ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ
ΓΕΝΙΚΗ ΑΚΡΟΑΣΗ
Πλατεία Αγίου Πέτρου
Τετάρτη 5 Ιουνίου 2013
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, καλημέρα!
Σήμερα, θα ήθελα να αφιερώσω την ομιλία μου στο ζήτημα του περιβάλλοντος, όπως είχα ήδη την ευκαιρία να κάνω σε διάφορες περιπτώσεις. Μου το υπαγορεύει και η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα του Περιβάλλοντος, που προωθείται από τα Ηνωμένα Έθνη, τα οποία τονίζουν με έμφαση την αναγκαιότητα περιορισμού της σπατάλης και της καταστροφής τροφίμων.
Όταν μιλάμε για το περιβάλλον, για τη δημιουργία, ο νους μου πάει στις πρώτες σελίδες της Βίβλου, στο βιβλίο της Γένεσης, όπου βεβαιώνεται ότι ο Θεός έθεσε τον άνδρα και τη γυναίκα πάνω στη γη για να την καλλιεργούν και να την προστατεύουν (Βλ. 2, 15). Και εγείρονται τα ερωτήματα: Τι σημαίνει καλλιεργώ και προστατεύω τη γη; Εμείς, καλλιεργούμε και προστατεύουμε αληθινά τη δημιουργία; Ή την εκμεταλλευόμαστε και την παραμελούμε; Το ρήμα «καλλιεργώ» μου φέρνει στο νου τη φροντίδα που ο γεωργός έχει για τη γη του, ώστε να του δίνει καρπό και να τον μοιράζεται με άλλους: Με πόση προσοχή, πάθος και αφοσίωση πασχίζει να επιτύχει το σκοπό αυτό! Να καλλιεργούμε και να προστατεύουμε τη δημιουργία, είναι μια οδηγία του Θεού που δόθηκε όχι μόνο στην αρχή της ιστορίας των ανθρώπων, αλλά δίνεται στον καθένα από μας. Συνιστά μέρος του σχεδίου του Θεού. Σημαίνει ότι ο κόσμος πρέπει να αναπτυχθεί με υπευθυνότητα, να μεταμορφωθεί κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να γίνει ένας κήπος, ένα τόπος κατάλληλος για να κατοικηθεί από όλους. Ο Βενέδικτος 16ος έχει υπενθυμίσει αρκετές φορές ότι το έργο αυτό, που μας εμπιστεύτηκε ο Θεός-Δημιουργός, απαιτεί να συλλάβουμε και να αποδεχτούμε το ρυθμό και τη λογική της δημιουργίας. Αντιθέτως, εμείς συχνά, οδηγημένοι από την έπαρση να κυριαρχούμε, να κατέχουμε, να χειραγωγούμε, να εκμεταλλευόμαστε, δεν την «προστατεύουμε», δεν τη σεβόμαστε, δεν την θεωρούμε ως μια δωρεάν προσφορά την οποία οφείλουμε να φροντίζουμε. Χάνουμε τη δυνατότητά μας να νοιώσουμε έκπληξη, θαυμασμό, και να ακούσουμε τη δημιουργία. Και έτσι δεν κατορθώνουμε να αναγνωρίσουμε σε αυτήν, αυτό που ο Βενέδικτος 16ος ονομάζει: «ο ρυθμός της ιστορίας αγάπης μεταξύ Θεού και ανθρώπου». Γιατί συμβαίνει αυτό; Διότι σκεφτόμαστε, ζούμε και βλέπουμε τα πράγματα με οριζόντια κατεύθυνση, έχουμε απομακρυνθεί από το Θεό, δεν αναγνωρίζουμε τα σημάδια Του.
Αλλά το «καλλιεργώ και προστατεύω», δεν περιλαμβάνει μόνο τη σχέση ανάμεσα σ΄εμάς και το περιβάλλον, ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον, αλλά αφορά και στις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Οι Πάπες μίλησαν για ανθρώπινη οικολογία, που είναι στενά συνδεδεμένη με την οικολογία του περιβάλλοντος. Ζούμε σε μια περίοδο κρίσης. Το βλέπουμε στο περιβάλλον, αλλά προπάντων το βλέπουμε στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος βρίσκεται εμπρός σε κίνδυνο: γι΄αυτό και η ανθρώπινη οικολογία. είναι επείγουσα. Και ο κίνδυνος είναι σοβαρός, διότι η αιτία του προβλήματος δεν είναι επιφανειακή, αλλά βαθιά: δεν πρόκειται για ένα ζήτημα οικονομίας, αλλά για ένα ζήτημα ηθικής και ανθρωπολογίας. Αυτό, η Εκκλησία το υπογράμμισε επανειλημμένα, και πολλοί συμφωνούν και λένε: ναι, είναι σωστό, είναι αλήθεια… Αλλά το σύστημα εξακολουθεί να υφίσταται και να λειτουργεί όπως και πριν, διότι αυτό που κυριαρχεί είναι οι δυναμικές μιας οικονομίας και μιας χρηματοδότησης χωρίς ηθικούς φραγμούς. Αυτός που προστάζει σήμερα δεν είναι ο άνθρωπος, είναι το χρήμα, το χρήμα προστάζει. Και ο Θεός, ο Πατέρας μας, ανέθεσε το καθήκον να προστατεύει τη γη όχι στα χρήματα, αλλά σε μας: Στους άνδρες και τις γυναίκες. Εμείς έχουμε αυτό το καθήκον! Ενώ αντίθετα, άνδρες και γυναίκες θυσιάζονται στο βωμό του κέρδους και της κατανάλωσης: Είναι η «κουλτούρα των αχρήστων πραγμάτων». Αν καταστραφεί ένας υπολογιστής, είναι μια τραγωδία, αλλά η φτώχεια, οι ανάγκες, τα δράματα τόσων ανθρώπων καταλήγουν να θεωρούνται μια κατάσταση κανονική. Αν μια νύχτα του χειμώνα, εδώ κοντά, σε κάποιο δρόμο, π.χ. πεθάνει ένας άνθρωπος, δεν είναι είδηση. Αν σε πολλά μέρη του κόσμου υπάρχουν μωρά παιδιά που δεν έχουν να φάνε, δεν είναι είδηση, φαίνεται σαν κάτι κανονικό. Αλλά αυτό δεν είναι δυνατό να συνεχίσει να συμβαίνει! Και όμως αυτά τα πράγματα θεωρούνται κανονικά: ότι κάποιοι άστεγοι πεθαίνουν από το κρύο στους δρόμους, δεν συνιστά είδηση. Αντίθετα, μια πτώση 10 μονάδων στα χρηματιστήρια ορισμένων πόλεων, αποτελεί μια τραγωδία. Ο θάνατος ενός ανθρώπου δεν είναι είδηση, αλλά αν τα χρηματιστήρια έχουν μια πτώση 10 μονάδων, είναι μια τραγωδία! Έτσι οι άνθρωποι πετιούνται λες και είναι άχρηστα πράγματα.
Η «κουλτούρα των αχρήστων πραγμάτων» τείνει να μεταβληθεί σε κοινή νοοτροπία, που μολύνει τους πάντες. Η ανθρώπινη ζωή, το άτομο, δεν θεωρούνται πια πρωταρχικές αξίες που οφείλουμε να σεβόμαστε και να προστατεύουμε, ιδιαίτερα αν είναι φτωχό ή ανήμπορο, αν ακόμη δεν μπορεί να προσφέρει – όπως το μελλογέννητο -, ή δεν μπορεί πια να προσφέρει – όπως ο ηλικιωμένος. Αυτή η «κουλτούρα των αχρήστων πραγμάτων» μας κατάντησε ασυγκίνητους, αδιάφορους, και απέναντι στις σπατάλες και τα αχρείαστα τρόφιμα, που είναι μια στάση ακόμη περισσότερο κατακριτέα όταν, σε όλα τα μέρη του κόσμου, δυστυχώς, πολλοί άνθρωποι και οικογένειες υποφέρουν από πείνα και κακή διατροφή. Κάποτε οι παππούδες μας ήταν πολύ προσεκτικοί στο να μην πετούν τίποτε από το φαγητό που περίσσευε. Ο καταναλωτισμός μας οδήγησε στο να συνηθίσουμε στο περίσσευμα και την καθημερινή σπατάλη φαγητού, του οποίου την ορθή αξία, μερικές φορές, δεν είμαστε πια σε θέση να εκτιμήσουμε, και η οποία εξάλλου ξεπερνά κατά πολύ τις καθαρές οικονομικές παραμέτρους. Ας θυμόμαστε όμως καλά, ότι το φαγητό που πετάμε, είναι σαν αν το κλέβουμε από το τραπέζι του πεινασμένου φτωχού. Καλώ όλους να στοχαστούμε πάνω στο πρόβλημα της απώλειας και της σπατάλης του φαγητού για να εντοπίσουμε δρόμους και τρόπους, οι οποίοι, αντιμετωπίζοντας σοβαρά αυτό το πρόβλημα, γίνονται όχημα αλληλεγγύης και μοιράσματος με αυτούς που έχουν περισσότερη ανάγκη.
Προ ημερών, στην εορτή της Αγίας Δωρεάς, διαβάσαμε τη διήγηση του θαύματος των άρτων: Ο Ιησούς δίνει στο πλήθος να φάνε με πέντε άρτους και δυο ψάρια. Και το συμπέρασμα της περικοπής είναι σημαντικό: «Όλοι τους έφαγαν και χόρτασαν, και τα περισσεύματα που μάζεψαν ήταν δώδεκα κοφίνια» (Λκ. 9,17). Ο Ιησούς ζητεί από τους μαθητές του να μην πάει τίποτε χαμένο: τίποτε άχρηστο! Και υπάρχει το γεγονός των δώδεκα κοφινιών: Γιατί δώδεκα; Τι σημαίνει αυτό; Δώδεκα είναι οι φυλές του Ισραήλ, που συμβολικά αντιπροσωπεύει όλο το λαό. Αυτό θέλει να πει ότι όταν το φαγητό μοιράζεται με δίκαιο τρόπο, με αλληλεγγύη, δεν στερείται κανείς το απαραίτητο, κάθε κοινότητα μπορεί να καλύψει τις ανάγκες των πιο φτωχών. Η ανθρώπινη και η περιβαλλοντική οικολογία πάνε μαζί.
Θα ήθελα λοιπόν όλοι να αναλάβουμε στα σοβαρά την υποχρέωση να σεβόμαστε και να προστατεύουμε τη δημιουργία, να παρέχουμε την προσοχή μας σε κάθε άνθρωπο, να αντιστεκόμαστε στην κουλτούρα της σπατάλης και των αχρήστων πραγμάτων, για να προωθήσουμε μια κουλτούρα της αλληλεγγύης και της συνάντησης. Ευχαριστώ.
Μετάφραση: Πέτρος Ανδριώτης
