† ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΠΙΤΕΡΗΣ
ΚΑΘΟΛΙΚΟΣ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ
ΤΟΠΟΤΗΡΗΤΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟΥ ΒΙΚΑΡΙΑΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ
Αγαπητοί μου,
Διανύουμε την Αγία Τεσσαρακοστή και πλησιάζουμε προς το Πάσχα. Ενώ οι αδελφοί μας Καθολικοί έχουν ήδη τελέσει το Πάσχα, εμείς εδώ στην Ελλάδα ετοιμαζόμαστε να το γιορτάσουμε με τους Ορθοδόξους αδελφούς μας. Παρ’ όλ’ αυτά αισθανόμαστε συναισθηματικά και κοινωνικά, κάπως, απομονωμένοι από τους υπόλοιπους ανά τον κόσμο καθολικούς.
Εντούτοις, αυτή η απομόνωση είναι μόνο εξωτερική, καθώς το Πασχαλινό Μυστήριο είναι διαχρονικό, είναι το διαρκές Μυστήριο της σωτηρίας μας. Κάθε Κυριακή είναι Πάσχα, κάθε φορά που κοινωνούμε είναι Μεγάλη Πέμπτη, κάθε φορά που υποφέρουμε ή κάποιος πεθαίνει είναι Μεγάλη Παρασκευή. Ωστόσο, για να ανανεώσουμε στην πίστη το κεντρικό Μυστήριο της χριστιανικής μας ζωής, δηλαδή το Πάσχα, η Εκκλησία μας το προτείνει κάθε χρόνο, λειτουργικά, μέσα σε μια συγκεκριμένη περίοδο. Προηγείται μια περίοδο προετοιμασίας, η Τεσσαρακοστή και ακολουθούν οι μεγάλες γιορτές, συνδεδεμένες με το Πάσχα: Ανάληψη, Πεντηκοστή, Αγία Δωρεά, Αγία Τριάδα.
Ας κάνουμε μαζί την τεσσαρακονθήμερη αυτή πορεία προς το Πάσχα και ας γιορτάσουμε μαζί την Ανάσταση του Κυρίου, εμπνευσμένοι από το Ιωβηλαίο Έτος που διανύουμε, το Άγιο Έτος της Ευσπλαχνίας του Θεού.
ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ: ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΣΧΑ
Η Β’ Σύνοδος του Βατικανού έχει ορίσει με σαφήνεια το πνεύμα που πρέπει να μας οδηγήσει κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής: «Ο διττός χαρακτήρας της Τεσσαρακοστής, η οποία, κυρίως μέσω της ανάμνησης ή της προετοιμασίας για το βάπτισμα, και μέσω της μετάνοιας, καλεί τους πιστούς στην συχνότερη ακρόαση του λόγου του Θεού και στην προσευχή, και τους προδιαθέτει έτσι να τελέσουν το πασχαλινό μυστήριο, ας υπογραμμίζεται περισσότερο τόσο στη λατρεία όσο και στην λειτουργική κατήχηση» (Η Αγία και Ιερή Σύνοδος, αρ. 109).
Η Τεσσαρακοστή, λοιπόν, αποτελεί αναπόσπαστη πορεία προς το Πάσχα, και, μέσω της ακρόασης του Λόγου του Θεού, της προσευχής και της μετάνοιας, οδηγούμεθα προς την αναζωογόνηση της πνευματικότητας του Βαπτίσματός μας.
Επιπλέον, η φετινή Τεσσαρακοστή είναι ενταγμένη στο πλαίσιο του Ιωβηλαίου της Ευσπλαχνίας του Θεού. Αυτό το γεγονός πρέπει να εμπνεύσει όλη αυτήν την λειτουργική περίοδο. Ο ίδιος ο Πάπας Φραγκίσκος, στην Βούλα προκήρυξης του Αγίου Έτους (αρ. 17-18) διδάσκει τον τρόπο με το οποίο πρέπει να ζήσουμε τη φετινή Τεσσαρακοστή: «Να ζήσουμε –διδάσκει ο Άγιος Πατέρας- την Τεσσαρακοστή αυτού του Αγίου Έτους πιο εντατικά ως μια δυνατή περίοδο για να εορτάσουμε και να νοιώσουμε την ευσπλαχνία του Θεού».
Ο Πάπας μάς προτείνει τους τρόπους για να αισθανθούμε την εμπειρία της Ευσπλαχνίας του Θεού.
Ακρόαση του Λόγου του Θεού
Διαβάζοντας προσευχόμενοι την Αγία Γραφή, συναντάμε το Θεό ευσπλαχνίας που εκφράζει όλη την αγάπη του για το λαό που επιθυμεί διακαώς να σώσει. Και, μεταξύ των πολλών σελίδων της Βίβλου που αναφέρονται στην ευσπλαχνία του Θεού, ο Άγιος Πατέρας υποδεικνύει και ένα παράδειγμα υπό μορφήν προσευχής: «Πόσες σελίδες της Αγίας Γραφής μπορούμε να μελετήσουμε κατά τις εβδομάδες της Τεσσαρακοστής για να ανακαλύψουμε ξανά το σπλαχνικό πρόσωπο του Πατέρα! Με τα λόγια του προφήτη Μιχαία μπορούμε και εμείς να επαναλάβουμε: «Συ Κύριε, είσαι ένας Θεός που αφαιρείς την ανομία και συγχωρείς την αμαρτία, που δεν διατηρείς για πάντα την οργή σου, αλλά αρέσκεσαι σε έλεος. Συ, Κύριε, θα επιστρέψεις σ’ εμάς και θα σπλαχνιστείς τον λαό σου. Θα καταστρέψεις τις ανομίες μας και θα ρίξεις στα βάθη της θάλασσας όλες τις αμαρτίες μας» (βλ. 7,18-19).
Οι παραβολές της ευσπλαχνίας του Θεού (το χαμένο πρόβατο, η χαμένη δραχμή, ο άσωτος υιός), που μας παραθέτει ο Λουκάς στο κεφάλαιο 15, μας παρουσιάζουν το Θεό ως στοργικό Πατέρα, που αναζητά αυτόν που ήταν χαμένος και τον σώζει. Ας τις ξαναδιαβάσουμε σε αυτήν την περίοδο και ας αισθανθούμε τη ζεστασιά της αγάπης του Πατέρα.
Όσον αφορά τη λεγόμενη παραβολή του «ασώτου υιού», οι μελετητές υποστηρίζουν ότι το πραγματικό της όνομα θα πρέπει να είναι «η παραβολή του ευσπλαχνικού και καλοκάγαθου Πατέρα». Πράγματι, όλη η παραβολή έχει σαν κέντρο αναφοράς και πρωταγωνιστή τον Πατέρα. Η παραβολή έχει θεολογικό νόημα, δηλαδή μας αποκαλύπτει πώς είναι ο Θεός: Πρόκειται για κάτι το ανήκουστο και το πρωτοφανές: πρόκειται για ένα Θεό που λαχταρά να ξαναδεί το χαμένο γιο του, που γιορτάζει την επιστροφή του ξεχνώντας το τραγικό παρελθόν του. «Tam pater nemo, tam pius nemo = κανένας δεν είναι περισσότερο Πατέρας, κανένας πιο ευσπλαχνικός απ’ αυτόν» γράφει ένας μεγάλος Λατίνος Πατέρας της Εκκλησίας.
Αυτές οι παραβολές μπορούν να μας προετοιμάσουν να πλησιάσουμε στο μυστήριο της ευσπλαχνίας του Θεού, την εξομολόγηση.
Το Μυστήριο της Ευσπλαχνίας (μετανοίας – εξομολόγησης)
«Πολλά πρόσωπα προσέρχονται ξανά στο μυστήριο της Συμφιλίωσης, και μεταξύ αυτών πολλοί νέοι, οι οποίοι, με την εμπειρία αυτή, συχνά ξαναβρίσκουν το δρόμο για να επιστρέψουν στον Κύριο, για να ζήσουν κάποιες στιγμές έντονης προσευχής και να ανακαλύψουν εκ νέου το νόημα της ζωής τους. Πρέπει να τονίσουμε ξανά και σταθερά τη σοβαρότητα του μυστηρίου της Συμφιλίωσης, διότι επιτρέπει να αγγίξουμε με το χέρι το μεγαλείο της ευσπλαχνίας. Αυτό θα αποτελέσει, για κάθε εξομολογούμενο, πηγή αληθινής εσωτερικής γαλήνης» (Πάπας Φραγκίσκος, Το Πρόσωπο της Ευσπλαχνίας, αρ.17) .
Δυστυχώς, η διαπίστωση του Πάπα Φραγκίσκου: «Πολλά πρόσωπα προσέρχονται ξανά στο μυστήριο της Συμφιλίωσης» δεν επαληθεύεται στις δικές μας κοινότητες. Αυτό το ιερό Μυστήριο σε εμάς είναι πολύ παρεξηγημένο και πολύ λίγοι επωφελούνται. Και όμως, πλησιάζοντας σε αυτό το μυστήριο θα έχουμε την γλυκύτατη και άμεση εμπειρία της ευσπλαχνίας του Θεού. Ο μεγάλος άγγλος συγγραφέας G. K. Chesterton (1874 – 1936), ο οποίος, από αγγλικανός μεταγράφηκε στην Καθολική Εκκλησία, γράφει στην αυτοβιογραφία του: «Όταν κάποιος με ρωτά “Γιατί έγινες καθολικός”, απαντώ: “Γιατί επιθυμούσα να μου συγχωρηθούν οι αμαρτίες στο Μυστήριο της Ευσπλαχνίας”». Όλοι είμαστε αμαρτωλοί και όλοι έχουμε ανάγκη από συγχώρεση, αρκεί να έχουμε το κουράγιο να αναγνωρίσουμε τις αμαρτίες μας.
Σε κάθε εκκλησία μας, κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής οι εφημέριοι οφείλουν να οργανώσουν μία τελετή μετανοίας με ατομική εξομολόγηση. Αν χρειαστεί μπορούν να καλέσουν κάποιον εξομολόγο από ένα μοναστήρι ή κάποια άλλη ενορία. Αυτό θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για να εορτάσουν το Άγιο Έτος.
Νηστεία και φιλανθρωπία
Γράφει ο Πάπας Φραγκίσκος: «Τα λόγια του προφήτη Ησαΐα μπορούμε να τα μελετήσουμε πιο συγκεκριμένα κατ’ αυτήν την περίοδο προσευχής, νηστείας και φιλανθρωπίας: «Η νηστεία που διάλεξα εγώ, δεν είναι μάλλον τούτη; Το να λύνεις τους δεσμούς της κακίας, το να διαλύεις βαριά φορτία, και το να αφήνεις ελεύθερους τους καταδυναστευμένους, και το να συντρίβεις κάθε ζυγό; Δεν είναι το να μοιράζεις το ψωμί σου μ’ αυτόν που πεινάει, και να βάζεις μέσα στο σπίτι σου τους άστεγους φτωχούς; Όταν βλέπεις τον γυμνό, να τον ντύνεις, και να μην αποστρέφεσαι τη σάρκα σου;» (58,6-11).
Βέβαια, στη δική μας λατινική παράδοση, η νηστεία και η εγκράτεια έχει περιοριστεί στο ελάχιστο. Ωστόσο, η ανάγκη της νηστείας προέρχεται από την ίδια τη χριστιανική μας υπόσταση: αγαπώ, γι’ αυτό αφαιρώ κάτι από τον εαυτό μου και το μοιράζομαι με τους άλλους που δεν έχουν: «Αν κάποιος κατέχει τα πλούτη του κόσμου και βλέπει τον αδελφό του να έχει ανάγκη και κλείσει τα σπλάχνα του μπροστά του, πώς η αγάπη του Θεού παραμένει σ’ αυτόν; Παιδιά μου, να μην αγαπούμε με τα λόγια, ούτε με τη γλώσσα, αλλά με τα έργα και με την αλήθεια» (Α’ Ιω. 3, 17-18).
Υλικά και πνευματικά έργα ευσπλαχνίας
Η νηστεία του Χριστιανού δεν αποτελεί λοιπόν αυτοσκοπό. Ο Πάπας Φραγκίσκος μας ξαναφέρνει στη μνήμη, και επομένως στην πράξη, τα λεγόμενα «υλικά και πνευματικά έργα ευσπλαχνίας», που είχαμε ξεχάσει και δεν τα διδάσκουμε πια ούτε στην κατήχηση. Και όμως, στο παρελθόν αποτελούσαν το πιο ισχυρό μέσο αγαθοεργίας για τους πιστούς μας. Το να εφαρμόσουμε αυτά τα έργα αποτελεί έναν από τους καλύτερους τρόπους να πραγματοποιήσουμε μια δημιουργική νηστεία:
Γράφει ο Άγιος Πατέρας: «Είναι ζωηρή επιθυμία μου, κατά την διάρκεια του Ιωβηλαίου, ο χριστιανικός λαός να στρέψει την προσοχή και τη σκέψη του στα υλικά και πνευματικά έργα ευσπλαχνίας. Θα είναι ένας τρόπος να αφυπνίσουμε τη συνείδησή μας, που συχνά βρίσκεται σε αδράνεια εμπρός στο δράμα της φτώχειας και να εισέλθει όλο και πιο βαθιά στην καρδιά του Ευαγγελίου, όπου οι φτωχοί έχουν την προτίμηση της θείας ευσπλαχνίας. Το κήρυγμα του Ιησού μάς παρουσιάζει αυτά τα έργα ευσπλαχνίας, για να μπορούμε να ξέρουμε αν ζούμε ή δεν ζούμε σαν μαθητές του. Ας ανακαλύψουμε ξανά τα έργα υλικής ευσπλαχνίας:
να δίνουμε να φάνε οι πεινασμένοι, να δίνουμε να πιουν οι διψασμένοι, να ντύνουμε τους γυμνούς, να περιμαζεύουμε τους ξένους, να συμπαραστεκόμαστε τους αρρώστους, να επισκεπτόμαστε τους φυλακισμένους, να θάβουμε τους νεκρούς.
Ας μην ξεχνάμε και τα έργα πνευματικής ευσπλαχνίας:
να συμβουλεύουμε τους αναποφάσιστους, να εκπαιδεύουμε τους αγράμματους, να νουθετούμε τους αμαρτωλούς, να παρηγορούμε τους θλιμμένους, να συγχωρούμε τις προσβολές, να ανεχόμαστε με υπομονή τα ενοχλητικά άτομα, να παρακαλούμε τον Θεό για τους ζώντες και τους νεκρούς».
Η προσευχή
Η προσευχή συνίσταται στην κοινωνία γεμάτη αγάπη από τον Τριαδικό Θεό. Εκεί αισθανόμαστε όλη την τρυφερή Του αγάπη για εμάς. Διδάσκει η «Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας»: «Μέσα στη Νέα Διαθήκη, η προσευχή είναι η ζωντανή σχέση των παιδιών του Θεού με τον άπειρα καλό Πατέρα τους, με τον Υιό του Ιησού Χριστό και με το Άγιο Πνεύμα… Επομένως, η ζωή της προσευχής είναι να βρίσκεται μόνιμα στην παρουσία του Τρισαγίου Θεού και σε κοινωνία μαζί Του. Αυτή η κοινωνία ζωής είναι πάντοτε κατορθωτή επειδή, με το Βάπτισμα, γίναμε ένα με τον Χριστό. Κατά τόσο η προσευχή είναι χριστιανική καθ’ όσο είναι κοινωνία με το Χριστό και απλώνεται μέσα στην Εκκλησία που είναι το Σώμα του. Διαστάσεις της είναι οι διαστάσεις της Αγάπης του Χριστού» (αρ.2565).
Πολλοί δεν προσεύχονται πια ή δεν ξέρουν να προσευχηθούν. Η προσευχή είναι υπόθεση αγάπης, είναι διάλογος αγάπης. Αυτή η Τεσσαρακοστή ας είναι για εμάς ευκαιρία να ξαναγευθούμε την σχέση μας με το Θεό συνδιαλεγόμενοι με αγάπη μαζί του. Δεν είναι ανάγκη να μεταχειριζόμαστε πολλά λόγια, φτάνουν λίγες λέξεις όπως: «Θεέ μου, σε αγαπώ», «Θεέ μου ευχαριστώ», «Θεέ μου συχώρεσέ με» …
Συμπέρασμα
«Η Τεσσαρακοστή ας είναι για κάθε χριστιανό μια ανανεωμένη εμπειρία της αγάπης του Θεού, αγάπη που μας δόθηκε στο πρόσωπο του Χριστού, αγάπη την οποία οφείλουμε με τη σειρά μας να «ξαναδίνουμε» κάθε μέρα προς τον πλησίον, κυρίως προς όποιον περισσότερο υποφέρει και έχει ανάγκη. Μόνο έτσι θα μπορέσουμε να συμμετάσχουμε πλήρως στη χαρά του Πάσχα» (Βενέδικτος ΧVI).
Αγαπητοί μου, ας προσπαθήσουμε όλοι σε αυτή την Τεσσαρακοστή της Ευσπλαχνίας να ζήσουμε σε όλους της τομείς το μυστήριο της αγάπης του Θεού, ώστε ανανεωμένοι να τελέσουμε το Πάσχα της Ανάστασής μας.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
