Για τα 80 χρόνια του πάπα Φραγκίσκου, τι καλύτερο δώρο από το να συνεχίσει να πραγματοποιεί την επιθυμία του για μια Εκκλησία «φτωχή για τους φτωχούς»; Αυτό πρότεινε ο γενικός γραμματέας της διεθνούς Caritas, που υπενθυμίζει όσα εξέφρασε ο Άγιος Πατέρας επ’ ευκαιρία της πρώτης του ακρόασης στους δημοσιογράφους, στις 16 Μαρτίου 2013, διακρίνοντας έτσι τις «κατευθυντήριες γραμμές» για την αρχιερατεία του.
Παρ’ όλα αυτά, αυτή η διατύπωση του πάπα Φραγκίσκου – «μια Εκκλησία φτωχή για τους φτωχούς» – δεν γίνεται πάντα κατανοητή σε όλο το βάθος της. Ο Roy παρατηρεί ότι πρόκειται για “μια πρόσκληση να αναγνωρίσουμε όλοι πως είμαστε φτωχοί, ατελείς, και, ακόμη και αν έχουμε μεγάλα πλούτη, να αναγνωρίσουμε τις δικές μας μορφές φτώχειας, να προβληματιστούμε πάνω στα πολλά είδη της φτώχειας μας».
Είναι επίσης μια πρόσκληση να αναγνωρίσουμε πως «κάθε ανθρώπινο πρόσωπο, έχει μια αξία εμπρός στα μάτια του Θεού». «Ο Ιησούς ήταν κοντά στους αποκλεισμένους, στους τυφλούς» και κάλεσε «πλούσιους» όπως τον Ματθαίο και τον Ζακχαίο να τον ακολουθήσουν.
Ωστόσο, εξηγεί ο Roy, « η Εκκλησία δεν μπορεί να οικοδομήσει τον εαυτό της χωρίς τους φτωχούς». «Όταν, σε μια χριστιανική κοινότητα, παραχωρείται χώρος σε όποιον υποφέρει, η κοινότητα εμπλουτίζεται. Μια Εκκλησία φτωχή για τους φτωχούς στρέφει την προσοχή της προς το ουσιώδες. Η Εκκλησία δεν θα είναι ποτέ «εναντίον των πλουσίων». Υπάρχουν άνθρωποι πλούσιοι που μοιράζονται αυτό που έχουν, χαρίζουν πολλά για να επιτρέψουν σε όλους να ζουν καλύτερα. Επιλέγουν θεληματικά μια φτώχεια».
Ο πάπας Φραγκίσκος προσφέρει ένα «δυνατό» λόγο υπέρ των φτωχών και αυτών που υποφέρουν, δίνοντας έτσι μια «γραμμή» της αρχιερατείας του, της διδασκαλίας του, στους ιερείς και στους Επισκόπους, στους οποίους ο ίδιος συστήνει να φέρουν «το άρωμα των προβάτων», επιδιώκοντας μια Εκκλησία «φιλόξενη». Αυτό το μήνυμα, ο Πάπας το αναπτύσσει, με ακρίβεια, και στην αποστολική Παραίνεση Η χαρά του Ευαγγελίου, στην Εγκύκλιο Δοξασμένος να’ σαι, και όλο το Έτος της Ευσπλαχνίας πορεύτηκε σε αυτή την κατεύθυνση, παρατηρεί ο Roy: Ένα Έτος για να παρουσιαστεί μια Εκκλησία «κοντά σ’ αυτούς που υποφέρουν» και στους «φτωχούς», από κάθε άποψη», όχι μόνο όσον αφορά στην υλική φτώχεια.
Επιπλέον, υπενθυμίζει ο γενικός γραμματέας της διεθνούς Caritas, το Ιωβηλαίο έχει στεφθεί από την ίδρυση της Παγκόσμιας Ημέρας των Φτωχών, που θα εορτάζεται την 33η Κυριακή της τακτικής περιόδου του Λειτουργικού έτους, για να βρούμε «το χρόνο, μια φορά του έτους, να εξετάσουμε και να δούμε που είναι οι φτωχοί», έτσι ώστε να «γνωρίσουμε και να συνειδητοποιήσουμε την κατάσταση και να δεσμευτούμε να δράσουμε». Στη Γαλλία δεν θα υπάρχει μόνο μια ημέρα όπως αυτή που παραδοσιακά αφιερώνεται στην Καθολική Αρωγή, που συχνά θεωρείται ως μια «έκκληση για συλλογή χρηματικών πόρων» όταν, στην πραγματικότητα, είναι πάνω απ’ όλα η ευκαιρία για να «κάνουμε μια παύση», για να «κοιτάξουμε γύρω μας και να δράσουμε».
Το δεύτερο συστατικό, είναι ακριβώς η δράση του πάπα Φραγκίσκου, οι «κινήσεις» του, ή τα «σημεία» που «κάνουν τη διαφορά». Ο Roy αναφέρει κατόπιν το ταξίδι στη Λαμπεδούσα, τα γεύματά του στις εκκλησιαστικές Επαρχίες, που έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια του Ιωβηλαίου, και ήταν απροσδόκητα: Οι επισκέψεις του έχουν προκαλέσει έκπληξη και χαρά, όπως συνέβη στην Κοινότητα η Κιβωτός του Jean Vanier.
Αυτό είναι και το νόημα του ταξιδιού του στους προσφυγικούς καταυλισμούς της Λέσβου, μαζί με τον οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, απ’ όπου ο Πάπας επέστρεψε με μερικές οικογένειες προσφύγων, εφοδιασμένων με όλα τα απαραίτητα ντοκουμέντα.
Στις 22 του περασμένου Ιουνίου, μια ομάδα 15 προσφύγων ήρθε στη Ρώμη να συμμετάσχει στη γενική ακρόαση της τετάρτης στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, με την Caritas της Φλωρεντίας, υπενθυμίζει ακόμη ο Roy. Κατά την προσευχή του Angelus της Κυριακής, ο Πάπας ζήτησε επίσης να ανοίξουν οι πόρτες στους πρόσφυγες, προτρέποντας τις χριστιανικές κοινότητες και τις ενορίες να οργανωθούν γι’ αυτό. Έτσι και έγινε, αλλά, μερικές φορές, εξαιτίας μη κυβερνητικής εξουσιοδότησης, οι πρόσφυγες δεν έφθασαν ποτέ, παρατηρεί ο Γενικός Γραμματέας της διεθνούς Caritas.
Ο Πάπας έχει ακόμη συμμετάσχει – στη Βολιβία και στη Ρώμη – στις συναντήσεις των Λαϊκών κινήσεων, που είναι «οργανωμένη έκφραση κοινωνικών κινήσεων που αντιπροσωπεύονται από τους φτωχούς».
Προσφάτως, έχει φιλοξενήσει το προσκύνημα των ατόμων χωρίς μόνιμη στέγη «Fratello”, στο πλαίσιο και στο πνεύμα του Ιωβηλαίου της Ευσπλαχνίας.
Αυτά τα μηνύματα του Πάπα και οι κινήσεις του είναι προσκλήσεις για μια «ανανέωση του κόσμου, ξεκινώντας από αυτούς που υποφέρουν».
Ο Michel Roy επικαλείται ακόμη ένα άλλο σημείο μαρτυρίας που δόθηκε την περασμένη Τρίτη: προς μεγάλη έκπληξη όλου του κόσμου, στην τραπεζαρία της Αγίας Μάρθας στο Βατικανό, ο πάπας Φραγκίσκος πήρε το πρόγευμά του με τους clochard, «οικογενειακά», σαν αδελφοί και αδελφές. Και αυτή τη φορά δεν προέβη σε εξαίρεση: «Ήταν στο σπίτι με την «οικογένειά» του: Αυτός είναι ο Πάπας μας, δηλώνει ο Roy, σημειώνοντας πως ήταν η ημέρα της 47ης επετείου της ιερατικής του χειροτονίας, λίγες μέρες πριν από τα γενέθλιά του, που εορτάστηκαν το Σάββατο 17 Δεκεμβρίου.
Μεταξύ των άλλων χειρονομιών που πραγματοποιήθηκαν από τον πάπα Φραγκίσκο το έτος αυτό, ο Michel Roy υπενθυμίζει τον έρανο που διοργανώθηκε στις ενορίες της Ευρώπης για την Ουκρανία, με τον οποίο συστάθηκε ένα ταμείο για να βοηθήσει το λαό αυτής της Χώρας.
«Ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς», προσθέτει ο Roy. Και ο Πάπας ενεργεί «πάντοτε με απλότητα και με μια δύναμη που αγγίζει τις καρδιές, με ένα τρόπο να υπάρχει, να μιλάει, που μεταμορφώνει την Εκκλησία, την καλεί να μεταμορφωθεί, για να είναι ακόμη πιο κοντά στους φτωχούς και σ’ αυτούς που υποφέρουν».
Στην πλατεία του Αγίου Πέτρου, πάρα πολλές είναι οι χειρονομίες του πάπα Φραγκίσκου και της Οργάνωσής του για την ελεημοσύνη, υπό την ευθύνη του σεβ. Konrad Krajewski, με τη διανομή όχι μόνο ομπρελών ή κουβερτών, αλλά και ποικίλων άλλων δώρων, καθώς και ένα περίπατο μαζί του, μια έξοδο στη θάλασσα με πούλμαν το φετινό καλοκαίρι ή μια επίσκεψη στην πόλη του Βατικανού.
Πολλά «σημεία», επιμένει ο Michel Roy, για «να παραχωρήσει περισσότερο χώρο στους φτωχούς», αποδεικνύουν ότι είναι «σημαντικά» για όλο τον κόσμο, «για τη συνάντηση με τις μοντέρνες νοοτροπίες», που τους «απορρίπτει» ή τους «αγνοεί». Όλα είναι σημεία ενός «Ευαγγελίου στην πράξη».
Για τον Michel Roy, η εγκύκλιος Δοξασμένος να’ σαι είχε μιαν «απίστευτη απήχηση», πέραν των ορατών συνόρων της Εκκλησίας, στις άλλες θρησκείες και στους αρχηγούς Κρατών. Ο γενικός γραμματέας της διεθνούς Caritas, επισημαίνει την παρουσία της Γαλλίδας υπουργού Περιβάλλοντος Segolene Royal, που αντιπροσώπευσε την Κυβέρνηση στο Παρίσι, στις πρόσφατες αγιωνυμίες της Ελισάβετ της Τριάδος και του Salomon Leclerc. Η υπουργός Royal υποδέχτηκε ευνοϊκά τη συμβολή του πάπα Φραγκίσκου στην πραγματοποίηση της συμφωνίας του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, στο πλαίσιο της Cop21.
Όσον αφορά στις άλλες θρησκείες, ο Roy αναφέρει ότι, σε διάφορες Χώρες, ορισμένοι υψηλά ιστάμενοι υπεύθυνοι της «Ισλαμικής Αρωγής», όπως η ανθρωπιστική Ισλαμική οργάνωση (Islamic Relief), έχουν δηλώσει ότι, στον τομέα αυτό, ο πάπας Φραγκικός υπήρξε ο πνευματικός τους καθοδηγητής ( spiritual leader). Και καταλήγει λέγοντας ότι ο κόσμος «αναγνωρίζει τον εαυτό του» σε αυτή την «έκκληση».
Από την οικουμενική άποψη, ο Roy υπενθυμίζει την πρόσφατη συμφωνία που έχει συναφθεί στο Malmo, κατά το ταξίδι του Πάπα στην Ελβετία, για τα 500 χρόνια της Μεταρρύθμισης, με τις φιλανθρωπικές υπηρεσίες της Παγκόσμιας Λουθηρανής Ομοσπονδίας: Ο Πάπας επιμένει για μια «δράση στην υπηρεσία των φτωχών» ως παράγοντα ενότητας, με την υπηρεσία της «αλληλεγγύης».
Μετάφραση Πέτρου Ανδριώτη
Λουτράκι 20 Δεκεμβρίου 2016
