Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΗ (ΣΤΗ ΝΕΑ) ΔΙΑΘΗΚΗ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στις θρησκείες έξω από την εβραίο – χριστιανική Αποκάλυψη, συναντάται η ιδέα της πατρότητας πολλών από τις θεότητες. Πρόκειται για μία πραγματική βιολογική πατρότητα, καρπός σεξουαλικής ένωσης στα πλαίσια μιας ιερογαμίας. Στην Παλαιά Διαθήκη (ΠΔ) συναντάται επίσης η Πατρότητα του Θεού, όχι πια σε μυθολογικά πλαίσια, αλλά με μια έννοια υπερβατική, που υπογραμμίζει κυρίως το γεγονός ότι ο Λαός του Ισραήλ ανήκει στο Θεό. Ο Θεός είναι τόσο μεγάλος και τόσο αγαθός που κυριαρχείται από πατρικά αισθήματα για τους ανθρώπους. Ωστόσο, η ιδέα του Θεού ως Πατέρα του Λαού του, δεν κατέχει μια κεντρική θέση στην πίστη του Ισραήλ: πρόκειται μόνο για μία από τις τόσες εικόνες που χρησιμοποιούνται, για να περιγράψουν τη σχέση μεταξύ του Ιαχβέ και του Ισραήλ. Ο Θεός για την ΠΔ δεν είναι Πατέρας, αλλά ενεργεί για το λαό Του ως Πατέρας.
Στην Καινή Διαθήκη (ΚΔ) η πατρότητα του Θεού αναλαμβάνει άλλες διαστάσεις. Η πατρότητα δεν αποτελεί απλώς μια ιδιότητα του Θεού, όπως η καλοσύνη, η παντοδυναμία…, αλλά αποτελεί την υπόσταση του ίδιου του Θεού, είναι ο ίδιος ο Θεός. Μπορούμε να πούμε ότι η Πατρότητα του Θεού αποτελεί την ουσία και το χαρακτηριστικό της Κ.Δ. Ο Θεός, έτσι όπως μας τον αποκάλυψε ο Ιησούς, όχι μόνο ενεργεί με την τρυφερότητα ενός πατέρα, αλλά είναι Πατέρας από όλη την αιωνιότητα.
Πράγματι, ο Ιησούς με το να παρουσιαστεί ως ο Υιός, ένα με τον Πατέρα, αποκαλύπτει το μυστήριο της Αγία Τριάδος. Μόνο μέσα στα πλαίσια της Αγίας Τριάδας γίνεται αντιληπτή η σημασία της Πατρότητας του Θεού. Ο Θεός στην ουσία, είναι Πατέρας του, γιατί απ’ όλη την αιωνιότητα «γεννά» τον Υιό. Πρόκειται, λοιπόν, (σε σχέση με τον Υιό) για μια υπερβατική πατρότητα. Ο Θεός δεν μπορεί να είναι παρά Πατέρας και γι’ αυτό το λόγο η σχέση του με τα πλάσματά του δεν μπορεί παρά να είναι παρά πατρική.
Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ
ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΠΑΤΕΡΑ
Ο ΙΗΣΟΥΣ ΦΑΝΕΡΩΝΕΙ ΤΗ ΔΟΞΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ
Στο τέλος της ζωής του, ο Χριστός, ανακεφαλαιώνει την αποστολή του με αυτά τα λόγια: «Φανέρωσα το όνομά σου στους ανθρώπους, που μου έδωσες» (Ιω. 17, 6). Το όνομα του Θεού στην Καινή Διαθήκη ( ΚΔ) είναι Πατέρας.
Μόνον ο Ιησούς, μπορεί να μας φανερώσει, πώς μπορούμε να καταλάβουμε στην πράξη τι σημαίνει το γεγονός ότι ο Θεός είναι Πατέρας, ποια είναι η συμπεριφορά του απέναντί μας και ποια πρέπει να είναι η δική μας απέναντί του, διότι μόνον Αυτός τον «γνωρίζει» με τη βαθιά, βιβλική έννοια αυτής της λέξης.
«Κι ο Λόγος έγινε σάρκα, κι έστησε τη σκηνή του ανάμεσά μας, και είδαμε τη δόξα του, δόξα που ως μονογενής κατέχει από τον Πατέρα, γεμάτος χάρη και αλήθεια» (Ιω. 1,14). Αυτή τη «δόξα» του Πατέρα, ο Ιησούς μας τη φανέρωσε. Στην Αγία Γραφή η «δόξα του Θεού» είναι ο ίδιος ο Θεός, ο οποίος φανερώνεται στους ανθρώπους ως σωτήρας.
«Κανένας δεν είδε ποτέ τον Θεό, ο Μονογενής Υιός, που ήταν στην αγκαλιά του Πατέρα, εκείνος τον φανέρωσε» (Ιω. 1, 18).
«Κανένας δεν γνωρίζει τον Υιό, παρά μονάχα ο Πατέρας, ούτε τον Πατέρα γνωρίζει, παρά μόνο ο Υιός, και σε οποίον ο Υιός θέλει να τον αποκαλύψει» (Μτ. 11, 27).
Στο Φίλιππο, που Τον παρακαλούσε να του δείξει τον Πατέρα, ο Ιησούς απάντησε: «Εκείνος που έχει δει εμένα, έχει δει τον Πατέρα. (Ιωάννης 14, 9 ). Και ο Απόστολος Παύλος διευκρινίζει: Στο πρόσωπο του Χριστού: «εμφανίστηκε η καλοσύνη του Θεού Σωτήρα και η αγάπη Του για τους ανθρώπους» (Τίτος 3,4).
Ο Ιησούς, όχι μόνο με τα λόγια Του μας φανερώνει τον Πατέρα, αλλά και με τη συμπεριφορά Του και τις πράξεις Του. Η προτίμηση του Ιησού για στους φτωχούς, τους αμαρτωλούς, τους δυστυχισμένους, τους μικρούς, μας «φανερώνει» με όλη τη σημασία της λέξης, τη συμπεριφορά του ίδιου του Θεού και επομένως τη φύση Του. Ο Θεός του Ιησού, είναι «ένας Θεός υπέρ των ανθρώπων». Τα λόγια και η συμπεριφορά του Υιού Του, διακηρύττουν την καθολική αγάπη του Θεού για τους ανθρώπους, μία αγάπη χωρίς καμία εξαίρεση.
Ας προσπαθήσουμε να μελετήσουμε μερικές από τις πτυχές της σχέσης του Ιησού με τον Πατέρα, περνώντας στις σχέσεις μας με το Θεό Πατέρα.
Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΑΙ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ
Το γεγονός ότι ο Θεός, έχει ουσιαστικά, μια πατρική σχέση με τον καθένα από εμάς, απαιτεί και η συμπεριφορά μας απέναντί του να εμπνέεται μόνο από «υιικά» αισθήματα. Η συμπεριφορά του Ιησού, κυρίως σ’ αυτό το σημείο, γίνεται ρυθμιστική για το χριστιανό.
Γράφει ο Άγιος Κύριλλος Αλεξανδρείας (376 – 444): «Ο Πατέρας αποτελεί για τον Υιό το φυσικό του χώρο». Οι πρώτες λέξεις του Ιησού, που μας αναφέρει το Ευαγγέλιο, αναφέρονται στον Πατέρα. Όταν η Μητέρα του Μαρία και ο Ιωσήφ βρίσκουν το δωδεκάχρονο Ιησού στο Ναό, ενώ συνομιλούσε με τους νομοδιδασκάλους, λέει στη μητέρα: «Δεν ξέρετε ότι πρέπει να βρίσκομαι στο σπίτι του Πατέρα μου;» (Λουκάς 2,49). Ο ναός είναι το σύμβολο του Πατέρα. Ο Πατέρας, αποτελεί το «περιβάλλον» μέσα στο οποίο, συνεχώς, ο Ιησούς ζει και αναπνέει. Στο Ευαγγέλιο του Ιωάννη, ο Ιησούς θα πει: «Ο δούλος δε μένει στο σπίτι για πάντα, ο υιός μένει εις το αιώνα» (Ιω. 8, 35). Το να μένει «εν τω Πατρί» (Ιω. 14,20), σημαίνει «μένω αυτού εν τη αγάπη» (Ιω. 15,10). Είναι τόσο πολύ απορροφημένος από την πατρότητα του Θεού, ώστε κάθε άλλη πατρότητα, εδώ στη γη, χάνει την υπόστασή της: «Ένας είναι ο Πατέρας σας ο ουράνιος» (Ματθαίος 23, 8). Ο Πατέρας κυριαρχεί τόσο στη σκέψη του Ιησού, ώστε όλη η διδασκαλία του διαπλάθεται και εμπνέεται από αυτήν την πραγματικότητα.
Όπως τα πρώτα λόγια του Ιησού περιέχουν τη λέξη «Πατέρα», έτσι και τα τελευταία: «Και ο Ιησούς, αφού φώναξε με μεγάλη φωνή, είπε: Πατέρα, στα χέρια σου παραδίνω το πνεύμα μου. Και, όταν είπε αυτά, εξέπνευσε» (Λουκάς 23, 46).
Ο Ιησούς ισχυρίζεται: «Εγώ γνωρίζω τον Πατέρα μου» (Ιω. 7, 29). Γνωρίζω, σημαίνει ζω μια στενή σχέση, έχω εμπειρία αυτού του προσώπου. Αυτήν την εμπειρία με τον Πατέρα, ο Ιησούς τη ζει και την εκφράζει μέσω της προσευχής και της υιικής υπακοής.
Η Κ.Δ. μεταχειρίζεται πάντα την ελληνική λέξη «Πατέρα» για ν’ αναφερθεί στο Θεό. Μας αναφέρει επίσης, τρεις φορές, την αραμαϊκή λέξη «Αββά», συνοδευόμενη όμως από την ελληνική μετάφραση «Πατήρ». Μια φορά τη βρίσκουμε στην προσευχή του Ιησού στον κήπο της Γεσθημανής (βλ. Μάρκος 14,36) και δυο φορές στις επιστολές του Αποστόλου Παύλου (Προς Γαλάτας 4,6 και προς Ρωμαίους 8,15).
Η λέξη «Αββά» σημαίνει «πατερούλη», «μπαμπά», λέξη δηλαδή, με την οποία τα μικρά παιδιά απευθύνονται στον πατέρα τους. Στον καιρό του Ιησού και οι ενήλικοι απευθύνονταν στον πατέρα τους, για να εκφράσουν μια μεγάλη αγάπη και μεγάλη οικειότητα.
Στη ιουδαϊκή γραμματολογία δε συναντάται σε καμία περίπτωση αυτή η λέξη (Αββά), αναφερόμενη στο Θεό, τουλάχιστον όχι στις προσευχές. Το γεγονός ότι ο Ιησούς μεταχειρίζεται αυτή τη λέξη στις προσευχές του, εκτός του ότι φανερώνει μια απόλυτη πρωτοτυπία, εκφράζει επίσης την οικειότητά του προς το Θεό Πατέρα.
Μας διηγείται ο Ευαγγελιστής Μάρκος: «Και το πρωί, ενώ ήταν πολύ σκοτάδι, αφού σηκώθηκε βγήκε έξω, και πήγε σε έναν ερημικό τόπο, κι εκεί προσεύχονταν» (Μκ. 1, 35).
Κάθε καλός Ιουδαίος έπρεπε να επαναλαμβάνει τρεις φορές την ημέρα σαν προσευχή το Shemà Ισραήλ: «Άκου Ισραήλ. Ο Κύριος είναι ο Θεός μας, ένας είναι ο Κύριος. Ν’ αγαπάς, λοιπόν, τον Κύριο, το Θεό σου, μ’ όλη την καρδιά σου, μ’ όλη την ψυχή σου και μ’ όλη τη δύναμή σου… (Δευτερονόμιο 6, 4-7).
Ο Ιησούς, όπως κάθε εβραιόπουλο, το είχε μάθει από τους γονείς του και το επαναλάμβανε τουλάχιστον τρεις φορές την ημέρα ως προσευχή. Το επαναλαμβάνει κατά γράμμα στο γραμματέα, που του ζητάει ποια είναι η μεγαλύτερη εντολή (Βλ. Μάρκος 12, 29-31). Ο Ιησούς προσεύχονταν πάντοτε και θέλει και οι μαθητές του να προσεύχονται πάντοτε. «Ο Ιησούς τους είπε μια παραβολή για το ότι πρέπει, πάντα, να προσεύχονται και να μην κουράζονται» (Λκ. 18, 1).
ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΣΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ
Μόνο μέσω του Ιησού μπορούμε να απευθύνουμε την προσευχή στο Θεό Πάτερα. Πράγματι, ο Ιησούς είναι ο απόλυτος διαμεσολαβητής μεταξύ του Θεού Πατέρα και των ανθρώπων (βλ. Εβραίους 7, 25). Ο Ιησούς μας δίδαξε: «Εγώ είμαι η οδός, η αλήθεια και η ζωή. Κανείς δεν έρχεται στον Πατέρα παρά μόνο μέσω εμού» (Ιωάννης 14, 6). Δίδαξε επίσης στους αποστόλους του: «Μέχρι τώρα δεν ζητήσατε τίποτε στο όνομά μου, ζητάτε και θα σας δοθεί» (Ιωάννης 16, 24).
Να προσευχόμαστε στο όνομα του Ιησού, σημαίνει να προσευχόμαστε ενωμένοι με τον Ιησού, τον Υιό που μας συνδέει, μας ανυψώνει προς τον Πατέρα, μας ενώνει με τον Πατέρα.
Η χριστιανική προσευχή δε σημαίνει να ενημερώσουμε το Θεό για τις ανάγκες μας, ο Θεός Πατέρας γνωρίζει τι έχουμε ανάγκη. Επίσης η προσευχή μας δε σημαίνει να επηρεάσουμε το θέλημα του Θεού και να τον αναγκάσουμε να μας εισακούσει, αλλά σημαίνει να αναγνωρίσουμε την πατρότητα του Θεού, να την δεχθούμε. Η προσευχή γίνεται έτσι διάλογος μεταξύ του Θεού που μας γεννά στην αγάπη, κι εμάς που δεχόμαστε αυτήν την αγάπη.
Ο Ιησούς αναφέρεται συχνά στην καθολική πατρότητα του Θεού, η οποία παίρνει ιδιαίτερη σημασία για τους πιστούς. Επαναλαμβάνουμε ότι ο πυρήνας της διδασκαλίας του Ιησού, είναι η πατρότητα του Θεού.
Ο Ιησούς υπογραμμίζει κυρίως την ευσπλαχνία του Θεού. Η ευσπλαχνία του Θεού για όλους τους ανθρώπους και προπάντων για τους αμαρτωλούς, δεν παύει να μας εκπλήττει και να μας συγκινεί. Οι παραβολές της ευσπλαχνίας του Θεού (το χαμένο πρόβατο, η χαμένη δραχμή, ο άσωτος υιός), που μας μεταβίβασε ο Λουκάς στο κεφάλαιο 15, μας παρουσιάζουν το Θεό σα στοργικό Πατέρα, που αναζητά αυτόν που ήταν χαμένος και τον σώζει. Όσον αφορά τη λεγόμενη παραβολή του «άσωτου υιού» οι μελετητές υποστηρίζουν ότι το πραγματικό της όνομα θα πρέπει να είναι «η παραβολή του ευσπλαχνικού και καλοκάγαθου Πατέρα». Πράγματι όλη η παραβολή έχει ως κέντρο αναφοράς και πρωταγωνιστή τον Πατέρα. Η παραβολή έχει θεολογικό νόημα, δηλαδή μας αποκαλύπτει πως είναι ο Θεός: Πρόκειται για κάτι το ανήκουστο και το πρωτοφανές: πρόκειται για ένα Θεό που λαχταρά να ξαναδεί το χαμένο γιο του, που γιορτάζει την επιστροφή του, ξεχνώντας το τραγικό παρελθόν του. «Tam pater nemo, tam pius nemo = κανένας δεν είναι περισσότερο Πατέρας, κανένας πιο ευσπλαχνικός απ’ Αυτόν» γράφει ο χριστιανός συγγραφέας Τερτυλλιανός (περί το 160– 230).
Η ΠΡΟΝΟΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ
Τι σημαίνει Θεία Πρόνοια; Δεν είναι απλά η διατήρηση στην ύπαρξη των πλασμάτων, ο Ιησούς την παρουσιάζει ως καρπό της πατρικής αγάπης του Θεού για τα πλάσματά του, που τα οδηγεί προς την εκπλήρωση του σχεδίου της σωτηρίας.
Η πρόνοια που έχει για τα παιδιά του είναι απεριόριστη (Βλ. Ματθαίος 6,25-35. Λουκά 12,22-32).Ο Πατέρας φροντίζει για τα παιδιά του γιατί ξέρει τι έχουν ανάγκη, γι’ αυτό πρέπει να του έχουν εμπιστοσύνη, κανένα άγχος για τη ζωή δεν δικαιολογείται. Ο Θεός Πατέρας έχει μια τρυφερή και μοναδική σχέση με το καθένα από τα παιδιά του, είμαστε πολύτιμοι στα μάτια του από τη στιγμή που γνωρίζει ακόμη και τις τρίχες των μαλλιών της κεφαλής μας. Γι’ αυτό ο Διδάσκαλος προτείνει στους μαθητές του να εμπιστεύονται τον εαυτό τους στον Πατέρα, να μην φοβούνται, γιατί ο Πατέρας, τους έχει -ήδη- εισάγει στη βασιλεία του (βλ. Λουκάς 12,32), ως εκ τούτου, δε μπορεί να τους συμβεί κανένα κακό, ικανό να τους αφαιρέσει αυτή τη βασιλεία.
ΑΦΟΥ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΤΑ ΠΑΝΤΑ;
Η προσευχή προκαλεί την πίστη μας και την εμπιστοσύνη μας στην καλοσύνη και την παντοδυναμία του Πατέρα. Όπως τα μικρά παιδιά.
Προσευχόμαστε γιατί είμαστε εύθραυστοι και ανήμποροι.
Γιατί ξέρουμε πως ο Θεός δεν μπορεί να μας αρνηθεί τα καλά πράγματα που συμβάλουν πραγματικά στη σωτηρία μας.
Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στον Πατέρα και στη στιγμή της δοκιμασίας. Ο Ιησούς διδάσκει ότι πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στο Θεό Πατέρα, κυρίως στη στιγμή της δοκιμασίας. Ο Θεός παραμένει Πατέρας στοργικός και συνάμα παντοκράτορας και στις δύσκολες στιγμές της ζωής μας.
«Και να μη φοβάσθε αυτούς που σκοτώνουν το σώμα, αλλά που δε μπορούν να σκοτώσουν την ψυχή. Αλλά να φοβάσθε περισσότερο εκείνον που μπορεί να κάμει να χαθούν στη Γέννα και την ψυχή και το σώμα. Δυο σπουργίτια δεν πουλιούνται για μια δεκάρα; Και ένα απ’ αυτά δεν θα πέσει στο χώμα χωρίς να το θέλει ο Πατέρας σας. Κι εσάς, ακόμα και οι τρίχες της κεφαλής σας είναι μετρημένες. Λοιπόν, μη φοβάσθε. Εσείς αξίζετε περισσότερο από πολλά σπουργίτια». (Ματθαίος 10, 28-31).
Αυτά τα λόγια του Ιησού ισχύουν, όχι μόνο κατά τη διάρκεια των διωγμών, αλλά σε κάθε δύσκολη περίπτωση των μαθητών…
Ο ΘΕΟΣ ΠΑΤΕΡΑΣ, ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ
Ο Θεός Πατέρας μας αγαπάει με τη θεϊκή αγάπη, που χαρακτηρίζεται από την καθολικότητα (αγαπά όλους) και τη δωρεά, (μας δίνει τα πάντα απολύτως ως δωρεά). Έτσι, ο Θεός Πατέρας αγαπάει τα πλάσματά του. Ο χριστιανός, έχοντας ζήσει την εμπειρία αυτής της αγάπης, καλείται από τον Ιησού να μιμηθεί αυτή την αγάπη του Πατέρα. (Βλ. Ματθαίος 5, 43-48).
Η αγάπη προς τους εχθρούς αποτελεί την ύψιστη απόδειξη του αφιλόκερδου της αγάπης μας και μ’ αυτό τον τρόπο αποδεικνύουμε ότι πράγματι ανήκουμε στην οικογένεια του Θεού. «Εγώ σας λέω, αγαπάτε τους εχθρούς σας… για να γίνετε παιδιά του Πατέρα σας, που είναι στους ουρανούς, γιατί αυτός ανατέλλει τον ήλιο του για τους πονηρούς και αγαθούς» (Μτθ. 5, 44-45).
Είναι δώρο το να είμαστε παιδιά του Θεού, αλλά και μία συνεχής υποχρέωση. Είμαστε παιδιά του Θεού, αλλά και γινόμαστε, στο μέτρο που μιμούμαστε τον Πατέρα.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος
