Σε μια μεγάλη συνέντευξη που παραχώρησε στο Vatican News, ο καρδινάλιος Ignatius Suharyo Hardjoatmodjo της Τζακάρτα, στην Ινδονησία, εξέφρασε την προσμονή του για την άφιξη του Πάπα Φραγκίσκου τον Σεπτέμβριο, μίλησε για το μικρό καθολικό ποίμνιό του στη μεγαλύτερη μουσουλμανική χώρα, τη συνύπαρξη μεταξύ των θρησκειών και τη μαρτυρία των χριστιανών της Ασίας.
Αυτόν τον Σεπτέμβριο, ο Πάπας Φραγκίσκος θα ξεκινήσει ένα ταξίδι τεσσάρων χωρών στην Ασία και την Ωκεανία που θα αποτελέσει το 45ο Αποστολικό και το μεγαλύτερο ταξίδι του στο εξωτερικό.
Ο Πάπας Φραγκίσκος θα επισκεφθεί πρώτα την Ινδονησία, τη μεγαλύτερη χώρα στον κόσμο με μουσουλμανική πλειοψηφία, όπου οι καθολικοί αριθμούν πάνω από 8 εκατομμύρια, ή το 3,1% του πληθυσμού. Ο Πάπας θα παραμείνει στην πρωτεύουσα της Ινδονησίας, από τις 3 έως τις 6 Σεπτεμβρίου, πριν συνεχίσει στην Παπούα Νέα Γουινέα, το Τιμόρ-Λέστε και τη Σιγκαπούρη, σε αυτό που θα αποτελέσει το μεγαλύτερο ταξίδι του Αγίου Πατέρα.
Με την ευκαιρία αυτή, ο καρδινάλιος Ignatius Suharyo Hardjoatmodjo της Τζακάρτα παραχώρησε στο Vatican News την ακόλουθη εκτενή συνέντευξη.
Ακολουθεί το απομαγνητοφωνημένο κείμενο της συνομιλίας:
Ερ: Καρδινάλιε Suharyo, πώς υποδεχτήκατε την επικείμενη Αποστολική Επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου;
Με πολύ ενθουσιασμό. Αλλά δεν είναι μόνο η καθολική κοινότητα που υποδέχεται με μεγάλο ενθουσιασμό την είδηση ότι ο Πάπας Φραγκίσκος επισκέπτεται την Ινδονησία, αλλά και ο Μεγάλος Ιμάμης του κρατικού τζαμιού Istiqlal είναι μεταξύ εκείνων που ανακοίνωσαν πρώτοι την επερχόμενη επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου, μερικές εβδομάδες πριν από την επίσημη ανακοίνωση του Βατικανού.
Οι σχέσεις μεταξύ του Βατικανού και της Ινδονησίας έχουν μακρά ιστορία. Το Βατικανό είναι μία από τους πρώτους που αναγνώρισαν την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Ινδονησίας. Το 1947, υπήρχε ήδη Αποστολική Αντιπροσωπεία, η οποία σήμερα είναι πρεσβεία, στην Τζακάρτα.
Αυτό που τονίζω στην καθολική κοινότητα, είναι ότι η φυσική παρουσία του Πάπα Φραγκίσκου είναι πολύ σημαντική, ενώ τους ζητώ να μην ξεχνούν να προσπαθούν πάντα να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους σχετικά με τις διδασκαλίες του, που μας δόθηκαν μέσα από διάφορες εγκυκλίους και αποστολικές παραινέσεις, όπως «Η Χαρά του Ευαγγελίου», την «Δοξασμένος Να ’Σαι», «Αδελφοί Όλοι», κ.λπ.
Ερ: Η καθολική κοινότητα αποτελεί περίπου το 3% του πληθυσμού της Ινδονησίας, της ασιατικής χώρας με τον μεγαλύτερο αριθμό μουσουλμάνων πιστών στον κόσμο. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα για το μικρό σας ποίμνιο, αυτή την καθολική κοινότητα, που τώρα θα υποδεχθεί τον Πάπα Φραγκίσκο; Στην καθημερινότητα, πώς είναι να είσαι καθολικός στη χώρα;
Η Ινδονησία είναι μια πολύ μεγάλη χώρα, που αποτελείται από πολλά νησιά, σχεδόν 17 χιλιάδες, και πολλές φυλές, καθώς υπάρχουν περισσότερες από 1300 εθνοτικές ομάδες, με τόσες πολλές κουλτούρες και θρησκείες. Είναι αλήθεια ότι η Ινδονησία είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό μουσουλμάνων στον κόσμο. Αλλά το Ισλάμ στην Ινδονησία δεν είναι το ίδιο με το Ισλάμ σε διάφορες άλλες χώρες. Στην Ινδονησία, υπάρχουν οι δύο μεγαλύτερες ισλαμικές οργανώσεις, η Muhammadiyah και η Nahdlatul Ulama, οι οποίες είναι πολύ ανοιχτές και ανεκτικές. Αυτό είναι που καθορίζει τη ζωή μαζί ως πολίτες. Εγώ ο ίδιος έχω πολύ καλές σχέσεις με τους θρησκευτικούς ηγέτες σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο.
Βασικά, υπάρχει θρησκευτική ελευθερία στην Ινδονησία, αλλά η πραγματικότητα, στο πεδίο, διαφέρει από τόπο σε τόπο. Αυτή τη στιγμή, το κράτος φαίνεται να ασχολείται πολύ σοβαρά με τη διατήρηση της θρησκευτικής ελευθερίας. Έτσι, στην καθημερινή μας ζωή, ζούμε ως απλοί πολίτες. Είμαστε σε θέση να εργαστούμε σε διάφορα ιδρύματα, συμπεριλαμβανομένων των κυβερνητικών ιδρυμάτων. Τις Κυριακές, οι άνθρωποι πηγαίνουν στην εκκλησία. Ορισμένοι πρέπει να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις για να φτάσουν στον τόπο λατρείας. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να ζούμε ειρηνικά με τους γείτονές μας. Είναι επίσης αλήθεια ότι δεν είναι λίγοι οι Καθολικοί που έχουν γίνει ηγετικά στελέχη της πλουραλιστικής κοινωνίας, εργαζόμενοι σε κρατικούς θεσμούς σε υψηλές θέσεις.
Σε γενικές γραμμές, οι Καθολικοί στην Ινδονησία ζουν ομαλά ως μέλη της κοινωνίας. Το να ζουν μαζί ως συμπολίτες, παρόλο που έχουν διαφορετικές θρησκείες, είναι κάτι πολύ συνηθισμένο. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν αρκετές οικογένειες των οποίων τα μέλη αποτελούνται από πιστούς διαφορετικών θρησκειών. Αυτό δεν θα μπορούσε να το φανταστεί κανείς σε άλλες χώρες. Υπάρχουν επίσης αρκετοί ιερείς και μοναχοί που προέρχονται από μουσουλμανικές, ινδουιστικές ή βουδιστικές οικογένειες. Πολλές θρησκευτικές κοινότητες ζουν, στα μοναστήρια τους, ανάμεσα στα σπίτια των ανθρώπων.
Ερ: Υπάρχουν πολλοί πόλεμοι που παραλύουν τον κόσμο, αλλά η Ινδονησία φαίνεται να αποτελεί πρότυπο ειρηνικής συνύπαρξης, ιδίως μεταξύ των θρησκειών. Ποιο είναι το μυστικό γι’ αυτό; Υπάρχουν επίσης τομείς που χρήζουν βελτίωσης;
Ένας από τους κύριους λόγους είναι η ιστορία του σχηματισμού του ινδονησιακού κράτους. Πριν από την ύπαρξη της Ινδονησίας, η περιοχή αυτή αποτελούσε αντικείμενο αποικισμού από ξένες χώρες για περισσότερα από 350 χρόνια. Υπάρχουν τρία ορόσημα στην ιστορία του σχηματισμού της Ινδονησίας. Πρώτον, τον Μάιο του 1908, άρχισε να αναπτύσσεται η εθνική συνείδηση. Ονομάστηκε Ημέρα Εθνικής Αφύπνισης. Αυτή η συνειδητοποίηση κορυφώθηκε τον Οκτώβριο του 1928 σε μια εκδήλωση που ονομάστηκε “Youth Pledge” (υπόσχεση της νεολαίας). Στην εκδήλωση αυτή, η πρώτη σύνοδος από τις τρεις που πραγματοποιήθηκαν στο κτιριακό συγκρότημα του Καθεδρικού Ναού, οργανώσεις νεολαίας με περιφερειακό υπόβαθρο δήλωσαν ότι ήταν “μία πατρίδα, ένα έθνος και μία γλώσσα”, δηλαδή η Ινδονησία. Ο όρος Ινδονησία άρχισε να χρησιμοποιείται. Το κίνημα αυτό κορυφώθηκε με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Ινδονησίας στις 17 Αυγούστου 1945.
Η ανεξαρτησία της Ινδονησίας δεν ήταν ένα δώρο των αποικιοκρατών, αλλά το αποτέλεσμα ενός μακροχρόνιου αγώνα στον οποίο συμμετείχαν όλες οι συνιστώσες του έθνους, όλες οι εθνοτικές ομάδες και όλοι οι πιστοί των θρησκειών. Την επόμενη ημέρα η Pancasila [η επίσημη, θεμελιώδης φιλοσοφική θεωρία της Ινδονησίας] καθιερώθηκε ως βάση του κράτους. Έτσι, η Ινδονησία δεν είναι ένα κράτος με θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά το ενιαίο κράτος της Δημοκρατίας της Ινδονησίας. Αυτή η ιστορία του αγώνα με τη συμμετοχή όλων των πολιτών και η Pancasila ως βάση της χώρας είναι αυτό που κάνει ισχυρή την ενότητα των πολιτών της Ινδονησίας.
Ερ: Πώς λειτουργεί αυτό;
Η Pancasila αποτελείται από πέντε θεμελιώδεις αρχές που χρησιμεύουν ως θεμέλιο του Συντάγματος της Ινδονησίας. Η πρώτη είναι η “πίστη στον ένα και μοναδικό Θεό”. Η δεύτερη είναι η “δίκαιη και πολιτισμένη ανθρωπότητα”. Η τρίτη είναι η “ενότητα της Ινδονησίας”. Η τέταρτη είναι η “δημοκρατία που καθοδηγείται από την εσωτερική σοφία στην ομοφωνία που προκύπτει από τη διαβούλευση μεταξύ των αντιπροσώπων” και η πέμπτη είναι η “κοινωνική δικαιοσύνη για ολόκληρο τον λαό της Ινδονησίας”.
Η ιστορία του λαού της Ινδονησίας στην Καθολική Εκκλησία εκφράζεται στον πρόλογο της ευχαριστιακής προσευχής, που ονομάζεται πρόλογος για τη χώρα, ως παράλληλη με την απελευθέρωση του λαού του Θεού της Παλαιάς Διαθήκης από την Αίγυπτο στη γη της επαγγελίας. Όπως το ταξίδι της εξόδου δεν είναι απαλλαγμένο από προκλήσεις, έτσι και το ταξίδι του ινδονησιακού έθνους προς τα ιδανικά της ανεξαρτησίας δεν είναι ποτέ απαλλαγμένο από προκλήσεις. Ορισμένες από τις μεγαλύτερες έχουν να κάνουν με την άνιση κατανομή της ευημερίας, τόσο στην Ιάβα όσο και εκτός Ιάβας, την υπερεθνική ισλαμική επιρροή, τις ομάδες που εξακολουθούν να θέλουν να ιδρύσουν ένα ισλαμικό κράτος, την οικονομική ανισότητα και το πολιτικό σύστημα, ιδίως μια δυσμενή οικονομία προς τους αδύναμους.
Ερ: Ο Πάπας κήρυξε Έτος Προσευχής. Πώς χαιρετίζετε προσωπικά αυτή την πρωτοβουλία και πώς προτείνετε στους πιστούς σας να το κάνουν πράξη;
Φυσικά, εκτιμούμε πραγματικά τις διάφορες κινήσεις που προσφέρονται από τον Πάπα Φραγκίσκο και προέρχονται από το Βατικανό και την Εκκλησία γενικότερα. Η πρόκληση είναι να το συγχρονίσουμε με τα άλλα ποιμαντικά μας θέματα. Σε εθνικό επίπεδο, η Σύνοδος Καθολικών Επισκόπων της Ινδονησίας προσφέρει κάθε χρόνο ένα εθνικό ποιμαντικό θέμα. Στη συνέχεια, κάθε επισκοπή, εμπνευσμένη από το εθνικό ποιμαντικό θέμα, επιλέγει μια ποιμαντική εστίαση προσαρμοσμένη στο πλαίσιο της κάθε επισκοπής, η οποία συνήθως διαρκεί ένα έτος. Ακόμη και χωρίς Έτος Προσευχής, η Καθολική κοινότητα στην Ινδονησία προσεύχεται επιμελώς.
Ερ: Θα μπορούσατε να μας το αναπτύξετε αυτό;
Υπάρχουν συναντήσεις προσευχής κατά τη διάρκεια της Περιόδου της Παρουσίας, της Τεσσαρακοστής, του μήνα της Αγίας Γραφής, του λειτουργικού μήνα, προσευχή στις κοινότητες, στα προσκυνήματα και πολλές άλλες πρωτοβουλίες στο πλαίσιο της προσευχής.
Η κατήχηση σχετικά με την προσευχή είναι φυσικά πάντα σημαντική. Αυτό που είναι περισσότερο γνωστό στους λαϊκούς, γενικά, είναι η προσευχή της παράκλησης. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλοι τύποι προσευχής. Δεν είναι λίγοι οι λαϊκοί που προσεύχονται τη Λειτουργία των Ωρών, επειδή υπάρχει μια θρησκευτική κοινότητα, οι Δομινικανοί, που παρέχουν το υλικό. Η προσευχή του Ροδαρίου ακόμα είναι μια ευρέως διαδεδομένη συνήθεια. Την ώρα του θανάτου και των μνημοσύνων για τους κεκοιμημένους, όχι μόνο στις 2 Νοεμβρίου, αλλά σύμφωνα με τον πολιτισμό μας, υπάρχουν μνημόσυνα μετά από 40 ημέρες, 100 ημέρες, 1 χρόνο, 2 χρόνια και 1000 ημέρες, το εκκλησίασμα συγκεντρώνεται για την ευχαριστιακή γιορτή και την προσευχή.
Ερώτηση: Ο Πάπας είχε δώσει εντολή στη Ποντιφική Σύνοδο για τη Διδασκαλία της Πίστεως του Βατικανού να δημοσιεύσει το πρόσφατα εκδοθέν Dignitas Infinita, ένα κείμενο που επιβεβαιώνει την πεποίθηση της Εκκλησίας ότι κάθε άτομο έχει αναφαίρετη εγγενή ανθρώπινη αξιοπρέπεια και επίσης ευαισθητοποιεί για διάφορες σοβαρές παραβιάσεις αυτής της αξιοπρέπειας, απαριθμώντας και αναλύοντας την κάθε μία. Ποια αξία θεωρείτε ότι έχει αυτό το έγγραφο, και υπάρχουν ορισμένες πτυχές που θεωρείτε ότι είναι ιδιαίτερα σχετικές με το δικό σας πλαίσιο στην Ινδονησία ή στην Ασία γενικότερα;
Είναι ένα εξαιρετικό έγγραφο και πολύ σημαντικό για την ποιμαντική καθοδήγηση. Η δεύτερη αρχή της Pancasila δίνει επίσης έμφαση στο σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Συχνά η πραγματικότητα δυστυχώς απέχει πολύ από τις αρχές που παρουσιάζονται στο έγγραφο, λόγω πολιτικών, οικονομικών και ίσως και κοινωνικοπολιτισμικών συστημάτων που δεν σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όλα όσα λέγονται, συμπεριλαμβανομένων των ζητημάτων παραβίασης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, είναι επίσης πολύ σημαντικά για την Ινδονησία ειδικότερα και την Ασία γενικότερα.
Ερ: Σεβασμιότατε, από την εμπειρία σας και την πραγματικότητά σας, τι μπορείτε να μας πείτε για τη μαρτυρία των Χριστιανών στην Ασία;
Όπως σίγουρα γνωρίζετε, η Ασία είναι μια πολύ μεγάλη ήπειρος με διαφορετικές ιστορίες, πολιτισμούς και πολιτικά συστήματα. Μπορώ να πω μόνο για την Ινδονησία, ειδικά στην περιοχή της Αρχιεπισκοπής της Τζακάρτας. Οι λέξεις-κλειδιά που θα χρησιμοποιούσα για να περιγράψω τη μαρτυρία τους, είναι ότι “κάνουν καλή δουλειά”.
Θυμάμαι μια μικρή εμπειρία σχετικά με έναν καθολικό δάσκαλο που τοποθετήθηκε σε μια μεγάλη αγροτική περιοχή και δεν υπήρχε κανείς άλλος καθολικός εκτός από αυτόν. Δεν αισθάνθηκε απομονωμένος, αλλά συνέχισε να αναζητά τρόπους να κάνει καλό. Δίδαξε σε ένα χωριό όπου ο πληθυσμός ήταν αναλφάβητος. Για να φτάσει στο μέρος, έπρεπε να περπατήσει με τα πόδια για τρεις ώρες και να επιστρέψει για άλλες τρεις ώρες. Αυτό το έκανε δύο φορές την εβδομάδα. Όταν επισκέφθηκα την οικογένειά του, μου είπε: “Πατέρα, τα έκανα όλα αυτά για να ξέρουν οι άνθρωποι εδώ ότι οι Καθολικοί θέλουν να κάνουν μόνο καλό”.
Τους βλέπουμε να κάνουν καλό με διάφορους τρόπους, μέσω της εκπαίδευσης, από την πρωτοβάθμια έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση, των υπηρεσιών υγείας, των κοινωνικών υπηρεσιών, όπως τα πιστωτικά ιδρύματα, και της συνεργασίας με άλλα μέλη της κοινότητας. Λέγοντας το αλλιώς, “κάνουν καλό” μέσω του διαλόγου, αν θέλετε, που προσφέρουν στο έργο τους και μέσα από τη ζωή τους.
Ερ: Οι Καθολικοί σε όλο τον κόσμο βρίσκονται στη μέση της πασχαλινής περιόδου. Θα μπορούσατε να μοιραστείτε μαζί μας τον τρόπο με τον οποίο οι Καθολικοί της Ινδονησίας ζουν αυτή την περίοδο και τι μήνυμα έχετε γι’ αυτούς;
Οι εορτασμοί του Πάσχα στην Ινδονησία γενικά και στην Τζακάρτα ειδικότερα είναι πολύ έντονοι. Το περασμένο Πάσχα, έγιναν τέσσερις λειτουργίες στην εκκλησία του Καθεδρικού Ναού της Τζακάρτα. Υπολογίζεται ότι περίπου 10 χιλιάδες άνθρωποι συμμετείχαν στη Θεία Λειτουργία. Εκκλησιαστήκαμε με ηρεμία, επειδή η ασφάλεια ήταν πολύ καλή.
Φέτος, η Αρχιεπισκοπή της Τζακάρτα έθεσε το θέμα της αλληλεγγύης και της επικουρικότητας για το κοινό καλό. Αυτό είναι το θέμα που διερευνήθηκε κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής στις κοινότητές μας, και κάθε κοινότητα αναζητά και επιδιώκει συγκεκριμένες πραγματικές μορφές αλληλεγγύης, ιδίως μέσω της ενδυνάμωσης των μικρών εμπόρων, της βοήθειας των παιδιών για τα σχολικά δίδακτρα και μέσω διαφόρων άλλων κινήσεων.
