Εκλογή για το νέο Ποντίφικα
Φυσικοί εκλέκτορες του Ρωμαίου Ποντίφικα είναι αποκλειστικά οι Καρδινάλιοι και ο αριθμός αυτών δεν πρέπει να υπερβαίνει τους 120. Καμμία άλλη εξουσία, εκκλησιαστική ή πολιτική, δεν μπορεί να επέμβει στα της εκλογής. Ουδείς εκ των εκλεκτόρων Καρδιναλίων εξαιρείται της εκλογής.
Το δικαίωμα ψήφου και εκλογής το έχουν και όσοι Καρδινάλιοι ονομάστηκαν και ανακηρύχτηκαν από τον Πάπα, έστω και αν δεν έλαβαν κανονικά τον πίλο και το δακτυλίδι και δεν έδωσαν τον κεκανονισμένο όρκο (αρ. 33 του Π.Δ.).
Αντίθετα, δεν έχουν αυτό το δικαίωμα όσοι κανονικά παύθηκαν ή απαρνήθηκαν την καρδιναλική τιμή, με τη συναίνεση του Ρωμαίου Ποντίφικα.
Από τη στιγμή που η Αποστολική ΄Εδρα χηρεύσει, οι παρόντες στη Ρώμη Καρδινάλιοι μπορούν να αναμείνουν όσους καθυστερούν, για σοβαρούς λόγους, όχι όμως περισσότερο από 20 μέρες. Σε αντίθετη περίπτωση πρέπει να προβούν στην εκλογή. ΄Ολοι οι καρδινάλιοι εκλέκτορες, ειδοποιημένοι από τον Πρύτανη, πρέπει να σπεύσουν στη Ρώμη, εκτός αν είναι ασθενείς ή έχουν άλλο σοβαρό κώλυμα, το οποίο όμως πρέπει να αναγνωρισθεί από το Κολλέγιο των Καρδιναλίων.
Ο τόπος της εκλογής και τα άλλα πρόσωπα παίρνουν μέρος λόγω εργασίας
Το Κονκλάβιο για την εκλογή του ΄Ακρου Αρχιερέα διεξάγεται εντός του εδάφους της Πόλεως του Βατικανού και οι εκλέκτορες Καρδινάλιοι είναι τελείως αποκλεισμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο. Οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες, από τη στιγμή που «κλειδώθηκαν» στο Κονκλάβιο, απαγορεύεται αυστηρά να έχουν ανταλλαγή αλληλογραφίας, τηλεφωνικές επαφές ή άλλους τρόπους επαφής με τον έξω κόσμο, και αν ακόμη προκύπτουν σοβαρές και επείγουσες ανάγκες.
Στο Κονκλάβιο υπάρχουν και ορισμένα άλλα πρόσωπα, για απαραίτητες υπηρεσίες π.χ. δύο γιατροί, ορισμένοι ιερομόναχοι γνώστες διαφόρων γλωσσών για τις εξομολογήσεις, εργατικό προσωπικό κλπ. Αυτά τα βοηθητικά πρόσωπα είναι επιλεγμένα από τον Καμεράριο και είναι υποχρεωμένα να κρατήσουν για πάντα το απόρρητο για ό,τι μάθουν σχετικά για την εκλογή. Υποβάλλονται σε αυστηρό και λεπτομερή όρκο.
Αρχή των διαδικασιών για την εκλογή
Την καθορισμένη μέρα της εκλογής, στη βασιλική του Αγίου Πέτρου θα τελεσθεί το πρωί η Θεία Λειτουργία pro eligendo Papa (για την εκλογή Πάπα). Το απόγευμα της ίδιας μέρας στην Καπέλα Σιστίνα οι Καρδινάλιοι θα επικαλεσθούν το ΄Αγιο Πνεύμα με τον Ύμνο «Veni Creator Spiritus». Όλη η διαδικασία της εκλογής διεξάγεται εντός αυτού του μεγάλου και επιβλητικού παρεκκλησίου. Εντός του χώρου του Κονκλαβίου απαγορεύονται αυστηρώς όλα τα τεχνικά και ηλεκτρονικά μέσα που μπορούν να αποκαλύψουν το απόρρητο της εκλογής. Φθάνοντας στην Καπέλα Σιστίνα οι Καρδινάλιοι ορκίζονται, επί του Ιερού Ευαγγελίου ότι θα τηρήσουν όλες τις διατάξεις που αφορούν στην εκλογή. Μετά από την ορκωμοσία των Καρδιναλίων, θα ακουστεί από τον τελετάρχη το “extra omnes” και τότε όλα τα δευτερεύοντα πρόσωπα θα εξέλθουν του χώρου του Κονκλαβίου.
Τέλος, ο Πρύτανης των Καρδιναλίων θα κάνει τις τελευταίες παρατηρήσεις περί της εκλογής, βάσει του παπικού εγγράφου, θα ακούσει τις όποιες παρατηρήσεις και διευκρινίσεις του ζητήσουν οι Καρδινάλιοι και θ’ αρχίσει η διαδικασία για την εκλογή νέου πάπα.
Τήρηση του απορρήτου σε ό,τι αφορά την εκλογή
Ο Καμεράριος και οι τρεις Καρδινάλιοι βοηθοί του είναι υποχρεωμένοι να αγρυπνούν με σύνεση εις τρόπον ώστε με κανένα τρόπο να μην παραβιαστεί η μυστικότητα για ό,τι συμβαίνει τόσο στην Καπέλα Σιστίνα, στην οποία διεξάγεται η όλη πορεία της ψηφοφορίας, όσο και στους γύρω χώρους, πριν, κατά και μετά την εκλογή.
Με δύο έμπειρους τεχνικούς της εμπιστοσύνης τους, θα ερευνήσουν ώστε να μην υπάρχει κανένα τεχνικό μέσο που θα διασπάσει το «επτασφράγιστο» μυστικό. Εάν ανακαλυφθεί απόπειρα κάποιας τέτοιας παράβασης οι ένοχοι θα τιμωρηθούν αυστηρότατα από τον μέλλοντα Ποντίφικα.
Επειδή οι εκλέκτορες Καρδινάλιοι μπορούν να είναι επηρεασμένοι από άλλους και να δημιουργήσουν ζητήματα ή να εκφράσουν απόψεις, κατά τη διάρκεια της ψηφοφορίας, απαγορεύεται αυστηρώς η χρησιμοποίηση τεχνικών μέσων, οποιασδήποτε μορφής, που θα χρησιμοποιηθούν για την ηχογράφηση–αναπαραγωγή και μετάδοση φωνών, εικόνων και γραπτών.
Η διενέργεια της εκλογής
Ο μοναδικός τρόπος εκλογής, όπως ελέχθη παραπάνω είναι αυτός της ψήφου. Η έγκυρη εκλογή του Ρωμαίου Ποντίφικα απαιτεί συνολικά τα δύο τρίτα (2/3) των ψήφων των παρόντων.
Σε περίπτωση που ο αριθμός των ψήφων των παρόντων δεν διαιρείται ακριβώς δια του τρία, τότε για την έγκυρη εκλογή χρειάζεται μία ψήφος επιπλέον.
Εάν δεν επιτευχθεί το αποτέλεσμα με την πρώτη ψηφοφορία, τότε επαναλαμβάνονται οι ψηφοφορίες τις επόμενες μέρες ανά δύο (πρωί – απόγευμα). Ο τρόπος της ψηφοφορίας είναι αρκετά πολύπλοκος και λεπτομερής, το ίδιο και η διάταξη των ψηφοδελτίων. Η ψηφοφορία είναι μυστική και ο εκλέκτορας Καρδινάλιος πρέπει να σημειώσει στο ψηφοδέλτιο καθαρά το όνομα του υποψηφίου, αλλάζοντας κάπως τη γραφή του για να μην είναι αναγνωρίσιμη: σημειώνεται μόνο ένα όνομα, διαφορετικά είναι άκυρο το ψηφοδέλτιο. Ο κάθε Καρδινάλιος τοποθετεί την ψήφο του με σεβασμό επάνω στην Αγία Τράπεζα, μέσα σε μεγάλο δίσκο, λέγοντας: «Επικαλούμαι ως μάρτυρα τον Ιησού Χριστό, ο οποίος θα με κρίνει, ότι η ψήφος μου δόθηκε σε κείνον που πιστεύω ότι πρέπει να εκλεγεί». Για τους ασθενήσαντες στο Κονκλάβιο Καρδιναλίους που δεν μπορούν να μετακινηθούν προβλέπεται ειδικός τρόπος ψηφοφορίας. Όταν τελειώσει η ψηφοφορία, η διαδικασία προβλέπει: μέτρημα των ψηφοδελτίων, έλεγχο, κάψιμο των ψηφοδελτίων και κάθε άλλου υλικού σχετικού με την ψηφοφορία.
Εάν κανείς δεν έλαβε τα δύο τρίτα δεν εκλέγεται Πάπας, αν όμως έχει λάβει τον αριθμό αυτό η εκλογή του νέου Ποντίφικα είναι κανονική και έγκυρη. Τότε τα ψηφοδέλτια καίγονται και εάν πρόκειται για εκλογή ο καπνός που θα υψωθεί από την καπνοδόχο της Καπέλα Σιστίνα θα είναι λευκός, σε αρνητική περίπτωση θα είναι μαύρος.
Στο τέλος της εκλογής ο καρδινάλιος Καμεράριος με τους βοηθούς του συντάσσει έγγραφο της κάθε μιας ψηφοφορίας, το τοποθετεί σε σφραγισμένο φάκελλο, που θα το παραδώσει στο νέο Πάπα, ο οποίος και μόνον μπορεί να κοινοποιήσει το περιεχόμενό του.
Σε περίπτωση που οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες αδυνατούν να συγκλίνουν στο πρόσωπο για την εκλογή, αφού περάσουν τρεις μέρες άκαρπες, τότε οι ψηφοφορίες διακόπτονται για μια μέρα (αρ. 62 Α.Δ.), στην οποία οι Καρδινάλιοι προσεύχονται εντονότερα, συζητούν ελεύθερα και εμψυχώνονται πνευματικά για να συνεχίσουν με περισσότερη υπευθυνότητα. Συνεχίζονται οι ψηφοφορίες κι αν την έβδομη μέρα δεν υπάρξει αποτέλεσμα, δίνεται ακόμη ένα μικρό χρονικό διάστημα, για προσευχή, ανταλλαγή απόψεων και εμψύχωση από το αρχαιότερο των Kαρδιναλίων. Κι’ αν παρ΄όλα αυτά και πάλι οι ψηφοφορίες δεν δώσουν την εκλογή, τότε ο Καμεράριος θα ζητήσει από τους καρδιναλίους να προτείνουν άλλον τρόπο, ο οποίος θα υιοθετηθεί, αν το απαιτήσει η συντριπτική πλειοψηφία. Πάντως σταθερός παραμένει ο βασικός κανόνας του απολύτου αριθμού των ψήφων για την εγκυρότητα της εκλογής. Αυτό θα συμβεί στην περίπτωση που οι ψήφοι θα συγκεντρωθούν σε δύο πρόσωπα.
Τα ανωτέρω περί εκλογής ισχύουν και στην περίπτωση που η έδρα της Ρώμης χηρεύει εξαιτίας της παραιτήσεως του Ρωμαίου ποντίφικα (καν. 332).
Τι πρέπει να τηρηθεί και τι να αποφευχθεί στην εκλογή του Ρωμαίου ποντίφικα
Αν στην εκλογή του Ρωμαίου Ποντίφικα παρεισέφρυσε το στοιχείο του αμαρτήματος της σιμωνίας (ο Κύριος να μην το επιτρέψει), τότε όλοι όσοι το διέπραξαν πέφτουν αυτομάτως σε αφορισμό (latae sententiae) και ως είναι φυσικό, η εκλογή είναι άκυρη.
Ενώ ακόμη ο Ποντίφικας είναι εν ζωή. απαγορεύεται αυστηρά σε οποιονδήποτε, ακόμη και σε Καρδιναλίους, να «παζαρεύει», υποσχόμενος ψήφους, ή παίρνοντας αποφάσεις σε ιδιαίτερες συζητήσεις, χωρίς προηγουμένως να έχει ζητήσει τη γνώμη του, αναφορικά με την εκλογή του Διαδόχου του.
Ο Ιωάννης-Παύλος ο Β΄ επικυρώνει ό,τι οι προκάτοχοί του έχουν θεσπίσει αναφορικά με κάθε παρέμβαση εξωτερική, που αφορά στην εκλογή του Ρωμαίου Ποντίφικα. Γι’ αυτό και πάλι, υπενθυμίζει, εν τη εννοία της αγίας υπακοής αλλά και της ποινής του αφορισμού «latae sententiae» ότι απαγορεύει σ’ όλους τους Καρδιναλίους, παρόντες και μέλλοντες, και στον καθένα χωριστά, κατά τη διαδικασία της εκλογής να δεχθούν, για οποιαδήποτε δικαιολογία και από οποιαδήποτε πολιτική εξουσία, να παίξουν τέτοιο ρόλο και να θέσουν το βέτο ή να ζητήσουν την εξαίρεση για κάποιον από τους υποψηφίους, έστω υπό τη μορφή της παράκλησης.
Οι Καρδινάλιοι εκλέκτορες καλούνατι να αποφεύγουν τις κάθε λογής διαπραγματεύσεις, συμφωνίες, υποσχέσεις και άλλες δεσμεύσεις, πάσης φύσεως, που μπορούν να τους εξωθήσουν στο να δώσουν ή να αρνηθούν την ψήφο σ’ έναν ή σ΄ άλλους. Πάντως, δεν απαγορεύονται οι ανταλλαγές ιδεών γύρω από την εκλογή. Επίσης οι Καρδινάλιοι καλούνται να αποφεύγουν κάθε είδους συμπάθειας ή αντιπάθειας προς κάποιους, και απρέπει να έχουν προ οφθαλμών τη δόξα του Θεού και το καλό της Εκκλησίας, να δίνουν την ψήφο τους σ’ αυτόν που θεωρούν καταλληλότερο να ποιμάνει την Εκκλησία καρποφόρα, έστω κι αν αυτός βρίσκεται εκτός καρδιναλιακού χώρου.
Τέλος, ο Άγιος Πατέρας στο διάταγμά του περί εκλογής νέου Ποντίφικα, υπογραμμίζει το πολύ σημαντικό αυτό γεγονός και παροτρύνει ολόκληρη την Εκκλησία, τις μέρες της εκλογής να βρίσκεται σε συνεχή προσευχή προς το Άγιο Πνεύμα, για να προέλθει εξ αυτής το καλύτερο αποτέλεσμα.
Αποδοχή, ανακήρυξη και αρχή της ποιμαντορίας του νέου ποντίφικα
Αμέσως μετά την επιτευχθείσα εκλογή, ο Πρύτανης Καρδινάλιος, εκ μέρους ολοκλήρου του Κολλεγίου των εκλεκτόρων, ζητά τη συγκατάθεση του εκλεγέντος και αφού την λάβει, του ζητά πώς επιθυμεί να ονομαστεί.
Μετά την εκφραστείσα συγκατάθεση, ο εκλεγείς είναι αυτομάτως Επίσκοπος της Εκκλησίας της Ρώμης, νόμιμος Πάπας και προΐσταται του Κολλεγίου των Επισκόπων, και επομένως ασκεί την υπέρτατη εκκλησιαστική εξουσία εφόλης της Εκκλησίας.
Μετά ταύτα οι Καρδινάλιοι εκφράζουν το σεβασμό και την υπακοή τους προς τον νεοεκλεγέντα, ευχαριστώντας το Θεό, ο δε Καρδινάλιος Διάκονος ανακοινώνει στο λαό το νέο ποντίφικα (Ηabemus Papam) και το όνομά του, ενώ εκείνος δίνει την πρώτη του ευλογία urbi et orbi (στην πόλη και στην οικουμένη), από τον εξώστη της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου (σε περίπτωση ο νεοεκλεγείς δεν είναι επίσκοπος, η διαδικασία αλλάζει , διότι πρέπει πρώτα να χειροτονηθεί επίσκοπος).
Απόσπασμα από το ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΟ ΔΙΑΤΑΓΜΑ του Ιωάννου Παύλου Β΄ για τη χηρεύουσα Αποστολική Έδρα και την εκλογή του Ρωμαίου Ποντίφικα
