Όταν ήμουν εν ενεργεία επίσκοπος, συχνά, είχα συναντήσεις με μαθητές και, στη συζήτησή μας, σχεδόν, πάντα με ρωτούσαν: «Γιατί οι Καθολικοί κάνουν τον σταυρό τους με τα τέσσερα δάκτυλα».
Τους απαντούσα πως μόνο έναν καθολικό γνώριζα που έκανε το σταυρό του με τα τέσσερα δάκτυλα, καθώς του έλειπε ένα δάκτυλο που το είχε χάσει, όταν είχε πάει να ψαρέψει με δυναμίτη. Όλοι οι άλλοι κάνουμε το σημείο του Σταυρού με όλη την παλάμη.
Αλλά αυτοί επέμεναν: «Πώς; αφού μεταχειρίζεστε τα τέσσερα δάκτυλα, τρία για την Αγία Τριάδα, και το τέταρτο για τον Πάπα».
Υπάρχουν και άλλοι φωστήρες που, γενναιόδωρα, προσθέτουν και τα πέντε δάκτυλα. Σε μία ιστοσελίδα της Κύπρου: Οι 4 κυριότερες διαφορές ανάμεσα σε καθολικούς και ορθόδοξους χριστιανούς! (studentlife.com.cy), διαβάζουμε: «Μπορεί να σου έμαθαν από μωρό να κάνεις το σταυρό σου με τρία δάχτυλα, αλλά οι καθολικοί κάνουν τον σταυρό τους με τα πέντε. Αυτό συμβαίνει, επειδή το τέταρτο δάκτυλο συμβολίζει την Παναγία και το πέμπτο τον Πάπα».
Γενναιοδωρία τους, που μας αύξησαν τα δάκτυλα!!!
Αγαπητοί μου φίλοι, επιτρέψτε σε έναν καθολικό να σας εξηγήσει πώς οι Λατίνοι Καθολικοί κάνουμε το σταυρό μας.
ΛΙΓΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Το σημείο του Σταυρού στη Δύση προέρχεται από ένα μακρινό παρελθόν.
Ο Τερτυλλιανός (160-220), για παράδειγμα, μαρτυρεί ότι οι χριστιανοί συνήθιζαν να σημαδεύουν το μέτωπό τους με ένα σταυρό ενάντια στους πειρασμούς του διαβόλου. Αλλά πιστοποιεί επίσης, ότι το σημείο του Σταυρού, ήταν ευρέως διαδεδομένο και εκτός του λειτουργικού περιβάλλοντος. Έγραψε: «Αν περπατάμε, αν βγαίνουμε ή μπαίνουμε, αν ντυνόμαστε, αν πλένουμε ή πάμε στο τραπέζι, στο κρεβάτι, αν καθόμαστε, σε αυτές και σε όλες τις ενέργειές μας σημαδεύουμε το μέτωπό μας με το σημείο του σταυρού» (Τερτυλλιανός, De corona, III, (PL 2, 80A).
ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΣΗΜΕΙΟΥ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ
Το σημείου του Σταυρού δεν αποτελεί μια μαγική πράξη που κάνουμε στο στήθος μας σαν να παίζαμε κιθάρα. Είναι μια προσευχή και μια ομολογία πίστεως.
Κάνοντας το Σταυρό μας ομολογούμε τα δύο κυριότερα μυστήρια της πίστης μας: Την Αγία Τριάδα με τα λόγια που αναγγέλλουμε: «Στο όνομα του Πατέρα, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν». Σημειώνοντας δε με την παλάμη (όχι με τα δάκτυλα) το μέτωπο και το στήθος με το Σταυρό, ομολογούμε το μυστήριο της σωτηρίας μας, που επιτεύχθηκε από το Χριστό με το σταυρικό του θάνατο
Η «Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας» διδάσκει: «Ο χριστιανός αρχίζει την ημέρα του, τις προσευχές του και τις πράξεις του με το σημείο του Σταυρού, “στο όνομα του Πατρός, και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Αμήν”. Ο βαπτισμένος προσφέρει την ημέρα στη Δόξα του Θεού και επικαλείται τη χάρη του Σωτήρα που του επιτρέπει να ενεργεί εν Αγίω Πνεύματι, ως παιδί του Θεού. Το σημείο του Σταυρού μας δυναμώνει στους πειρασμούς και στις δυσκολίες (αρ. 2157)».
Με το συνδυασμό των λέξεων και τις κινήσεις του χεριού μας, δηλώνουμε την πίστη μας και σηματοδοτούμε τους εαυτούς μας ως Χριστιανούς.
Κάνουμε το σημείο του Σταυρού στην αρχή και στο τέλος κάθε προσευχής. Αρχίζουμε και τελειώνουμε τη Θεία Λειτουργία με το σημείο του Σταυρού. Ξυπνάμε και κοιμόμαστε, κάνοντας το σημείο του σταυρού.
ΠΩΣ ΚΑΝΟΥΜΕ ΤΟ ΣΤΑΥΡΟ ΜΑΣ
Λέγοντας «Εις το Όνομα του Πατρός» σημειώνουμε το ΜΕΤΩΠΟ, «και του Υιού» το ΣΤΗΘΟΣ, «και του Αγίου» τον ΑΡΙΣΤΕΡΟ ΩΜΟ, «Πνεύματος» ΤΟ ΔΕΞΙ ΩΜΟ, «Αμήν», ενώνουμε να χέρια μας.
Γιατί όμως από αριστερά προς τα δεξιά, αντίθετα από αυτό που συνηθίζουν οι Ορθόδοξοι; Δεν πιστεύω να υπάρχει μια συνειδητή εκλογή για αυτήν τη συνήθεια. Σύμφωνα με τον Άγιο Φραγκίσκο ντε Σάλες (1567 – 1622) το σημείο του Σταυρού υπενθυμίζει το μυστήριο της Αγίας Τριάδας, τα πάθη του Ιησού και την «άφεση των αμαρτιών με την οποία μεταφερόμαστε από τα αριστερά της κατάρας στα δεξιά της ευλογίας». Η εξήγηση αυτή προέρχεται από την περιγραφή της τελευταίας κρίσης που τοποθετεί τους δικαίους στα δεξιά του Κριτή και τους αμετανόητους στα αριστερά του (βλ. Ματθαίος 25, 31 -46).
Υπάρχουν και άλλοι τρόποι με τους οποίους κάνουμε το σημείο του Σταυρού: με τρεις σταυρούς στην καρδιά, στο μέτωπο και στα χείλη. Είναι πολύ παλαιός και αυτός ο τρόπος. Σχετικά έχουμε μια μαρτυρία από τον Επίσκοπο Guglielmo da Brescia (4ος αιώνα). Πρόκειται για μια λειτουργική πράξη που χρησιμοποιείται ακόμη στις Λειτουργίες του Ρωμαϊκού και του Αμβροσιανού Τυπικού, πριν από την ανάγνωση του Ευαγγελίου από τον ιερέα και τους πιστούς.
Τελειώνοντας, ελπίζω, πως οι φίλοι μας που δεν ήταν καλά πληροφορημένοι, να έχουν μάθει πώς οι Καθολικοί κάνουν το Σταυρό τους, και οι εμείς οι καθολικοί, επειδή κάνουμε το σημείο του Σταυρού τόσο συχνά, ίσως να μπούμε στον πειρασμό να βιαστούμε και να λέμε τις λέξεις χωρίς να τους δίνουμε σημασία ή να αγνοήσουμε τον βαθύ συμβολισμό της χάραξης του σημείου του Σταυρού – το όργανο του θανάτου του Χριστού και της σωτηρία μας – στα σώματά μας. Μία πίστη δεν είναι απλώς μια δήλωση πίστης, είναι μια υπόσχεση να δίνουμε μαρτυρία γι’ αυτήν την πίστη, έστω και αν σημαίνει ότι θα χρειαστεί να ακολουθήσουμε τον Κύριο και τον Σωτήρα μας φέρνοντας το δικό μας σταυρό.
+ Ιωάννης Σπιτέρης
Αρχιεπίσκοπος πρώην Κερκύρας
