ΤΙ ΕΙΝΑΙ Ο ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΛΑΣΗ;
Μέρος 1ο
Μερικές εισαγωγικές διευκρινήσεις
Αυτό το κείμενο αποτελεί τη συνέχεια όσων γράψαμε σχετικά με το θάνατο και την ανάσταση του ανθρώπου. Εδώ δεν θα προσπαθήσω να σας πείσω για το αν υπάρχει ο Παράδεισος και η Κόλαση. Αυτό, ο καθένας το δέχεται ή δεν το δέχεται ανάλογα με τα όσα πιστεύει.
Θα προσπαθήσω, μόνο, να σας περιγράψω τι εννοούμε και τι δεν εννοούμε θεολογικά με τις λέξεις Παράδεισος και Κόλαση.
Στο παρόν κείμενο, θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε μερικές εισαγωγικές διευκρινήσεις σχετικά με αυτό το θέμα. Και πρώτα από όλα οφείλουμε να ομολογήσουμε, πως στην ουσία, δεν ξέρουμε ούτε πως να περιγράψουμε αυτές οι δύο πραγματικότητες.
Πράγματι, επειδή το υπερπέραν, είναι ακριβώς ο «άλλος κόσμος», εντελώς διαφορετικός από τον δικό μας, δεν μπορούμε να έχουμε για αυτόν καμία απολύτως αντικειμενική αντίληψη. Στον «άλλο κόσμο» δεν υπάρχει ο χρόνος και ο χώρος (το εδώ και το τώρα).
Η πιο κοντινή σε εμάς έννοια της «άλλης ζωής» είναι αυτή που μεταχειρίζεται ο Ιησούς: η «Βασιλεία του Θεού». Αυτή αρχίζει σε αυτόν τον κόσμο, αλλά ολοκληρώνεται στην αιωνιότητα. Οι υποσχέσεις του Θεού αφορούν στο ένδοξο μέλλον του ανθρώπου μετά το θάνατο. Αυτό το μέλλον όμως, θα πραγματοποιηθεί υπό συνθήκες εντελώς άγνωστες σε εμάς, συνθήκες που μας ξεπερνούν και μας υπερβαίνουν. Ο ίδιος ο Χριστός, μιλώντας για την έσχατη πραγματικότητα του ανθρώπου και του κόσμου, μεταχειρίζεται εικόνες της αποκαλυπτικής γραμματείας της εποχής του («κόλαση του πυρός, όπου το σκουλήκι τους δεν πεθαίνει και η φωτιά δεν σβήνει», Μκ. 9, 47 -48). Ο Ιησούς, με το κήρυγμά του γύρω από τη Βασιλεία, δεν θέλει να μας δώσει ένα «ρεπορτάζ» σχετικά με αυτά που θα συμβούν, αλλά θέλει να διεγείρει στην πίστη μας την ενεργητική, δραστήρια και ισχυρή παρουσία του Θεού στη ζωή μας, υπό μορφή κρίσεως και νέας ζωής, ενώ συγχρόνως μας οδηγεί προς την τελική και οριστική νίκη εναντίον όλων των εχθρών της ζωής, του ανθρώπου και του κόσμου. Η επιθυμία του χριστιανού, λοιπόν, πρέπει να είναι όχι τόσο να καταλάβει πώς θα είναι το υπερπέραν, για το οποίο η Αγία Γραφή αναφέρεται με εικόνες και σύμβολα, αλλά να συλλάβει το βασικό μήνυμα της Βασιλείας του Θεού, το φως που φωτίζει το παρόν και το μέλλον και που χαράζει μία νέα προοπτική στην ανθρώπινη ιστορία. Κάτω από αυτό το φως μπορούμε να αντιμετωπίσουμε πιο συγκεκριμένα τις τελευταίες – τις έσχατες – πραγματικότητες του ανθρώπου.
Επίσης πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τί σημαίνει η λέξη «αιωνιότητα». Η «αιωνιότητα» δεν είναι ο χρόνος χωρίς τέλος ή ο χρόνος που ξεδιπλώνεται ασταμάτητα για πάντα. Στην «αιωνιότητα» δεν υπάρχει χρόνος, αυτοί που ήδη έχουν φτάσει στον «άλλον κόσμο», ζουν ένα αιώνιο παρόν, ζουν την πληρότητα της ζωής σε ένα αιώνιο τώρα.
Ποιος θα μας κρίνει
Πριν προσπαθήσουμε να καταλάβουμε τι σημαίνει Παράδεισος και τι σημαίνει Κόλαση, πρέπει να αναρωτηθούμε τι σημασία έχει αυτό που απαγγέλλουμε στο Πιστεύω: «και πάλιν ερχόμενον (Το Χριστό) κρίναι ζώντας και νεκρούς». Αυτό σημαίνει ότι η αδικία του κόσμου δεν θα έχει την τελευταία λέξη, ότι θα υπάρξει ένα τελευταίο και οριστικό «εφετείο» ώστε η δικαιοσύνη του Θεού να πάρει τη θέση που της ανήκει. Τότε δηλαδή η Βασιλεία θα φθάσει στην πληρότητά της.
Αλλά ακόμα πιο κρίσιμο είναι το ερώτημα: Ποιός είναι ο Κριτής που θα συναντήσουμε ως άτομα και ως κοινωνία;». Αυτός ο Κριτής θα είναι η καταστροφή της κάθε ελπίδας μας; Και όμως, «η εικόνα της τελικής Κρίσης είναι, καταρχάς, όχι μια εικόνα τρομακτική, αλλά μια εικόνα ελπίδας. Και μάλιστα, ίσως να είναι για μας η αποφασιστική εικόνα της ελπίδας μας» (Πάπας Βενέδικτος 16ος). Ορισμένοι νεότεροι θεολόγοι είναι της άποψης ότι η φωτιά που καίει και ταυτόχρονα σώζει, είναι ο ίδιος ο Χριστός, ο Κριτής μας και συνάμα ο Σωτήρας μας. Η συνάντηση μαζί Του, είναι η αποφασιστική πράξη της Κρίσης. Ενώπιον του βλέμματός του διαλύεται κάθε δολιότητα. Η συνάντηση μαζί Του είναι εκείνη που, «καίγοντάς» μας, μάς μεταμορφώνει και μας ελευθερώνει για να μας κάνει να γίνουμε αληθινά ο εαυτός μας, πέρα από τις κακίες και τον εγωισμό μας. Τα πράγματα που οικοδομήσαμε κατά τη διάρκεια της ζωής μπορούν τότε να αποκαλυφτούν άχυρο ξηρό, κενός κομπασμός και να καταρρεύσουν. Αλλά ακριβώς μέσα στον πόνο αυτής της συνάντησης, συνειδητοποιούμε πόσο κενή και νοσηρή υπήρξε η ύπαρξή μας, και ακριβώς αυτή η αναγνώριση θα αποτελέσει την κρίση. Αλλά ταυτόχρονα, ακριβώς σε αυτήν την οδυνηρή συνειδητοποίηση, πραγματοποιείται και η σωτηρία μας. Για ποιο λόγο ο Ιησούς είναι ταυτόχρονα Κριτής και Σωτήρας μας;
Όπως διαβάζουμε στο Ευαγγέλιο κατά Ιωάννη: «Ο Θεός δεν έστειλε τον Υιό στον κόσμο για να κρίνει τον κόσμο, αλλά για να σωθεί ο κόσμος μ’ αυτόν» (Ιω. 3, 17).
Μόνο αυτοί που δεν θέλουν να σωθούν από τον Χριστό θα καταδικαστούν ή μάλλον θα αυτοκαταδικαστούν.
«Ο Σωτήρας ήλθε στο κόσμο για να τον σώσει. Εάν εσύ δεν θέλεις να σωθείς από αυτόν, θα δικαστείς από μόνος σου» (Άγιος Αυγουστίνος).
Στο επόμενο κείμενο θα αναφερθούμε ειδικά στον Παράδεισο και στην Κόλαση.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος πρώην Κερκύρας
