Νερό, Κλίμα
Ο πάπας ζητά μια παγκόσμια προσέγγιση
μήνυμα στη διεθνή συνάντηση στη Ρώμη
Μπροστά στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, ο πάπας Φραγκίσκος ζητά έγκαιρες και αποτελεσματικές απαντήσεις, σε μήνυμά του προς τη διεθνή διάσκεψη κορυφής στη Ρώμη για το θέμα. Ο Καρδινάλιος, αρχιγραμματέας της Αγίας Έδρας, Πιέτρο Παρολίν, διάβασε το μήνυμα του Πάπα στην συνάντηση με θέμα «Το νερό και το κλίμα: Σύγκριση των Μεγάλων Ποταμών του Κόσμου» (“Acqua e Clima. I grandi fiumi del mondo a confronto”)
Ο Πάπας εξέφρασε την ελπίδα στους συμμετέχοντες ότι η κοινή δέσμευση για την ευαισθητοποίηση της συνείδησης της Διεθνούς Κοινότητας για τα επείγοντα προβλήματα των σημαντικότερων ποταμών του κόσμου, δεν οδηγεί μόνο σε πρακτικές λύσεις, αλλά τονίζει επίσης την ανάγκη μιας ολοένα και πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης, ενόψει της προαγωγής, ανάπτυξης και διάδοσης μιας “κουλτούρας της φροντίδας” (Δοξασμένος Να’ Σαι αρ.231).
Η σύνοδος κορυφής διοργανώθηκε από το ιταλικό Υπουργείο Περιβάλλοντος, σε συνεργασία με την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη, καθώς και από ενώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος. Στην συνάντηση μετέχουν οι υπεύθυνοι για τις πιο σημαντικές ποτάμιες λεκάνες όλων των ηπείρων, ενόψει της Διάσκεψης της Βόννης για το Κλίμα (Cop 23 – 6-17 Νοεμβρίου 2017) και του Παγκόσμιου Φόρουμ για το Νερό που θα διεξαχθεί στη Βραζιλία το Μάρτιο του 2018.
Στο μήνυμα του ο πάπας Φραγκίσκος εξέφρασε την ελπίδα του ότι η από κοινού δέσμευσή για την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας για τα επείγοντα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σημαντικότερες ποταμίσιες λεκάνες όχι μόνο να οδηγήσουν σε πρακτικές λύσεις, αλλά και να υπογραμμίσουν την ανάγκη μιας ολοένα και πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης, την προώθηση της ανάπτυξης και της διάδοσης μιας “κουλτούρας φροντίδας” (Δοξασμένος Να’ Σαι αρ.231). Ειδικότερα, ο πάπας Φραγκίσκος είναι πεπεισμένος ότι η απειλή που θέτει η αλλαγή του κλίματος στους αδελφούς και τις αδελφές μας στις πιο ευάλωτες χώρες μπορεί να αντιμετωπιστεί με έγκαιρες και αποτελεσματικές απαντήσεις. Εμπιστευόμενος τις εργασίες της Συνόδου Κορυφής στην καθοδήγηση του Παντοδύναμου, η Αγιότητά του επικαλείται τις ευλογίες σοφίας και επιμονής στους συμμετέχοντες και σε όσους ασχολούνται με την προώθηση της μεγαλύτερης φροντίδας για την κοινή μας οικία.
Είπε ο καρδινάλιος Παρολίν:
Κύριε Πρόεδρε του Συμβουλίου, αξιότιμοι υπουργοί, κυρίες και κύριοι,
Πρώτον, νιώθω ιδιαίτερη χαρά να σας μεταφέρω το μήνυμα του πάπα Φραγκίσκου για αυτή τη σύνοδο κορυφής:
Ο Πάπας Φραγκίσκος απευθύνει χαιρετισμό σε όλους τους συμμετέχοντες στη Διεθνή Διάσκεψη Κορυφής «Το Νερό και το Κλίμα: Σύγκριση των Μεγάλων Ποταμών του Κόσμου», μαζί με τις ευχές του για τις εργασίες σας, με στόχο τον εντοπισμό των τρόπων με τους οποίους το πολύτιμο δώρο, το νερό, θα διατηρηθεί για το μέλλον της ανθρωπότητας. Είναι η ελπίδα του ότι η από κοινού δέσμευσή σας για την ευαισθητοποίηση της διεθνούς κοινότητας για τα επείγοντα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι σημαντικότερες ποταμίσιες λεκάνες όχι μόνο να οδηγήσουν σε πρακτικές λύσεις, αλλά και να υπογραμμίσουν την ανάγκη μιας ολοένα και πιο ολοκληρωμένης προσέγγισης, την προώθηση της ανάπτυξης και της διάδοσης μιας “κουλτούρας φροντίδας” (Δοξασμένος Να’ Σαι αρ.231). Ειδικότερα, ο πάπας Φραγκίσκος είναι πεπεισμένος ότι η απειλή που θέτει η αλλαγή του κλίματος στους αδελφούς και τις αδελφές μας στις πιο ευάλωτες χώρες μπορεί να αντιμετωπιστεί με έγκαιρες και αποτελεσματικές απαντήσεις. Εμπιστευόμενος τις εργασίες της Συνόδου Κορυφής στην καθοδήγηση του Παντοδύναμου, η Αγιότητά του επικαλείται τις ευλογίες σοφίας και επιμονής στους συμμετέχοντες και σε όσους ασχολούνται με την προώθηση της μεγαλύτερης φροντίδας για την κοινή μας οικία.
Επιτρέψτε μου, μετά τα λόγια του πάπα Φραγκίσκου, να σταθώ εν συντομία σε ορισμένες από τις πτυχές της σημερινής συνάντησης, με επίκεντρο έναν πόρο τόσο βασικό όπως το νερό, το οποίο ο Άγιος Φραγκίσκος στη προσευχή του για τη Δημιουργία αποκαλεί «αδελφό νερό» και ορίζει ως «πολύ χρήσιμο, ταπεινό, πολύτιμο και αγνό».
Δεν χρειάζεται, αφενός, να υπογραμμίσουμε τη σημασία του νερού, ένα απαραίτητο στοιχείο για τον άνθρωπο σε όλους τους τομείς της ζωής.
Από την άλλη πλευρά, γνωρίζουμε όλοι ότι η συνεχής αύξηση των αναγκών σε νερό, που επιδεινώνεται από την κλιματική αλλαγή, είναι μια από τις πιο σοβαρές προκλήσεις του σήμερα και του αύριο που έχει να αντιμετωπίσει η διεθνής κοινότητα.
Αυτό απαιτεί από όλους μας να εντείνουμε υπεύθυνα τις προσπάθειές μας και να εξετάσουμε το θέμα του νερού σε βάθος, με τις διαφορετικές έννοιές του. Για παράδειγμα, σκέφτομαι:
– το νερό ως βασικό στοιχείο για την ανθρώπινη ζωή και για τα χερσαία και υδάτινα οικοσυστήματα, το οποίο σχετίζεται με το ανθρώπινο δικαίωμα πρόσβασης στο νερό, το οποίο συζητείται όλο και περισσότερο σε πολλά φόρουμ. Η πρόσβαση στο πόσιμο και ασφαλές νερό, είναι ένα ανθρώπινο δικαίωμα ουσιαστικό, θεμελιώδες και οικουμενικό, διότι καθορίζει την επιβίωση των ανθρώπων, και γι’ αυτό είναι όρος για την άσκηση των άλλων ανθρωπίνων δικαιωμάτων (βλέπε Laudato si, 30), όπως το δικαίωμα στη ζωή, στη διατροφή , και στην υγεία. Υπό αυτό το πρίσμα, η διαχείριση του νερού, του κοινού καλού της ανθρωπότητας, θα πρέπει να επιτρέπει την πρόσβαση σε όλους, ειδικά για εκείνους που ζουν σε συνθήκες φτώχειας.
– το νερό ως στοιχείο στο οποίο πολλές θρησκείες απέδωσαν μια “πνευματική” και “συμβολική” αξία. Σκεφτείτε το ρόλο της “κάθαρσης” με το νερό που τόσο καλά περιγράφεται σε πολλές από αυτές.
– το νερό ως βασικός παράγοντας για την ανάπτυξη. Η λειψυδρία ή η κακοδιαχείριση είναι στην πραγματικότητα ένας «περιοριστικός παράγοντας» στην ανθρώπινη ανάπτυξη: ακόμη και με την παρουσία άλλων παραγόντων (εργασία, γη, ορυκτά, και άλλοι φυσικοί πόροι), η έλλειψη νερού ή η κακοδιαχείριση του μπορεί να είναι εμπόδιο για μια αξιοπρεπή ζωή, για τη γεωργία, το ζωικό κεφάλαιο, τις παραγωγικές δραστηριότητες και την επαρκή υγιεινή και μπορεί να οδηγήσει σε ανισότητες και αναγκαστική μετανάστευση ·
– το νερό επίσης ως καταστρεπτικό στοιχείο της ζωής στη Γη, μέσω διαφόρων ακραίων φυσικών φαινομένων που συνδέονται με την αφθονία ή τη σπανιότητά του, φαινόμενα τα οποία, δυστυχώς, γίνονται όλο και πιο έντονα και πιο συχνά.
– το νερό ως πιθανή αιτία για «σύγκρουση» ή αντίστροφα για αλληλεγγύη, ιδίως όταν υπάρχουν δύο ή περισσότερα κράτη που διαθέτουν κοινούς υδάτινους πόρους.
Ακριβώς σε αυτά τα δύο τελευταία σημεία θα ήθελα να αναφερθώ εν συντομία, καθώς συνδέονται στενά με το θέμα της συνόδου μας: τη σχέση μεταξύ του νερού και του κλίματος και τη διαχείριση των κοινών υδάτινων πόρων.
Μιλώντας για τη σχέση μεταξύ του νερού και του κλίματος, δεν μπορεί κανείς να παραμελήσει ότι το πρόβλημα του νερού ως “περιοριστικός παράγοντας” ανάπτυξης επιδεινώνεται περαιτέρω. Εξετάστε, για παράδειγμα, τη ρύπανση των υδροφορέων ή των ποταμών ή την καταστροφή των δασών. Υπάρχει ισχυρός σύνδεσμος μεταξύ της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφών που σχετίζονται με το νερό: εκτιμάται ότι περίπου το 90% των μεγάλων ακραίων συμβάντων τα τελευταία τριάντα χρόνια οφείλονται στο νερό [1]. Από αυτή την άποψη, η προσεκτική ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων είναι ένα από τα κύρια εργαλεία για την ενίσχυση της αντοχής και της προσαρμογής στην αλλαγή του κλίματος.
Δεύτερον, το νερό μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο συγκρούσεων και διαμάχης (οι λεγόμενοι «πόλεμοι για το νερό» είναι όλο και πιο διαδεδομένοι), ειδικά με την παρουσία ποταμών, λιμνών ή υδροφόρων λεκανών που μοιράζονται μεταξύ εθνών. Ωστόσο, υιοθετώντας μια μακρόχρονη αλλαγή προσέγγισης, το νερό μπορεί να θεωρηθεί ως στοιχείο συνεργασίας και διαλόγου, ευκαιρία για ειρήνη και αλληλεγγύη, μέσω φωτισμένων και υπεύθυνων πολιτικών ή τεχνολογικών ρυθμίσεων συμμετοχικής διαχείρισης που βασίζονται στην πολύτιμη αξία του “μοιράσματος” . Οι διασυνοριακοί υδάτινοι πόροι, που μοιράζονται πολλά κράτη, προσφέρουν ευκαιρίες τόσο για ανταγωνισμό όσο και για συγκρούσεις, όσο και για συνεργασία και αλληλεγγύη, καθώς αποτελούν βασικό παράγοντα για την οικονομική σταθερότητα κάθε κράτους. Έχουν αναπτυχθεί έννοιες όπως η “υδρο-αλληλεγγύη” ή η “υδρο-διπλωματία”. Κατά το δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα, υπεβλήθησαν προς διαπραγμάτευση πάνω από διακόσιες συνθήκες για το νερό, οι οποίες συχνά δείχνουν τη διασυνοριακή συνεργασία για το νερό ως έγκυρο παράδειγμα μακροπρόθεσμης πρόληψης των συγκρούσεων, δεδομένου ότι οι χώρες με μηχανισμούς συνεργασίας σε τέτοιες περιοχές σπανίως καταφεύγουν στον πόλεμο.
Ως εκ τούτου, νέες προσεγγίσεις για το νερό νομοθετικής, θεσμικής, πολιτικής, οικονομικής, τεχνικής, ηθικής φύσης και επομένως και παιδείας και κουλτούρας (Δοξασμένος Να ‘Σαι αριθ.30) είναι αναγκαίες, με βάση την συναίσθηση ότι το ζήτημα του νερού απαιτεί μια μακροπρόθεσμη στάση, από τη σκοπιά αυτής της αναπόσπαστης οικολογίας που τόσο καλά περιγράφεται από τον πάπα Φραγκίσκο στη Δοξασμένος Να’ Σαι. Είναι απαραίτητο να δεσμευτούμε για να συμπεριληφθεί το ζήτημα του “νερού” σε όλες τις συζητήσεις για την ανάπτυξη που λαμβάνουν χώρα σε παγκόσμιο επίπεδο: χρειάζονται νέες επενδύσεις τα επόμενα χρόνια για να αυξηθεί η ανθεκτικότητα και να μειωθούν έτσι οι κίνδυνοι φυσικών καταστροφών και να ευνοηθεί πραγματικά μια ολοκληρωμένη ανθρώπινη ανάπτυξη. Είναι καλό η πρόσβαση στο νερό και η ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων να αποτελέσουν κεντρικό στοιχείο προβληματισμού κατά τη λήψη αποφάσεων σχετικά με αυτές τις επενδύσεις.
Η ανάγκη προσδιορισμού καινοτόμων προσεγγίσεων απαιτεί επίσης νέες μορφές συνεργασίας μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, νέα μοντέλα σχέσης, στο πλαίσιο του ορθολογικού σχεδιασμού των υδάτων, όπου θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη φαινόμενα όπως η κλιματική αλλαγή, η εξάπλωση και η αφομοίωση των πληροφοριών μεταξύ των πληθυσμών και η μακροπρόθεσμη αλλαγή της συμπεριφοράς και της χρήσης του νερού. Στο πλαίσιο αυτών των προσεγγίσεων, θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ικανοποίηση των αναγκών των φτωχών στον τομέα της ασφάλειας των υδάτων μέσω πολιτικών ύδρευσης που τους ευνοούν, καθώς και στην αναζωογόνηση του τοπικού περιβάλλοντος μέσω της προώθησης της αποκέντρωσης, δηλαδή της επικουρικότητας, της αξιοποίησης των γνώσεων και της εμπειρίας των πληθυσμών και των τοπικών κοινοτήτων.
Ελπίζω ότι από τη Διάσκεψη Κορυφής που ξεκινά σήμερα, θα προκύψουν περαιτέρω στοιχεία για την ανάπτυξη αυτών των μορφών αλληλεγγύης και “διασυνοριακής διπλωματίας” με βάση το νερό.
Ευχαριστώ
