Ο Ιησούς Χριστός έγινε για χάρη μας φτωχός, για να πλουτίσουμε εμείς από τη δική του φτώχεια. (1 Κορ. 8, 9).
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές,
Επιθυμώ με την έναρξη της Τεσσαρακοστής να σας προσφέρω ορισμένες σκέψεις που θα σας βοηθήσουν στην πορεία μετάνοιας, την προσωπική σας και την κοινοτική. Θα βασισθώ στα λόγια του Αγίου Παύλου: «Γνωρίζετε τη γενναιοδωρία του Κυρίου μας Ιησού Χριστού. Εκείνος που είναι πλούσιος, έγινε φτωχός για χάρη σας, για να γίνετε εσείς πλούσιοι από τη δική του φτώχεια» (2 Κορ.8,9).
Ο Απόστολος απευθύνεται στους χριστιανούς της Κορίνθου, για να τους ενθαρρύνει να είναι γενναιόδωροι προς τους αναγκεμένους πιστούς της Ιερουσαλήμ. Τι λένε, σήμερα, αυτά τα λόγια του Αγίου Παύλου σε εμάς τους χριστιανούς; τι σημαίνει για μας σήμερα αυτή η προτροπή για μια ζωή φτωχική, σύμφωνα με το πνεύμα του Ευαγγελίου;
Η χάρη του Χριστού
Πρώτα από όλα, αυτά τα λόγια μάς ζητούν να αναλογισθούμε τον τρόπο ζωής του Θεανθρώπου. Ο Θεός δεν αποκαλύπτεται σε εμάς με δύναμη και κοσμικά πλούτη, αλλά μέσα στη φτώχεια. «Εκείνος που είναι πλούσιος έγινε για χάρη σας φτωχός…». Ο Χριστός, ο αιώνιος Υιός του Θεού, ίσος με τον Πατέρα σε δύναμη και δόξα, έγινε φτωχός. Κατέβηκε ανάμεσά μας, έγινε πλησίον στον καθένα μας, άφησε τη δόξα, «εκκένωσε» τον εαυτό του, για να γίνει όμοιος με εμάς σε όλα (Φιλ.2,7. Εβρ. 4, 15). Πόσο μεγάλο είναι το Μυστήριο της Ενσάρκωσης του Θεού! Αυτό έγινε από τη θεϊκή αγάπη, η οποία γίνεται χάρη, γενναιοδωρία, επιθυμία να πλησιάσει τον άλλο. Δεν διστάζει να γίνεται προσφορά, να γίνεται θυσία για τα πολυαγαπημένα Του πλάσματα. Αγάπη σημαίνει μοιράζομαι σε όλα την τύχη του πολυαγαπημένου μου. Η αγάπη εξομοιώνει, εξισώνει, εξουδετερώνει τα τείχη και τις αποστάσεις. Αυτό έκανε και ο Θεός για μας. Ο Ιησούς πράγματι «εργάστηκε με χέρια ανθρώπινα, σκεπτόταν με ανθρώπινη διάνοια, ενεργούσε με ανθρώπινη θέληση, αγάπησε με μια καρδιά ανθρώπινη. Γεννήθηκε από την Παρθένο Μαρία, έγινε πράγματι ένας από εμάς, σε όλα όμοιος με εμάς, εκτός από την αμαρτία» (2η Σύνοδος Βατικανού.Gaudium et Spes, no 22 & 2).
H αιτία που παρακίνησε τον Ιησού να γίνει φτωχός, δεν είναι η φτώχεια για την φτώχεια, αλλά -λέει ο Άγιος Παύλος– (για ) « … να γίνετε πλούσιοι μέσα από τη φτώχεια του». Δεν πρόκειται για λογοπαίγνιο ούτε και τρόπο έκφρασης! Αντίθετα πρόκειται για μια σύνθεση της λογικής του Θεού, της λογικής της αγάπης, της λογικής της Ενσάρκωσης και της Σταύρωσης. Ο Θεός δεν μας έφερε τη σωτηρία από ψηλά, όπως θα το έκανε όποιος κάνει ελεημοσύνη από το πλεόνασμά του με φιλανθρωπική ευλάβεια. Δεν είναι έτσι η αγάπη του Χριστού! Όταν ο Ιησούς κατεβαίνει στα νερά του Ιορδάνη και βαπτίζεται από τον Ιωάννη Βαπτιστή, δεν το κάνει γιατί έχει ανάγκη από μετάνοια ή γιατί πρέπει να μεταστραφεί, το κάνει όμως επειδή θέλει να βρεθεί ανάμεσα στους ανθρώπους, σε εκείνους που χρειάζονται συγχώρεση. Θέλει να βρίσκεται ανάμεσα σε εμάς τους αμαρτωλούς και έτσι να πάρει επάνω του το βάρος των αμαρτιών μας. Αυτή την πορεία τη διάλεξε για να μας παρηγορήσει, να μας σώσει, να μας ελευθερώσει από τις μιζέριες μας. Μας εντυπωσιάζει αυτό που λέει ο Απόστολος: ελευθερωθήκατε, όχι χάρη στον πλούτο του Χριστού, αλλά χάρη στην φτώχεια του, αν και ο Άγιος Παύλος γνωρίζει καλά «τον ανεξιχνίαστο πλούτο του Χριστού» (Εφ.3, 8) «ο οποίος είναι κληρονόμος των πάντων» (Εβρ.1,2).
Ποια είναι λοιπόν αυτή η φτώχεια, χάρη στην οποία ο Ιησούς μας ελευθερώνει και μας κάνει πλούσιους; Είναι ακριβώς ο τρόπος με τον οποίο μας αγαπά. Αυτός γίνεται πλησίον μας, όπως ο Καλός Σαμαρείτης που πλησιάζει τον μισοπεθαμένο άνθρωπο στην άκρη του δρόμου (Λκ. 10, 25..). Εκείνος μας δίνει την πραγματική ελευθερία, την αληθινή σωτηρία, την πραγματική ευτυχία. Ο Ιησούς είναι αγάπη, είναι αγάπη συμπόνοιας, τρυφερότητας και μοιρασιάς. Η φτώχεια του Χριστού που μας πλουτίζει συνίσταται στο γεγονός της Ενσάρκωσης, γιατί αυτός ανέλαβε τις αδυναμίες μας, τις αμαρτίες μας, μας έδωσε την άπειρη ευσπλαχνία του Θεού. Η φτώχεια του Χριστού είναι ο πιο μεγάλος πλούτος. Ο Ιησούς είναι πλούσιος σε εμπιστοσύνη, σε μια απέραντη εμπιστοσύνη προς τον Πατέρα. Κάθε στιγμή εμπιστεύεται τον Πατέρα αναζητώντας πάντα και μόνο το θέλημα και τη δόξα Του. Είναι πλούσιος, όπως πλούσιο είναι το παιδί που νιώθει ότι αγαπιέται και αγαπά τους γονείς του και δεν αμφιβάλλει ούτε λεπτό για την αγάπη και τη στοργή τους. Ο πλούτος του Ιησού συνίσταται στο γεγονός ότι είναι ο Υιός. Η μοναδική σχέση του με τον Πατέρα είναι το υπέρτατο προνόμιο του φτωχού Μεσσία. Όταν ο Ιησούς μάς καλεί να φέρουμε «το ζυγό, που είναι γλυκύς», μας προσκαλεί να πλουτίσουμε με αυτή την «πλούσια φτώχεια», με αυτόν «τον φτωχό πλούτο» που είναι το χαρακτηριστικό του. Μας καλεί να μοιραστούμε μαζί του το Υικό και αδελφικό Πνεύμα του, να γίνουμε υιοί εν Υιώ, αδέλφια με τον πρωτότοκο αδελφό. (Ρωμ. 8, 29).
Είπαν ότι υπάρχει μόνο μία λύπη και είναι αυτή, ότι δεν είμαστε άγιοι (L. Bloy). Θα μπορούσαμε εξίσου να πούμε ότι υπάρχει μια μόνο μιζέρια, και είναι αυτή, το να μην ζούμε ως παιδιά του Θεού και ως αδέλφια του Χριστού.
Η μαρτυρία μας
Ίσως σκεφτούμε ότι αυτή «η οδός» της φτώχειας αφορούσε τον Ιησού και εμείς που ερχόμαστε μετά από Αυτόν μπορούμε να σώσουμε τον κόσμο με ανθρώπινα μέσα πιο αποτελεσματικά. Όμως δεν είναι καθόλου έτσι. Σε κάθε εποχή και σε κάθε τόπο, ο Θεός συνεχίζει να σώζει τους ανθρώπους και τον κόσμο χάρη στη φτώχεια του Χριστού, ο οποίος έγινε φτωχός στα Ιερά Μυστήρια, στον Λόγο του και στην Εκκλησία του, η οποία είναι λαός φτωχών. Ο πλούτος του Θεού δεν μπορεί να μας συναντήσει μέσα στα πλούτη μας, αλλά πάντα και μόνο μέσα στην προσωπική και κοινοτική μας φτώχεια, εμπλουτισμένη από το Πνεύμα του Χριστού.
Σύμφωνα με το παράδειγμα του Δασκάλου μας, εμείς οι χριστιανοί καλούμαστε να κοιτάξουμε τη μιζέρια των αδελφών μας, να την πλησιάσουμε, να την επωμιστούμε. Να εργαζόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο, ώστε να την απαλύνουμε. Η μιζέρια δεν συμβαδίζει με την φτώχεια. Η μιζέρια είναι η φτώχεια χωρίς εμπιστοσύνη, χωρίς αλληλεγγύη, χωρίς ελπίδα.
Υπάρχουν τρία είδη μιζέριας: η υλική, η ηθική και η πνευματική μιζέρια.
Η υλική μιζέρια είναι εκείνη που αποκαλείται συνήθως φτώχεια, η οποία χτυπά όλους αυτούς που ζουν σε κατάσταση κάτω από την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όλοι αυτοί στερούνται βασικά δικαιώματα και αγαθά πρώτης ανάγκης, όπως τροφή, νερό, συνθήκες υγιεινής, εργασία, πρόσβαση στην ανάπτυξη και τη μόρφωση. Σε αυτές τις καταστάσεις η Εκκλησία προσφέρει τις υπηρεσίες της, τη διακονία της, για να απαντήσει στις ανάγκες και να επουλώσει αυτές τις πληγές που αμαυρώνουν το πρόσωπο της ανθρωπότητας. Στους φτωχούς και εγκαταλελειμμένους βλέπουμε το πρόσωπο του Χριστού. Όταν αγαπάμε και βοηθάμε τους φτωχούς, αγαπάμε και υπηρετούμε το Χριστό. Η δέσμευσή μας, μας ωθεί να ενεργούμε έτσι, ώστε στον κόσμο μας η ανθρώπινη αξιοπρέπεια να μην καταπατάται πια από τις διακρίσεις και τις αδικίες που είναι συχνά αιτίες της μιζέριας. Όταν η εξουσία, η χλιδή και το χρήμα γίνονται είδωλα, τότε δεν αφήνουν τόπο στις απαιτήσεις ισότιμης μοιρασιάς του πλούτου. Είναι λοιπόν απαραίτητο να αλλάξουμε νοοτροπία, η συνείδησή μας να στραφεί προς την δικαιοσύνη, την ισότητα, την λιτότητα και τη μοιρασιά.
Η ηθική μιζέρια μάς απασχολεί εξίσου. Αυτή μας κάνει σκλάβους της ακολασίας και της αμαρτίας. Πόσες οικογένειες αγχώνονται επειδή μερικά από τα μέλη τους -συχνά νέοι και νέες- εξαρτώνται από τα οινοπνευματώδη ποτά, τις ναρκωτικές ουσίες, τον τζόγο, την πορνογραφία! Πόσα άτομα έχουν χάσει το νόημα της ζωής χωρίς προοπτική για το μέλλον τους, χωρίς καμιά ελπίδα! Πόσοι άνθρωποι υποχρεώνονται να βρίσκονται σε αυτή τη μιζέρια εξαιτίας συνθηκών κοινωνικής αδικίας και έλλειψης εργασίας στερημένοι από κάθε αξιοπρέπεια! Αδυνατούν να αγοράσουν τρόφιμα για το σπίτι τους, να έχουν τις ίδιες δυνατότητες μόρφωσης και υγειονομικής περίθαλψης! Σε αυτή τη φάση, η ηθική μιζέρια μπορεί να θεωρηθεί ως απαρχή αυτοκτονίας, αιτία οικονομικής καταστροφής και συνδέεται πάντα με την πνευματική μιζέρια. Είναι αυτή που μας κυριεύει όταν απομακρυνόμαστε από τον Θεό και αρνούμαστε την αγάπη του. Όταν κρίνουμε ότι δεν έχουμε ανάγκη από τον Θεό, ο οποίος μας τείνει το χέρι δια μέσου του Χριστού και νομίζουμε ότι θα τα βγάλουμε πέρα μόνοι μας, τότε παίρνουμε το δρόμο της αποτυχίας. Μονάχα ο Θεός μας σώζει και αληθινά μας απελευθερώνει.
Το Ευαγγέλιο είναι το πραγματικό αντίδοτο στην πνευματική μιζέρια. Ο χριστιανός καλείται να φέρει σε κάθε τόπο αυτή την αγγελία που μας απελευθερώνει. Για το κακό που έγινε υπάρχει η συγγνώμη, υπάρχει η συγχώρεση, γιατί ο Θεός είναι πιο μεγάλος από την αμαρτία μας, πάντα μας αγαπά ανυστερόβουλα και μας καλεί να είμαστε σε κοινωνία μαζί του για την ζωή την αιώνια. Ο Κύριος μας προσκαλεί να γίνουμε οι χαρούμενοι κήρυκες αυτού του μηνύματος της ευσπλαχνίας και της ελπίδας! Είναι καλό να ζήσουμε αυτή την εμπειρία της χαράς αναγγέλλοντας και μοιράζοντας αυτόν το θησαυρό που μας έχει εμπιστευτεί ο Κύριος, για να παρηγορήσουμε τις πονεμένες ψυχές, να φέρουμε ελπίδα σε τόσους αδελφούς και αδελφές που βρίσκονται στο σκοτάδι. Οφείλουμε λοιπόν να μιμηθούμε τον Ιησού που πήγε προς τους φτωχούς και τους αμαρτωλούς, όπως ο καλός βοσκός που πήγε να βρει με όλη του την αγάπη το χαμένο πρόβατο. Ενωμένοι μαζί του μπορούμε να ανοίξουμε με θάρρος καινούργιους δρόμους ευαγγελισμού και ανθρώπινης αναβάθμισης.
Αγαπητοί αδελφοί και αδελφές, η περίοδος της Τεσσαρακοστής ας βρει ολόκληρη την Εκκλησία διατεθειμένη και έτοιμη να δώσει μαρτυρία του Ευαγγελίου σε όλους αυτούς που μαστίζονται από υλική, ηθική και πνευματική μιζέρια. Το Μήνυμα συνίσταται στην αναγγελία της αγάπης του Εύσπλαχνου Πατέρα, που είναι έτοιμος να αγκαλιάσει κάθε άνθρωπο εν Χριστώ Ιησού. Αυτό μπορούμε να το κάνουμε μόνο, αν συμπεριφερόμαστε, όπως ο Χριστός που έγινε φτωχός και μας πλούτισε με τη δική του φτώχεια. Η Τεσσαρακοστή είναι μία περίοδος λιτότητας. Καλό είναι να αναλογιστούμε τι μπορούμε να στερηθούμε για να βοηθήσουμε και να κάνουμε πλούσιους τους άλλους με το δικό μας υστέρημα. Ας μην ξεχνάμε ότι η αληθινή φτώχεια προκαλεί πόνο. Μια στέρηση δεν αξίζει και πολύ, αν δεν έχει τη διάσταση της μεταστροφής. Είμαι δύσπιστος ως προς την ελεημοσύνη που τίποτα δεν κοστίζει και δεν μας αγγίζει.
Είθε το Άγιο Πνεύμα, χάρη στο οποίο «αν και φτωχοί, κάνουμε τόσους άλλους πλούσιους, αν και στερημένοι από όλα, τα κατέχουμε όλα» ( 2 Κορ. 6, 10) να μας στηρίζει στις καλές μας προθέσεις, να ενισχύει σ’ εμάς την ευθύνη και να μας κάνει προσεκτικούς στην ανθρώπινη μιζέρια, ώστε να γίνουμε εύσπλαχνοι, εργάτες ευσπλαχνίας. Με την ευχή αυτή σας διαβεβαιώ για την προσευχή μου, ώστε κάθε πιστός και κάθε εκκλησιαστική κοινότητα να ωφεληθεί στην πορεία της κατά τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής.
Σας ζητώ να προσεύχεσθε και εσείς για μένα.
Ο Κύριος να σας ευλογεί και η Αειπάρθενος Μαρία να σας φυλάει.
Βατικανό, 26 Δεκεμβρίου 2013
Εορτή Αγίου Στεφάνου, διακόνου και μάρτυρος.
Φραγκίσκος
