Πολλές φορές προσευχόμαστε, απαγγέλλοντας την προσευχή που μας δίδαξε ο ίδιος ο Κύριος, το «Πάτερ ημών», ακόμα και τα παιδάκια, που κάθε πρωί, πριν να αρχίσουν τα μαθήματα, το επαναλαμβάνουν στο σχολείο.
Ωστόσο το «Πάτερ ημών» δεν είναι μια προσευχή όπως οι υπόλοιπες. Είναι μία προσευχή που πρέπει να έχει ένα σοβαρό αντίκτυπο στη ζωή των χριστιανών.
Δεν μπορεί να υπάρχει άλλη μορφή προσευχής για τους μαθητές του Ιησού παρά αυτή του «Πάτερ ημών». Αναζητώντας το πνεύμα που εμπνέει αυτή την προσευχή, το «Πάτερ ημών» είναι το πρότυπο κάθε προσευχής για το χριστιανό. Μόνο ως παιδιά του Θεού και ως αδέρφια μεταξύ μας μπορούμε να παρουσιαστούμε μπροστά στο Θεό.
Θα ήθελα να ανανεώσω μερικές σκέψεις που, εκ μέρους, έχω ήδη επισημάνει σε αυτόν εδώ το χώρο, διότι τις θεωρώ απόλυτα χρήσιμες για όλους εμάς, και κυρίως κατάλληλες, γι’ αυτές τις μέρες προετοιμασίας για τα Χριστούγεννα.
Όταν προσεύχεστε να λέτε: Πατέρα μας – Πάτερ Ημών
Μας διηγείται το Ευαγγέλιο: «Κάποτε ο Ιησούς προσευχόταν σε κάποιον τόπο. Όταν τελείωσε, ένας από τους μαθητές του είπε: “Κύριε, δίδαξέ μας πώς να προσευχόμαστε, όπως κι ο Ιωάννης ο Βαπτιστής δίδαξε τους μαθητές του”. Κι ο Ιησούς τους είπε: “Όταν προσεύχεστε να λέτε Πατέρα μας – Πάτερ Ημών”» (Λουκάς 11,1).
Όπως μπορούμε να αντιληφθούμε από αυτό το ευαγγελικό εδάφιο, δεν ζητείται από τον Κύριο να διδάξει στους μαθητές του μια ακόμη προσευχή (οι Εβραίοι είχαν πολλές προσευχές), αλλά να τους διδάξει την προσευχή του ίδιου του Ιησού. Στην ουσία του ζητούν να τους διδάξει πώς να θεωρούν το Θεό απέναντί τους και τους εαυτούς τους απέναντι στο Θεό και πως πρέπει να απευθύνονται σε Αυτόν με την προσευχή, έτσι όπως έπραττε και ο Ιησούς. Αυτό που επιθυμούσαν οι μαθητές ήταν να τους εισάγει ο Ιησούς σ’ αυτήν την ειδική σχέση, που αυτός ο ίδιος είχε με τον Πατέρα.
Ουσιαστική σημασία έχει η πρώτη λέξη αυτής της προσευχής: «Πατέρα» (στα Αραμαϊκά «Αμπά» (Πατερούλη, μπαμπά), η λέξη με την οποία τα μικρά παιδιά απευθύνονται στον πατέρα τους με απέραντη οικειότητα. Αυτή η λέξη περιέχει όλο το υπόλοιπο περιεχόμενο της προσευχής αυτής. «Μόνο αυτός που αισθάνθηκε βαθιά μέσα του αυτήν την πρώτη λέξη, μπορεί να προσευχηθεί στην πραγματικότητα με το Πάτερ ημών» (Joachim Jeremias). Η λέξη «Πατέρα» αντιπροσωπεύει ουσιαστικά τον τρόπο με τον οποίο προσεύχονταν ο Ιησούς και πρέπει να χαρακτηρίζει την προσευχή των χριστιανών.
Η ουσιώδης αποκάλυψη που μετέδωσε ο Ιησούς στους ανθρώπους, με τη ζωή του και με τα λόγια του, είναι: Ο Θεός είναι ο Πατέρας και εμείς είμαστε παιδιά του. Πρόκειται για την ίδια σχέση που Αυτός είχε με τον Πατέρα. Γι’ αυτό η προσευχή είναι «χριστιανική», μόνον όταν αισθανόμαστε το Θεό πραγματικά Πατέρα μας (Αμπά) και επομένως αδέλφια μεταξύ μας. Αυτό πρέπει να το εκφράζουμε κυρίως στην προσευχή μας. Ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος είναι ακριβώς το Πάτερ ημών. Στην πραγματικότητα, όμως αυτό συχνά δεν συμβαίνει ούτε στις λειτουργικές προσευχές, τουλάχιστον στο Ρωμαϊκό τυπικό.
Δυστυχώς, τα λόγια του Ευαγγελίου “όταν προσεύχεστε, να λέτε: “Πάτερ ημών…”, δεν έχουν βρει βαθιά απήχηση στην πρακτική της χριστιανικής προσευχής. Είναι γεγονός: το “Πάτερ ημών” αρχίζει με αυτή την προσφώνηση, αλλά συνήθως στον Θεό στον οποίο απευθυνόμαστε με την προσευχή μας, δεν τον αποκαλούμε “Πατέρα”, όπως μας δίδαξε ο Ιησούς. Οι λειτουργικές προσευχές τον επικαλούνται “Θεό”, “Κύριο”, ” παντοδύναμε και αιώνιε Θεέ”, αλλά ο όρος “Πατέρα” προφέρεται σπάνια… Η σπάνια παρουσία της επίκλησης “Πατέρα” στις προσευχές μας υποδηλώνει έλλειψη υιικής συνείδησης στη χριστιανική ζωή. Η σημασία της αποκάλυψης του Θεού ως Πατέρα, που είναι τόσο εμφανής στο Ευαγγέλιο, δεν έχει γίνει επαρκώς κατανοητή και η αξία της λέξης “Αμπά”, ως εγκαθίδρυση μιας σχέσης υιού με τον Θεό Πατέρα δεν έχει εκτιμηθεί επαρκώς.
Για να είμαστε ειλικρινείς, τελευταία, επηρεασμένοι από τα θρησκευτικά κινήματα, στις προσωπικές προσευχές, απευθυνόμενοι στο Θεό, χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ο όρος «Πατέρα».
Σε τελευταία ανάλυση, η προσευχή του «Πάτερ ημών», μας μαθαίνει ν’ αγαπάμε. Μια θαυμάσια προσευχή ενός ανώνυμου Ισπανού του 16ου αιώνα απευθύνεται ικετευτικά στο Θεό λέγοντας:
«Θεέ μου αυτό που με ωθεί να σε αγαπώ δεν είναι ο ουρανός που μου υποσχέθηκες. Δεν είναι η κόλαση που τόσο φοβούμαι, αυτή που με εμποδίζει να αμαρτήσω. Είσαι εσύ ο ίδιος, Κύριέ μου, εσύ που είσαι κρεμασμένος στο Σταυρό, εσύ με το σώμα σου πληγωμένο και καταματωμένο, εσύ που ταπεινώθηκες και πέθανες για μένα. Είναι η αγάπη σου για μένα. Γι’ αυτό Θεέ μου εγώ θα σε αγαπούσα έστω κι αν δεν υπήρχε ο ουρανός, θα σε σεβόμουν έστω και αν δεν υπήρχε η κόλαση. Εσύ δεν οφείλεις να μου δώσεις τίποτε για να σε αγαπήσω, γιατί έστω κι αν δεν έλπιζα ό,τι ελπίζω, θα σε αγαπούσα το ίδιο όπως σε αγαπώ».
+ Ιωάννης Σπιτέρης
