Στην Αίθουσα Παύλος ΣΤ΄, ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ συνομιλεί αυθόρμητα με τους συμμετέχοντες στο Ιωβηλαίο των συνοδικών ομάδων και των οργάνων συμμετοχής
Απαντά σε ερωτήσεις εκπροσώπων από όλες τις ηπείρους, εξυμνεί την ιεραποστολική κλήση της Εκκλησίας —που πρέπει να «ακούει την κραυγή της γης»— και να εργάζεται ώστε να αναγνωρίζονται και να τιμώνται τα χαρίσματα όλων, ανδρών και γυναικών. Τονίζει επίσης την ανάγκη να είναι η Εκκλησία «γέφυρα ανάμεσα σε πολιτισμούς και θρησκείες», οικοδομώντας ειρήνη και κοινωνία. «Από την Ασία και την Αφρική έχουμε πολλά να μάθουμε», υπενθυμίζει.
Η έκφραση «να μαθαίνουμε» είναι από τις πιο συχνές που επανέρχονται στις απαντήσεις που έδωσε το απόγευμα της 24ης Οκτωβρίου ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ στους εκπροσώπους των συνοδικών ομάδων και των οργάνων συμμετοχής, οι οποίοι αυτές τις μέρες γιορτάζουν το δικό τους ιωβηλαίο. Οι αντιπρόσωποι από επτά γεωγραφικές περιοχές παρουσίασαν στον Πάπα το έργο υλοποίησης της συνοδικότητας στo εκκλησιαστικό τους πλαίσιο.
Τη συζήτηση στην Αίθουσα Παύλος ΣΤ΄ συντόνισε η αδελφή Nathalie Becquart, υπογραμματέας της Συνόδου των Επισκόπων, του οργάνου που φέτος συμπληρώνει εξήντα χρόνια από την ίδρυσή του. Θυμίζοντας τα λόγια του Αγίου Παύλου ΣΤ΄, ότι το πρωτείο και η συλλογικότητα δεν μπορούν να βιωθούν χωρίς τη συνοδικότητα όλων των βαπτισμένων, η αδελφή Becquart άνοιξε τη συνάντηση, όπου παρουσιάστηκαν οι συνόψεις των καρπών της συνοδικής πορείας σε ηπειρωτικό επίπεδο (Οκτώβριος 2021 – Οκτώβριος 2024).
Δίπλα στον Πάπα βρίσκονταν ο Καρδινάλιος Mario Grech, Γενικός Γραμματέας της Συνόδου των Επισκόπων, και ο μοναχός Luis Marín de San Martín, O.S.A., Υπογραμματέας της Γραμματείας της Συνόδου.
Η Εκκλησία στην Αφρική έχει πολλά να προσφέρει σε όλους
Μια πανοραμική παρουσίαση της συνοδικής πορείας στην Αφρική προσφέρει ο π. Ραφαέλ Σιμπίνε Τζούνιορ, ιερέας της επισκοπής Σάι-Σάι στη Μοζαμβίκη και Γενικός Γραμματέας του Συμποσίου των Συνόδων των Επισκόπων Αφρικής και Μαδαγασκάρης (SCEAM–SECAM).
Ο δρόμος αυτός, επισήμανε, έχει σημειώσει πολλές προόδους και άνοιξε σε όλες τις ενορίες, γιατί «η συνοδικότητα δεν είναι μια εκστρατεία με ημερομηνία λήξης, αλλά ένας τρόπος ύπαρξης της Εκκλησίας που πρέπει να μαθαίνεται, να εφαρμόζεται και να μεταδίδεται».
Πολλαπλασιάστηκαν οι χώροι διαλόγου, όχι μόνο εντός της Εκκλησίας αλλά και με άλλα θρησκευτικά κινήματα, ακόμη και στη δημόσια σφαίρα· γιατί, όπως υπογραμμίζει, η επαφή με την κοινωνία —σε συνδυασμό με την ακρόαση και τη διαμόρφωση— είναι η κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθείται.
«Είναι το άνοιγμα προς τα έξω μιας Εκκλησίας που ακούει. Διακρίνουμε μαζί και ύστερα πορευόμαστε με την κοινωνία προς το κοινό καλό», εξηγεί ο ιερέας.
Τονίζει ότι «το δώρο της Αφρικής προς τη συνοδική πορεία είναι το ζωντανό αίσθημα οικογένειας, ανθεκτικότητας και ελπίδας».
Η ερώτηση που τέθηκε στον Ποντίφικα ήταν πώς μπορούν οι τοπικές Εκκλησίες —ιδίως στην Αφρική— να πραγματοποιήσουν μια διαδικασία διάκρισης χωρίς να δεσμεύονται από την επιβολή «ενιαίων προτύπων» που θα μπορούσαν να αποδυναμώσουν τη δική τους πρωτοβουλία.
«Η Εκκλησία μπορεί να γίνει γέφυρα ανάμεσα στους λαούς»
Στην απάντησή του, ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ εστιάζει από την αρχή στη λέξη «αποστολή», αντλώντας έμπνευση από την προσωπική του εμπειρία ως ιεραπόστολος. Θυμάται τον Πάπα Φραγκίσκο και το πώς εκείνος τόνιζε τη σημασία να μεταφέρεται το Ευαγγέλιο σε κάθε γωνιά της γης, «ως τα πέρατα του κόσμου».
«Πιστεύω ότι η Εκκλησία στην Αφρική έχει πολλά να προσφέρει σε όλους μας», υπογραμμίζει, «ιδίως επειδή η Εκκλησία μπορεί να είναι γέφυρα».
Και συνεχίζει, επισημαίνοντας πως χάρη στους νέους και στις οικογένειες η Εκκλησία μπορεί να αποτελέσει «όργανο οικοδόμησης ειρήνης και να προσφέρει πρότυπα τόσο εντός της Αφρικής —ανάμεσα στα αφρικανικά κράτη— όσο και στις σχέσεις μεταξύ ηπείρων».
Ο Πάπας ξεκαθαρίζει: «Δεν επιδιώκουμε ένα ενιαίο μοντέλο και δεν θα παρουσιάσουμε ένα “πρότυπο” που θα πρέπει όλοι να ακολουθήσουν. Πρόκειται, αντιθέτως, για μια μεταστροφή στο Πνεύμα — να είμαστε Εκκλησία και ιεραπόστολοι και, με αυτή την έννοια, να οικοδομούμε την οικογένεια του Θεού».
«Η συνοδικότητα δεν είναι καμπάνια, είναι τρόπος ύπαρξης»
Ιδιαίτερα στις περιοχές όπου οι χριστιανοί είναι μειονότητα και συνυπάρχουν με άλλες θρησκείες —τοπικές ή παγκόσμιες, όπως το Ισλάμ— οι προκλήσεις, είπε, είναι ταυτόχρονα και μεγάλες ευκαιρίες.
«Η συνοδικότητα», συνέχισε ο Πάπας, «δεν είναι μια καμπάνια. Είναι τρόπος ύπαρξης και τρόπος να είμαστε Εκκλησία. Είναι στάση ζωής που ξεκινά από την ικανότητα να ακούμε ο ένας τον άλλον. Και το χάρισμα της ακρόασης —της προσεκτικής, ταπεινής ακρόασης— είναι κάτι που έχουμε συχνά χάσει σε ορισμένα μέρη της Εκκλησίας».
Ο Πάπας κάλεσε σε επανανακάλυψη της αξίας αυτής:
«Πρέπει να ξαναμάθουμε να ακούμε τον Λόγο του Θεού, να ακούμε ο ένας τον άλλον, να ακούμε τη σοφία που κατοικεί σε άνδρες και γυναίκες, σε πιστούς και σε αναζητητές, ακόμη και σε όσους ίσως δεν θα γίνουν ποτέ μέλη της Εκκλησίας, αλλά αναζητούν με ειλικρίνεια την αλήθεια».
Να ακούμε την κραυγή όσων υποφέρουν, δεν μπορούμε να είμαστε παθητικοί
Από τα νησιά Φίτζι μιλά η Σούζαν Σέλα, εκπρόσωπος της Ομοσπονδίας των Συνόδων των Επισκόπων Καθολικών της Ωκεανίας (FCBCO) και διευθύντρια του Ινστιτούτου «Pacific Technical and Further Education».
Η Σέλα εξηγεί ότι η Εκκλησία στον Ειρηνικό κινείται με διαφορετικές ταχύτητες, ανάμεσα σε οικολογική ευθραυστότητα και πολιτισμικό πλούτο. Εκεί, η συνοδική πορεία γίνεται κατανοητή κυρίως ως «πνευματική μεταστροφή».
Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Παπούα Νέα Γουινέα, Νησιά του Σολομώντα, τα έθνη του Ειρηνικού και οι Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες σχηματίζουν ένα δίκτυο όπου η συνοδικότητα σημαίνει άνοιγμα στην ιθαγενή κουλτούρα, ένταξη των ατόμων με αναπηρία και πολιτισμική ενσωμάτωση.
Αναφέρει δύο παραδείγματα:
- Στα Φίτζι, μια ομάδα 57 μελών ενσαρκώνει την εικόνα της Εκκλησίας ως «σκηνής διευρυμένης», εξασφαλίζοντας ότι οι φωνές των περιθωριοποιημένων βρίσκονται στο κέντρο.
- Στην Αυστραλία, η ορμή που προήλθε από τη Μετασυνοδική Σύνοδο του 2023 γέννησε νέες ενοριακές συνόδους, με συντονισμό σε εθνικό επίπεδο.
Η ερώτηση που τέθηκε στον Πάπα αφορούσε την οργάνωση της Εκκλησίας και το ενδεχόμενο μελλοντικής ενίσχυσης του ρόλου των συλλογικών δομών, όπως οι ηπειρωτικές και εθνικές Επισκοπικές Διασκέψεις ή οι εκκλησιαστικές επαρχίες.«Να έχουμε το θάρρος να υψώσουμε τη φωνή για να αλλάξουμε τον κόσμο»
Η απάντηση του Πάπα ήταν καταφατική: ναι, περιμένει από τις Εκκλησίες να αναπτυχθούν μέσα στην κοινωνία μέσα από την άσκηση της συνοδικότητας.
Αναφέρθηκε σε πρόσφατη συνάντησή του με έναν επίσκοπο από την περιοχή, ιδιαίτερα ανήσυχο για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, που απειλούν την ίδια την επιβίωση των νησιωτικών λαών.
«Εμείς απολαμβάνουμε την πολυτέλεια να καθόμαστε σε άνετους χώρους και να στοχαζόμαστε πάνω σε θεωρητικά ζητήματα. Όμως, όταν ακούμε την επείγουσα κραυγή ανθρώπων σε διάφορα μέρη του κόσμου —λόγω φτώχειας, αδικίας ή της ίδιας της κλιματικής κρίσης— αντιλαμβανόμαστε ότι αυτά δεν είναι αφηρημένα ζητήματα· απαιτούν επείγουσα απάντηση».
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ υπενθύμισε το κάλεσμα του Πάπα Φραγκίσκου στη Laudato Si πριν από δέκα χρόνια:
«Αυτό αποτελεί μέρος της δικής μας πίστης, της απάντησής μας ως χριστιανοί στο τι συμβαίνει στον κόσμο. Δεν μπορούμε να είμαστε παθητικοί».
Και πρόσθεσε: «Ελπίζω ειλικρινά πως μέσα από τις Επισκοπικές Διασκέψεις, τις Εκκλησιαστικές Επαρχίες και τις Ηπειρωτικές Συνόδους θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε συγκεκριμένα αυτά τα ζητήματα και να κάνουμε τη διαφορά.
Η Εκκλησία έχει φωνή, και οφείλουμε να έχουμε το θάρρος να την υψώσουμε, για να αλλάξουμε τον κόσμο και να τον κάνουμε καλύτερο».
Χωρίς κατάρτιση θα υπάρχουν πάντα φόβοι και αντιστάσεις
Η Καρμέλα Γουάιτ, λαϊκή θεολόγος από το Μόντρεαλ του Καναδά, που εκπροσώπησε τη Βόρεια Αμερική (Καναδάς και Ηνωμένες Πολιτείες), παρουσίασε την εμπειρία τής συνοδικής πορείας στη δική τους ήπειρο.
Η διαδικασία, εξήγησε, είχε ισχυρό πνευματικό χαρακτήρα, καθώς πολλές τοπικές Εκκλησίες έδωσαν προτεραιότητα στην προσευχή, την κοινή διάκριση και τη συνειδητοποίηση της ανάγκης για ακρόαση.
«Η συνοδικότητα μάς κάλεσε να καθίσουμε όλοι στο ίδιο τραπέζι,
να ακούσουμε τη φωνή των ιθαγενών, των μεταναστών, των φτωχών και όσων αισθάνονται αποξενωμένοι από την Εκκλησία», είπε η Γουάιτ.
Ωστόσο, εμφανίστηκαν και φόβοι, κυρίως μεταξύ των κληρικών που «ανησυχούν μήπως η συνοδικότητα αλλοιώσει τον ρόλο της ιερατικής εξουσίας ή τη θεολογία της Εκκλησίας».
Η ερώτηση προς τον Πάπα ήταν:
«Πώς μπορούμε να ξεπεράσουμε αυτούς τους φόβους και τις αντιστάσεις, ιδίως εκεί όπου η συνοδικότητα δεν είναι ακόμη κατανοητή;»
«Χρειάζεται εκπαίδευση, επιμόρφωση και υπομονή»
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ απάντησε με ρεαλισμό και στοργή. Παραδέχθηκε πως οι φόβοι είναι φυσικοί, ειδικά όταν κάτι καινούργιο ζητεί να αλλάξει τον τρόπο που λειτουργούν οι σχέσεις μέσα στην Εκκλησία.
«Αν δεν υπάρξει εκπαίδευση, κατάρτιση και εξήγηση, είναι φυσικό να υπάρχει φόβος», είπε.
Υπενθύμισε πως το ίδιο συνέβη και σε άλλες εποχές, όπως όταν εφαρμόστηκε η λειτουργική μεταρρύθμιση μετά τη Β΄ Σύνοδο του Βατικανού:
«Κάποιοι δυσκολεύτηκαν, γιατί δεν είχαν προετοιμαστεί επαρκώς.
Το ίδιο ισχύει και τώρα: χωρίς κατήχηση και πνευματική συνοδεία, η συνοδικότητα θα παρεξηγηθεί ως μια “νέα μόδα” ή ως απειλή».
Ο Πάπας τόνισε την ανάγκη να εμπλακούν οι ενορίες και τα καθολικά σχολεία, ώστε να διαμορφωθεί μια νέα νοοτροπία:
«Πρέπει να μάθουμε να ακούμε, να συνδιαλεγόμαστε, να ζητούμε συγγνώμη, να δεχόμαστε ότι δεν τα γνωρίζουμε όλα. Αυτά είναι πνευματικά μαθήματα, όχι απλώς οργανωτικά».
Και πρόσθεσε χαμογελώντας:
«Η υπομονή είναι απαραίτητη αρετή. Ούτε ο Θεός δεν κάνει τα πάντα μέσα σε μια μέρα, αφήνει τον χρόνο να ωριμάσει τους καρπούς».
Συνοδικότητα σημαίνει ποικιλία και ενότητα. Η εμπειρία της Ασίας
Η φωνή της Ασίας εκφράστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Ανδρέα Ντο Καρντόζο, από το Ανατολικό Τιμόρ, ο οποίος παρουσίασε την πορεία των ασιατικών Εκκλησιών μέσα στη συνοδική διαδικασία.
Μίλησε για μια Εκκλησία νέων προσώπων και πολλών πολιτισμών, που μαρτυρεί την πίστη μέσα σε περιβάλλοντα πλούσια αλλά συχνά και αντιφατικά, εκεί όπου συνυπάρχουν μεγάλες θρησκευτικές παραδόσεις, φτώχεια, τεχνολογική ανάπτυξη και κοινωνική ανισότητα.
«Η Ασία είναι ήπειρος ποικιλίας, όπου η συνοδικότητα αποκτά συγκεκριμένο και ρεαλιστικό περιεχόμενο», είπε ο Αρχιεπίσκοπος.
Η συνοδική πορεία βοήθησε τις τοπικές Εκκλησίες να ανακαλύψουν την αξία του διαλόγου με άλλες θρησκείες και πολιτισμούς, και ταυτόχρονα να ενισχύσουν την εσωτερική ενότητα μέσα στην ποικιλομορφία.
«Δεν μπορούμε να επιβάλλουμε ένα ενιαίο πρότυπο πίστης,
αλλά μπορούμε να βαδίσουμε μαζί, να προσευχόμαστε και να εργαζόμαστε υπέρ της ειρήνης», πρόσθεσε.
Η ερώτηση που έθεσε στον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ ήταν η εξής:
«Πώς μπορούμε, σε έναν κόσμο που αλλάζει ραγδαία και χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις, να διατηρήσουμε την ενότητα της Εκκλησίας μέσα στην πολιτισμική και θρησκευτική ποικιλία;»
«Η Εκκλησία είναι μαθητεύουσα, πρέπει να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον»
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ απάντησε με έναν από τους πιο χαρακτηριστικούς τόνους της ομιλίας του: «Η Εκκλησία είναι μαθητεύουσα, πρέπει να μαθαίνει. Δεν μπορούμε να πιστεύουμε ότι τα γνωρίζουμε όλα, ούτε ότι έχουμε έτοιμες λύσεις για όλους τους λαούς».
Αναγνώρισε ότι η Ασία αποτελεί «τόπο σοφίας και πνευματικότητας» και ότι η παγκόσμια Εκκλησία έχει πολλά να διδαχθεί από εκεί: «Από την Ασία μαθαίνουμε την εσωτερικότητα, τον σεβασμό προς τη φύση, την αξία της σιωπής και της αρμονίας.
Αυτά είναι δώρα που μπορούν να εμπλουτίσουν ολόκληρη την Εκκλησία».
Τόνισε ακόμη πως η ενότητα δεν είναι ομοιομορφία, αλλά κοινή πορεία προς τον Θεό, όπου κάθε πολιτισμός προσφέρει το δικό του φως:
«Η ενότητα είναι δώρο του Πνεύματος, δεν την επιβάλλουμε εμείς· τη δεχόμαστε όταν ακούμε ο ένας τον άλλον και πορευόμαστε μαζί».
Και συμπλήρωσε: «Ας μη φοβόμαστε τη διαφορετικότητα. Αν τη δεχτούμε με αγάπη, θα γίνει ευλογία».
Η Ευρώπη καλείται να ξαναβρεί την ψυχή της
Την εμπειρία της Ευρώπης παρουσίασε η Μόνικα Μελάνγκ, λαϊκή Θεολόγος από την Πολωνία και μέλος του Γραφείου για την Εκκλησία και την Κοινωνία της Συνομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Συνόδων Επισκόπων (CCEE).
Η Μελάνγκ περιέγραψε μια ήπειρο που ζει βαθιά κρίση ταυτότητας, αλλά όπου η συνοδική πορεία ξυπνά την ελπίδα για ανανέωση.
«Πολλοί Ευρωπαίοι, ακόμη και πιστοί, αισθάνονται αποξενωμένοι από την Εκκλησία· όμως η εμπειρία των συνοδικών διαβουλεύσεων έδειξε ότι όταν δημιουργούνται χώροι ακρόασης και εμπιστοσύνης, τότε οι άνθρωποι επιστρέφουν, γιατί ανακαλύπτουν ότι η Εκκλησία μπορεί να είναι σπίτι», είπε.
Εξήγησε πως στην Ευρώπη οι προκλήσεις είναι ιδιαίτερες:
- η κοσμικότητα,
- η πληγή των πολέμων,
- η μετανάστευση,
- και η απώλεια εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς.
Παρά ταύτα, σημείωσε, υπάρχουν σημεία ανάκαμψης: η συμμετοχή των νέων σε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης, η ανακάλυψη νέων μορφών κοινότητας και η διάθεση διαλόγου με την κοινωνία.
Η ερώτηση που τέθηκε στον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ ήταν:
«Πώς μπορεί η Εκκλησία στην Ευρώπη να βοηθήσει την ήπειρό μας να ξαναβρεί την ψυχή της, τη ρίζα της πίστης και της ανθρωπιάς της;»
«Η Ευρώπη πρέπει να ξαναβρεί την καρδιά της, όχι να κοιτάζει μόνο τα μεγέθη»
Η απάντηση του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ είχε τόνο στοχαστικό και πατρικό:
«Η Ευρώπη χρειάζεται να ξαναβρεί την καρδιά της», είπε. «Όχι να κοιτάζει μόνο αριθμούς, επιδόσεις, ποσοστά ή οικονομική ανάπτυξη.
Η Ευρώπη έχει ψυχή, και αυτή η ψυχή είναι χριστιανική αλλά δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Είναι κληρονομιά που πρέπει να αναζωπυρωθεί μέσα από την αγάπη και την υπηρεσία».
Ο Πάπας υπογράμμισε ότι η συνοδικότητα είναι αντίδοτο στην αδιαφορία που διαπερνά την ευρωπαϊκή κοινωνία:
«Η Ευρώπη δεν χρειάζεται “συνέδρια” που θα της πουν τι να κάνει. Χρειάζεται χριστιανούς που θα περπατήσουν δίπλα στους ανθρώπους, θα ακούσουν, θα μοιραστούν, θα προσφέρουν ελπίδα».
Μίλησε επίσης για την ανάγκη ενότητας ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση, ιδίως στο φως του πολέμου και των νέων γεωπολιτικών εντάσεων:
«Η ειρήνη δεν θα έρθει με συμφωνίες κορυφής, αλλά όταν μάθουμε να βλέπουμε ο ένας τον άλλον ως αδελφό». Και πρόσθεσε με έμφαση:«Η Ευρώπη υπήρξε λίκνο της πίστης, αλλά και των τραγωδιών. Μπορεί και πάλι να γίνει χώρος συμφιλίωσης, αν η Εκκλησία της ζήσει με ταπεινότητα και θάρρος το Ευαγγέλιο».
Η Λατινική Αμερική. Εκκλησία που μαθαίνει να ζει με την καρδιά του λαού
Την ήπειρο της Λατινικής Αμερικής εκπροσώπησε η αδελφή Λουσία ντε Ολιβέιρα, από τη Βραζιλία, μέλος του Συμβουλίου της Λατινοαμερικανικής και Καραϊβικής Συνόδου Επισκόπων (CELAM).
Η μοναχή περιέγραψε με ζωντανά παραδείγματα την πλούσια αλλά και πληγωμένη εμπειρία των λατινοαμερικανικών Εκκλησιών: «Εκεί η συνοδικότητα δεν είναι θεωρία· είναι τρόπος επιβίωσης. Οι κοινότητες μαθαίνουν να προσεύχονται, να μοιράζονται, να οργανώνονται και να αντιστέκονται απέναντι στη φτώχεια, στη βία και στην αδικία».
Η αδελφή Λουσία ανέφερε ότι ο καρπός της συνοδικής πορείας στη Λατινική Αμερική είναι η ανακάλυψη της Εκκλησίας ως “λαού του Θεού που περπατά μαζί”, μια Εκκλησία που δίνει φωνή στους φτωχούς, στις γυναίκες, στους ιθαγενείς, στους νέους, σε όσους παλεύουν για αξιοπρέπεια.
Η ερώτηση που απηύθυνε στον Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ ήταν:
«Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε αυτή τη ζωντάνια και τη συμμετοχή των ανθρώπων, ώστε η Εκκλησία να μη χάσει ποτέ την καρδιά της;»
«Μια Εκκλησία που ακούει και μαθαίνει είναι Εκκλησία ζωντανή»
Ο Πάπας Λέων ΙΔ΄ συγκινήθηκε βαθιά. Με φωνή ήρεμη αλλά αποφασιστική, είπε: «Η Λατινική Αμερική μάς υπενθυμίζει ότι η Εκκλησία είναι λαός, όχι θεσμός αποκομμένος από τη ζωή.
Είναι κοινότητα που ζει, αγαπά, υποφέρει και ελπίζει μαζί με τον λαό».
Τόνισε ότι η Εκκλησία δεν πρέπει να φοβάται να μαθαίνει από τον λαό του Θεού, γιατί εκεί κατοικεί το Άγιο Πνεύμα:
«Όταν η Εκκλησία ακούει, όταν επιτρέπει στο Άγιο Πνεύμα να μιλήσει μέσα από τις φωνές των απλών ανθρώπων, τότε είναι ζωντανή. Όταν παύει να ακούει, πεθαίνει».
Καταληκτικά λόγια του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄
Κλείνοντας τη συνάντηση, ο Πάπας απηύθυνε λόγια ευγνωμοσύνης σε όλους τους εκπροσώπους των ηπείρων και των συνοδικών φορέων: «Η συνοδικότητα δεν είναι έργο λίγων ειδικών· είναι κλήση για ολόκληρη την Εκκλησία. Δεν είναι πρόγραμμα που θα τελειώσει τον επόμενο χρόνο, αλλά τρόπος να υπάρχουμε, να προσευχόμαστε και να υπηρετούμε μαζί».
Και κατέληξε με μια πρόσκληση γεμάτη ελπίδα: «Να μην κλειστούμε ποτέ στον εαυτό μας. Να ακούμε τη φωνή των λαών, την κραυγή της γης, τη φωνή του Πνεύματος που μιλά μέσα στην ιστορία. Μόνο έτσι θα είμαστε Εκκλησία που βαδίζει προς το μέλλον».
ΠΗΓΗ:Vatican news
+Νικόλαος,
Αρχιεπίσκοπος, πρώην Νάξου-Τήνου κλπ.
