«Εσύ διαμόρφωσες την καρδιά μου, * με ύφανες στα σπλάχνα
της μητέρας μου» (Ψαλμός 139, 13)
Μερικές φορές ακούγεται: «Εγώ πιστεύω στο Θεό, ως ανώτερη δύναμη». Αλλά αυτό, έμμεσα, σημαίνει: «Ο Θεός κάνει τη δουλειά του και εγώ τη δική μου!». Δηλαδή το να σκέφτεται κανείς το Θεό με αυτόν τον τρόπο, σημαίνει πως ο Θεός δεν ενδιαφέρεται για μένα και επομένως ούτε εγώ ενδιαφέρομαι για Αυτόν! Στο τέλος, το να πιστεύει κανείς σε έναν τέτοιο Θεό, ισοδυναμεί με το να μη πιστεύει διότι ένας τέτοιος Θεός δεν υπάρχει.
Σε αυτές τις εβδομαδιαίες μας σκέψεις, έχουμε αναφερθεί επανειλημμένα στο μυστήριο του Θεού. Με το παρόν κείμενο θα προσπαθήσω να σταθώ σε ένα από τα κεντρικότερα γνωρίσματα του Θεού: Ο Θεός ενδιαφέρεται για τον κόσμο γενικά και ξεχωριστά για τον καθένα από εμάς, με τη ΘΕΙΑ ΤΟΥ ΠΡΟΝΟΙΑ. Θα αναλύσουμε το γιατί και το πως.
Τον Θεό δεν τον δημιουργούμε εμείς κατά βούληση, σύμφωνα με την φαντασία μας, αλλά είναι Αυτός ο Ίδιος που μας αποκαλύφθηκε.
Το νέο όνομα του Θεού: Πατέρας
Ο Θεός δεν μπορεί να αδιαφορήσει για εμάς διότι είναι Πατέρας μας.
Στην Καινή Διαθήκη, ο Θεός ως Πατέρας, δεν αποτελεί απλώς μια ιδιότητα του Θεού, όπως η καλοσύνη ή η παντοδυναμία, αλλά αποτελεί την υπόσταση του ίδιου του Θεού, είναι ο ίδιος ο Θεός. Μπορούμε να πούμε ότι η Πατρότητα του Θεού αποτελεί την ουσία και το χαρακτηριστικό της Καινής Διαθήκης.
Ο Θεός, λοιπόν, δεν μπορεί να είναι παρά Πατέρας και γι’ αυτό το λόγο η σχέση του και με τα πλάσματά του δεν μπορεί παρά να χαρακτηριστεί μόνο από πατρική τρυφερότητα.
Ακόμα περισσότερο, από τη στιγμή που κι εμείς γινόμαστε ένα εν «Χριστώ», ο Θεός είναι πραγματικά και δικός μας Πατέρας, γι’ αυτό φροντίζει για εμάς με τη Θεία του πρόνοια.
Η πρόνοια που ο Θεός έχει για τα παιδιά του είναι απεριόριστη (βλ. Ματθαίο 6,25-35 & Λουκά 12,22-32). Ο Πατέρας φροντίζει για τα παιδιά του γιατί ξέρει τι έχουν ανάγκη, γι’ αυτό πρέπει να του έχουν εμπιστοσύνη, κανένα άγχος για τη ζωή δεν δικαιολογείται. Ο Θεός Πατέρας έχει μια τρυφερή και μοναδική σχέση με το καθένα από τα παιδιά του, είμαστε πολύτιμοι στα μάτια του από τη στιγμή που γνωρίζει ακόμη και τις τρίχες της κεφαλής μας. Γι’ αυτό ο Διδάσκαλος προτείνει στους μαθητές του να εμπιστεύονται τον εαυτό τους στον Πατέρα, να μην φοβούνται, γιατί ο Πατέρας τους έχει, ήδη, εισαγάγει στη βασιλεία του (βλ. Λουκά 12,32), ως εκ τούτου, δε μπορεί να τους συμβεί κανένα κακό, ικανό να τους αφαιρέσει αυτή τη βασιλεία.
Και η θεολογική σκέψη προσπαθεί να εμβαθύνει σε αυτήν την ελπιδοφόρα αλήθεια.
Ο Θεός τώρα με δημιουργεί και με φροντίζει
Ο Θεός, όχι μόνο έπλασε τον κόσμο στο παρελθόν, αλλά συνεχίζει συνεχώς να τον δημιουργεί με την παντοδυναμία του, και με την πρόνοιά του να τον κρατά στην ύπαρξη. Επειδή δεν υπάρχουμε από μόνοι μας, έχουμε ανάγκη από τη συνεχή δημιουργική ενέργεια Εκείνου που μας έπλασε, έχουμε ανάγκη από τη συνεχή ροή της ζωής και της ύπαρξής μας.
Ο Θεός, λοιπόν, όχι μόνο δεν έχει εγκαταλείψει τον κόσμο στη μοίρα του, αλλά είναι ευσπλαχνικά «ενεργός» στον κόσμο και για αυτό ο κόσμος εξακολουθεί να υπάρχει.
Αλλά πώς ο Θεός ενεργεί στον κόσμο; Ο Θεός όχι μόνο δεν είναι μακριά μας, αλλά ενεργεί έσωθεν στα πλάσματά του, δρα στο σύμπαν μέσα από τα πράγματα και όχι έξω από αυτά, παρέχει σε κάθε ον την ύπαρξη και την δυνατότητα δράσης και το εισάγει στην αρμονία του σύμπαντος. Πράγματι, ο Δημιουργός δρα ως στήριγμα, έρεισμα του κόσμου σε κάθε μορφή υπάρξεώς του: «Γιατί απ’ αυτόν και δι’ αυτού και εις αυτόν είναι τα πάντα» (Προς Ρωμαίους 2,36). Ο Θεός δρα στον πυρήνα, στα ενδόμυχα κάθε πραγματικότητας.
Συναισθηματικά, έχοντας όμως υπόψη μας την Αποκάλυψη και την Θεολογία, θα μπορούσαμε -συμβολικά- να σκεφτούμε τον Θεό ως έναν Πατέρα ή και μια Μητέρα που κρατά τον κόσμο και τον καθένα από εμάς με τρυφερότητα στα χέρια του και αν μας άφηνε να πέσουμε, θα κατρακυλούσαμε στην μη ύπαρξη, δηλαδή στον εκμηδενισμό.
Αλλά εδώ παρουσιάζεται ένα ρώτημα:
Αν ο Θεός είναι η αιτία όλων των πραγμάτων, πώς μπορεί ο άνθρωπος να είναι ελεύθερος ;
Η απάντηση είναι πως η επίδραση του Θεού δεν ανταγωνίζεται τη δραστηριότητα των πλασμάτων, ούτε την εξαφανίζει, αλλά ακριβώς, την κάνει κατορθωτή, εφικτή. Ο Θεός όχι μονάχα δίνει την ύπαρξη στα πλάσματά του, αλλά επίσης τα καθιστά ικανά να επικοινωνήσουν το ένα με το άλλο. Όταν πρόκειται για ελεύθερα όντα, όπως είναι ο άνθρωπος, ο Θεός τα καθιστά ικανά να είναι ελεύθερα. Αν ο Θεός κατέστρεφε την ελευθερία μας, θα εκμηδένιζε και τη δυνατότητά μας να αγαπήσουμε!
Η εσωτερική δραστηριότητα του Θεού δεν επηρεάζει άμεσα τον τρόπο με τον οποίο σκεπτόμαστε, επιθυμούμε, αγαπάμε, αλλά όλα αυτά τα καθιστά δυνατά, εφικτά. Ο Παντοδύναμος και Θεός Πατέρας δίνει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να είναι ελεύθερος και να δρα ως ελεύθερο ον. Αν δεν ήταν έτσι, ο Θεός θα κατάστρεφε το πιο πολύτιμο πλάσμα Του, τον ελεύθερο άνθρωπο. Η παντοδυναμία του Θεού εκφράζεται στην ταυτόχρονη συνύπαρξη της παντογνωσίας του και της ελευθερίας του ανθρώπου.
Ενώ λαμβάνουμε την ύπαρξή μας ολοκληρωτικά από το Θεό, με την ελεύθερη θέλησή μας αποδεχόμαστε το Θεό, ο Οποίος μας προσφέρεται, ενεργοποιώντας κάθε πράξη μας, μη εξαιρουμένης της ελευθερίας. Και ελεύθερα τον δοξάζουμε, τον ευχαριστούμε για την ύπαρξη και τη ζωή που κάθε στιγμή, από αγάπη μας χορηγεί.
Με τον Ψαλμό139 (5, 10) μπορούμε κι εμείς να αναφωνήσουμε: «Από παντού γύρω με κυκλώνεις κι έβαλες πάνω μου για προστασία το χέρι σου … θα με οδηγεί το χέρι σου, * και θα με κρατά η δεξιά σου».
+ Ιωάννης Σπιτέρης
