματα κάθε ανθρώπου στην Ευρώπη ως κλειδί για σεβασμό και αξιοπρέπεια. Αυτό συμπεριλαμβάνει την ανάγκη να αναγνωριστούν οι αντικανονικοί μετανάστες ως κάτοχοι δικαιωμάτων στην σίτιση, στην ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, στην διαμονή, στις αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας, σε βασική εκπαίδευση και στην οικογενειακή ζωή. Για ανήλικους συγκεκριμένα, η Συνθήκη για τα Δικαιώματα του Παιδιού πρέπει να είναι πλήρως και αποτελεσματικά χαραγμένες στις εθνικές νομοθεσίες, συμπεριλαμβανομένου και της προστασίας ασυνόδευτου ανηλίκου. Όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η πλειονότητα των εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρών έχουν υπογράψει τα βασικά διεθνή όργανα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επομένως είναι νομικά υποχρεωμένες να προστατεύουν τα δικαιώματα όλων των ατόμων μέσα στην επικράτειά τους.
2. Να σέβονται το δικαίωμα στην μετανάστευση και το δικαίωμα στην παραμονή. Αυτή η αρχή της Κοινωνικής Διδασκαλίας της Εκκλησίας σημαίνει να αναγνωρίζεται το δικαίωμα της αναζήτησης καλύτερης ζωής εν ειρήνη μακριά από το μέρος καταγωγής κάποιου. Επίσης εννοεί την αναγνώριση του δικαιώματος να απολαύσει αξιοπρεπή συνθήκες διαμονής στην χώρα καταγωγής του. Ο Διεθνής και ο Ευρωπαϊκός νόμος αναγνωρίζει το δικαίωμα να φύγει κανείς από κάποια χώρα, συμπεριλαμβανομένης και της δικής του, και να επιστρέψει στη χώρα του[6], το δικαίωμα να αναζητήσει άσυλο[7] και το δικαίωμα στο άσυλο[8] καθώς και την αρχή της …..[9] [δεν βρίσκω τη λέξη στο λεξικό]
3. Να δημιουργήσουν ισχύουσες διαδικασίες νομιμοποίησης, συμπεριλαμβανομένων ευέλικτων προεκτάσεις της (κοινωνικής) κατάστασης: Η Κάριτας Ευρώπης καλεί για ισχύουσες νομιμοποιήσεις[10] για να αποφευχθεί η εκμετάλλευση και η ταπεινωτική συμπεριφορά κατά των ανθρώπινων προσώπων. Η κοινωνία δεν μπορεί να χτίσει μία αληθινή κοινή Ευρώπη διαχωρίζοντας δύο επίπεδα του πληθυσμού. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται να προωθήσει πρακτικές λύσεις και εγγυήσεις για τους ανθρώπους που ζουν ανάμεσά μας, που εργάζονται στις χώρες μας και συμβάλλουν στην ευημερία μας, αλλά δεν έχουν πρόσβαση στα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα λόγω της καταστάσεώς τους.
Τα Κράτη Μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν ένα υπερβολικά άκαμπτο σύστημα ανανέωσης των νομικών καταστάσεων, που δημιουργεί έναν αυξανόμενο αριθμό μεταναστών που βρίσκονται σε αντικανονική κατάσταση και σπρώχνει τους μετανάστες στην άτυπη οικονομία. Αυτή η ακαμψία επηρεάζει την κοινωνία ως σύνολο και χρειάζεται να καταπιαστεί επαρκώς από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
4. Να αποφεύγουν να ποινικοποιούν την αντικανονική μετανάστευση: Οι πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης εστιάζουν κυρίως στον έλεγχο των συνόρων, την επιστροφή και την ποινικοποίηση των αντικανονικών μεταναστών, και επομένως αναγκάζει τους πρόσφυγες και τους δυνητικούς μετανάστες μέσα σε επικίνδυνα ταξίδια και αποτυγχάνει να διασφαλίσει τα ανθρώπινα δικαιώματα των αντικανονικά μεταναστών. Σήμερα στην Ευρώπη η Κάριτας Ευρώπης βλέπει τα αποτελέσματα τέτοιων πολιτικών: μία διαρθρωτική δημιουργία των μεταναστών σε αντικανονική κατάσταση.
Αυτό το ευάλωτο γκρουπ συχνά αντιμετωπίζει συστηματική κράτηση. Αλλά η κράτηση πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο ως έσχατη λύση, πρέπει να είναι ανάλογη και δικαιολογημένη σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση, και δεν πρέπει να εξυπηρετεί την ποινικοποίηση των αντικανονικών εισόδων ή να εφαρμόζεται αυτόματα σε διαδικασίες επιστροφής. Επιπλέον, ελευθερία κινήσεων, συμπεριλαμβανομένων περιορισμών αν χρειάζεται είναι η προτιμότερη εναλλακτική λύση κάτω από τον διεθνή νόμο.[11]
5. Να αποφεύγουν να δημιουργούν καταστάσεις νομικού λίμπο [σε λησμονημένη κατάσταση]: Μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση που δεν μπορούν να επιστρέψουν θα έπρεπε να τους παραχωρείται νομιμότητα ως η μόνη επιλογή για να λάβουν νόμιμη κατάσταση.[12] Σήμερα, πολλοί μετανάστες αναγκάζονται να συνεχίσουν να ζουν μέσα στις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς την δυνατότητα επιστροφής στις χώρες προέλευσής τους, π.χ. εξαιτίας της έλλειψης συνεργασίας με τις πρεσβείες. Ταυτόχρονα αυτοί οι αόρατοι μετανάστες δεν έχουν de facto πρόσβαση σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Τέτοιες συνθήκες συχνά δημιουργούνται όταν οι αρχές της χώρας απορρίπτουν αιτήσεις για διεθνή προστασία ή την προέκταση των νομικών καταστάσεων αλλά δεν μπορούν με την βία να επαναπατρίσουν το άτομο. Δυστυχώς, αυτή η πρακτική, το να οδηγούνται μετανάστες σε αντικανονικές καταστάσεις, είναι διαδεδομένη μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση και θα έπρεπε να ρυθμιστεί ικανοποιητικά.
6. Σταματήστε τον ρατσισμό και την ξενοφοβία που βρίσκονται σε άνθιση: Η Κάριτας Ευρώπης ανησυχεί και πιστεύει ότι ο τρόπος που συμπεριφερόμαστε στους αντικανονικούς μετανάστες επηρεάζει τις κοινωνίες μας. Αν εμείς σταθερά και δημόσια δεν αναγνωρίσουμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια όλων των μεταναστών, επιτρέπουμε τον ρατσισμό και την ξενοφοβία να ανθίσουν στις κοινωνίες μας. Παίζοντας πάνω στην ξενοφοβία και τον ρατσισμό ο πολιτικός λόγος συχνά κακομεταχειρίζεται την πραγματική «απειλή των παράνομων μεταναστών» για να πετύχει τους δικούς του σκοπούς. Η Ανθρώπινη Κινητικότητα γενικά γίνεται αντιληπτή είτε από οικονομική ή από θέμα ασφάλειας οπτική γωνία. Αυτό αποτρέπει από το να βλέπουμε τους μετανάστες ως ανθρώπους.
[1] Ο όρος μετανάστης σε αυτή την εργασία αναφέρεται στους μετανάστες, απόδημους, πρόσφυγες, άτομα με υποδεέστερους τύπους προστασίας, αιτούντες άσυλο, θύματα εμπορίας, άτομα που αναζητούν άλλου είδους προστασίας και μετανάστες σε κανονική ή αντικανονική κατάσταση.
[2] Βλέπε για παράδειγμα ΠΙΚΟΥΜ, Σκιορτίνο 2004: 17, Τριανταφυλλίδου 2009:2, Κολεβίνσκι 2004.
[3] Ενώ περιγράφει το φαινόμενο, η ΚΕ χρησιμοποιεί τον όρο «αντικανονική μετανάστευση». Οι όροι που χρησιμοποιούνται από την Κάριτας Ευρώπης βρίσκονται στην ίδια γραμμή με τους ορισμούς της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για Μετανάστες Εργάτες. Ο όρος «μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση» συμπεριλαμβάνει επιπροσθέτως μετανάστες εργάτες που στερούνται των απαραίτητων εγγράφων, μετανάστες που κάνουν αντικανονική εργασία με τουριστική βίζα ή κατά την διάρκεια της ελεύθερης βίζας παραμονής τους, μετανάστες που εργάζονται σε παραβίαση των κανονισμών της εποχικής ή της εργατικής σύμβασης και μετανάστες με ψεύτικες ταυτότητες και /ή σε κατοχή πλαστών εγγράφων.
[4] Και η χώρα αποστολής και η χώρα λήψης επωφελούνται από την μετανάστευση για εργασιακούς λόγους (Αλεϊνκοφφ, Διεθνείς Νομικοί Κανονισμοί και Μετανάστευση: Μία αναφορά Γενέβη 2003: 23). Μενζ (2011 Η Πολιτική Οικονομία της Ελεγχόμενης Μετανάστευσης: Εμφανιζόμενοι χωρίς χώρα, Εξευρωπαϊκισμός και οι πολιτικές της σχεδίασης των πολιτικών μετανάστευσης, Οξφόρδη) και Ρέα (2011 –Γαλλικά – 16.6.2011 Βρυξέλλες) επιχειρηματολογούν ότι οι χώρες επωφελούνται ιδιαίτερα από την ευελιξία των αντικανονικών εργατών, που μπορούν να είναι διαθέσιμοι σε εποχιακές εργασίες μόνο για αυτό το χρονικό διάστημα, και δεν θα ζητήσουν καθόλου μισθό ή πλεονεκτήματα για το υπόλοιπο του έτους.
[5] Πάπας Βενέδικτος 16ος, «Μία ανθρώπινη οικογένεια».
[6] Άρθρο 13 Της Διεθνείς ανακήρυξης των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, 1948.
[7] Συνθήκη της Γενεύης, 1951.
[8] Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης των Βασικών Δικαιωμάτων, 2009.
[9] …….. είναι μία αρχή του εθιμικού διεθνή νόμου που απαγορεύει την εκδίωξη, την απέλαση, την επιστροφή ή την έκδοση ενός αλλοδαπού στην χώρα καταγωγής του ή σε άλλη χώρα όπου υπάρχει κίνδυνος ότι η ζωή του ή η ελευθερία του θα απειλούνταν από λόγους διακρίσεων.
[10] Η νομιμοποίηση αναφέρεται στην διαδικασία που προσφέρει στους μετανάστες σε αντικανονική κατάσταση την ευκαιρία να νομιμοποιήσουν την μεταναστευτική τους κατάσταση, είτε σε προσωρινή ή μόνιμη βάση (Επιτροπή για την Μετανάστευση, Πρόσφυγες και Πληθυσμός (Συμβούλιο της Ευρώπης) Προγράμματα Νομιμοποίησης για αντικανονικούς μετανάστες, Αναφορά, 6 Ιουλίου 2007, Κειμ. 11350, http://assembly.coe.int/main.asp?Link=documents/workingdocs/doc07/edoc11350.htm).
[11] Επίσημη Οδηγία για την Επιστροφή 2008/115/ Η Κάριτας Ευρώπης συγκεκριμένα δηλώνει ότι εναλλακτικές λύσεις της κράτησης για μετανάστες θα πρέπει να προτιμούνται.
[12] Βλέπε το Άρθρο 6 (4) της Επίσημης Οδηγίας για την Επιστροφή 2008/115/ΚΕ.
