Μια ένθερμη έκκληση προς όλους τους Χριστιανούς να ανταποκριθούν στην προσευχή του Ιησού για την ενότητα των μαθητών Του. Η Εγκύκλιος του Πάπα Ιωάννη-Παύλου Β΄ βοηθά να εξετάσουμε την πραγματικότητα των σημερινών χριστιανικών κοινοτήτων με ανανεωμένο οικουμενικό ζήλο.
Η Εγκύκλιος “Ἵνα ἕν ὦσιν” του Αγίου Ιωάννη-Παύλου Β΄ για τον οικουμενισμό, φέρει την ημερομηνία 25 Μαΐου 1995: είκοσι πέντε χρόνια αργότερα, διατηρεί ανέπαφη τη δροσερότητα και την προφητική της δύναμη. Με μια ματιά που κοιτάζει προς τα εμπρός, δείχνει έναν στόχο που φαίνεται μακρινός, την ενότητα των Χριστιανών: ο ίδιος ο Ιησούς την θέλει, και πριν αντιμετωπίσει το Πάθος Του προσεύχεται στον Πατέρα ώστε όλοι να είναι ένα.
Ο Πάπας της ενότητας
Ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Β΄ αισθάνεται έντονα αυτήν την φλογερή επιθυμία του Κυρίου, την ενστερνίζεται, και ο οικουμενισμός γίνεται μία από τις προτεραιότητες της ποντιφικής του διακονίας, επειδή η διαίρεση των Χριστιανών είναι ένα σκάνδαλο που επηρεάζει το ίδιο το έργο του Ιησού: «Να πιστεύω στον Χριστό – γράφει – σημαίνει να θέλω την ενότητα». Είναι μια πράξη υπακοής που διευρύνει τους ορίζοντες της καρδιάς και του νου. Αλλά ο Πάπας της ενότητας πρέπει να υποστεί τον μεγάλο πόνο του σχίσματος: υπάρχουν αδελφοί που δεν καταλαβαίνουν αυτήν την ώθηση προς τα εμπρός. Η Εγκύκλιος έρχεται 7 χρόνια μετά τις αθέμιτες επισκοπικές χειροτονίες που επιτέλεσε ο Αρχιεπίσκοπος Marcel Lefebvre, ο οποίος το 1988 προχωρά σε σχίσμα από τη Ρώμη.
Ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ κατηγορούμενος για σχετικισμό από τους παραδοσιαρχικούς
Ο Γάλλος παραδοσιαρχικός ιεράρχης κατηγορεί τον Πολωνό Πάπα και την Β΄ Σύνοδο του Βατικανού για αυτό που αποκαλεί «ψευδο-οικουμενισμό», ο οποίος καταστρέφει την αληθινή πίστη και οδηγεί «την Εκκλησία στην καταστροφή και τους Καθολικούς στην αποστασία»: λέει ότι η Θεία Πρόνοια του έχει εμπιστευτεί την αποστολή να αντιταχθεί στη «μοντέρνα Ρώμη, που είναι μολυσμένη από τον μοντερνισμό», ώστε «να ξαναγίνει η Ρώμη Καθολική και να ξαναβρεί την δισχιλιετή παράδοσή της». Κατά την άποψή του, εισήχθη μια «προτεσταντική αντίληψη» της Θείας Λειτουργίας και των Ιερών Μυστηρίων. Ο Lefebvre απεβίωσε το 1991. Οι διάδοχοί του επιτίθενται στην Εγκύκλιο του Ιωάννη-Παύλου Β΄, επειδή – όπως ισχυρίζονται – όχι μόνο οδηγεί σε «δογματικό σχετικισμό», αλλά «de facto» τον περιέχει ήδη. Ο Ιωάννης-Παύλος Β΄, στην Αποστολική Επιστολή “Ecclesia Dei”, είχε ήδη πει ότι αυτή είναι μια θέση που βασίζεται σε μια «ελλιπή και αντιφατική έννοια της Παράδοσης»: ελλιπής, επειδή δεν θεωρεί ότι η Παράδοση είναι ζωντανή και αναπτύσσεται καθώς παραδίδεται από γενιά σε γενιά, χωρίς να μένει στάσιμη σε μια προκαθορισμένη ιστορική ημερομηνία. Αντιφατική, επειδή η Παράδοση δεν μπορεί ποτέ να διαχωριστεί από την κοινωνία με τον Πάπα και με τους ποιμένες όλου του κόσμου.
Ο διάλογος είναι μια προτεραιότητα που επιτρέπει απρόσμενες ανακαλύψεις
Η παπική Εγκύκλιος κοιτάζει προς τα εμπρός με θάρρος, δείχνει τον διάλογο ως προτεραιότητα και ως υποχρεωτικό βήμα για να ανακαλύψουμε τον πλούτο των άλλων. Βλέπει όλα τα βήματα που έγιναν προς την ενότητα με τις διάφορες Εκκλησίες και χριστιανικές Κοινότητες, ξεκινώντας από την αμοιβαία άρση των αναθεμάτων μεταξύ Ρώμης-Κωνσταντινουπόλεως και με τις κοινές Χριστολογικές Διακηρύξεις με τις αρχαίες Εκκλησίες της Ανατολής. Πρόκειται για μια πορεία που επιτρέπει «απροσδόκητες ανακαλύψεις» συνειδητοποιώντας ότι «η νόμιμη ποικιλομορφία δεν αντιτίθεται καθόλου στην ενότητα». Διαβάζουμε στο κείμενο: «Οι αντιπαραθέσεις και οι μισαλλοδοξίες μετέτρεψαν σε ασυμβίβαστες διατυπώσεις, αυτό που ήταν στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα δύο βλεμμάτων που είχαν ως στόχο να διερευνήσουν την ίδια πραγματικότητα, αλλά από δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες». Είναι ένας δρόμος που μας βοηθά «να ανακαλύψουμε τον ανεξιχνίαστο πλούτο της αλήθειας» και την παρουσία στοιχείων εξαγιασμού «πέρα από τα ορατά όρια της Καθολικής Εκκλησίας».
Η έκφραση της αλήθειας μπορεί να είναι πολύμορφη
Δεν πρόκειται για «τροποποίηση της παρακαταθήκης της πίστεως» και «αλλαγή της έννοιας των δογμάτων» – εξηγεί ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Β΄ –, όμως «η έκφραση της αλήθειας μπορεί να είναι πολύμορφη», διότι «το δόγμα πρέπει να παρουσιάζεται με τρόπο που να το καθιστά κατανοητό σε εκείνους στους οποίους ο ίδιος ο Θεός το προορίζει», σε όποιον πολιτισμό ανήκουν, αποφεύγοντας οποιαδήποτε μορφή «σωβινισμού ή εθνοτικής αποκλειστικότητας ή φυλετικής προκατάληψης», όπως και «κάθε εθνικιστική υπεροψία».
Από τον διάλογο επί της διδασκαλίας στον διάλογο της αγάπης
Η Εγκύκλιος δείχνει την ανάγκη «ο τρόπος και η μέθοδος διακήρυξης της καθολικής πίστεως να μην αποτελούν εμπόδιο στον διάλογο με τους αδελφούς», έχοντας επίγνωση ότι υπάρχει «μια ιεραρχία στις αλήθειες της καθολικής διδασκαλίας». Η Εκκλησία – λέει ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ – «καλείται από τον Χριστό σε αυτήν τη συνεχή μεταρρύθμιση» που «θα μπορούσε να απαιτήσει επανεξετάσεις διατυπώσεων και στάσεων». Υπενθυμίζει ο Πάπας ότι «διάλογος δεν διαρθρώνεται αποκλειστικά γύρω από το δόγμα, αλλά περιλαμβάνει ολόκληρο το πρόσωπο», καθότι «είναι επίσης ένας διάλογος αγάπης». Από την αγάπη γεννιέται η «επιθυμία για ενότητα». Είναι μια πορεία που απαιτεί «υπομονετική και θαρραλέα εργασία. Για να γίνει αυτό, δεν πρέπει να επιβάλλονται άλλες υποχρεώσεις εκτός από τα απαραίτητα».
Το πρωτείο της προσευχής: σύγκλιση στα ουσιαστικά
Ο Πολωνός Πάπας παρατηρεί ότι στον οικουμενισμό το πρωτείο έχει η από κοινού προσευχή. Οι Χριστιανοί, προσευχόμενοι μαζί, ανακαλύπτουν ότι αυτό που τους ενώνει είναι πολύ ισχυρότερο από αυτό που τους χωρίζει. Η λειτουργική ανανέωση που συντελέστηκε από την Καθολική Εκκλησία και άλλες εκκλησιαστικές Κοινότητες, επέτρεψε συγκλίσεις στα ουσιαστικά, και μαζί όλο και περισσότερο στρεφόμαστε στον Πατέρα με μια καρδιά: «Μερικές φορές – παρατηρεί ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ – η θέληση να επισφραγίσουμε αυτή την πραγματική αν και μη ακόμη πλήρη κοινωνία, φαίνεται να είναι πιο κοντά. Ποιος θα μπορούσε να το σκεφτεί αυτό πριν από έναν μόνο αιώνα;».
Κοινή στράτευση για την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ειρήνη
Μεταξύ των βημάτων προς τα εμπρός στην οδό του οικουμενισμού, η Εγκύκλιος δείχνει την αυξανόμενη συνεργασία των Χριστιανών που ανήκουν σε διάφορες ομολογίες στο μέτωπο της στράτευσης για «την ελευθερία, τη δικαιοσύνη, την ειρήνη, το μέλλον του κόσμου»: «η από κοινού φωνή των Χριστιανών έχει περισσότερο αντίκτυπο από μια μεμονωμένη φωνή, ώστε να θριαμβεύσει ο σεβασμός των δικαιωμάτων και των αναγκών όλων, ειδικά των φτωχών, των ταπεινωμένων και των ανυπεράσπιστων». Ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Β΄ τονίζει ότι για τους Χριστιανούς δεν πρόκειται για απλές ανθρωπιστικές ενέργειες, αλλά για απάντηση στον λόγο του Ιησού, όπως διαβάζουμε στο 25ο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου: «Πεινούσα και μου δώσατε να φάω […]».
Αλλαγή λεξιλογίου: από την καταδίκη στην αμοιβαία συγχώρηση
Ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ ζητά μια αλλαγή στο λεξιλόγιο και τις συμπεριφορές: το επιθετικό και ανταγωνιστικό ύφος της αντιπολίτευσης πρέπει να αποφευχθεί, η «ηττοπάθεια που τείνει να βλέπει τα πάντα αρνητικά», «η μη ευαγγελική περιχαράκωση στην καταδίκη των άλλων» και εκείνη «η περιφρόνηση που προέρχεται από μια νοσηρή αλαζονεία». Αντ’ αυτού, «πρέπει να κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν, με τη βοήθεια του Θεού, για να κατεδαφίσουμε τα τείχη της διαίρεσης και της δυσπιστίας, να ξεπεράσουμε τα εμπόδια και τις προκαταλήψεις, εξαλείφοντας λέξεις και όρους που βλάπτουν, επιλέγοντας την οδό της ταπεινότητας, της ευγένειας και της αδελφικής γενναιοδωρίας. Έτσι, με την πάροδο του χρόνου, δεν θα μιλούμε πλέον για αιρετικούς ή εχθρούς της πίστεως, αλλά για “άλλους Χριστιανούς”, “άλλους βαπτισμένους”». Ο Πάπας υπογραμμίζει: «Αυτή η αλλαγή του λεξιλογίου μεταφράζει μια αξιοσημείωτη εξέλιξη της νοοτροπίας». Είναι μια πορεία μεταστροφής που περνά από μια υποχρεωτική οδό: την αμοιβαία μετάνοια για τα σφάλματα που διαπράχθηκαν. Και ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ ζητά συγχώρηση για τα λάθη που διαπράχθηκαν από τα μέλη της Εκκλησίας.
Το πρωτείο του Πάπα: μια διακονία αγάπης
Η πλήρης ενότητα έχει το ορατό σημείο αναφοράς στον Πέτρο, και ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ απευθύνει έκκληση στις χριστιανικές κοινότητες, ώστε να βρεθεί μια μορφή άσκησης του πρωτείου του Πέτρου, το οποίο, «χωρίς να απαρνείται με κανέναν τρόπο το ουσιαστικό της αποστολής του, να ανοίγεται σε μια νέα κατάσταση, ως διακονία αγάπης η οποία αναγνωρίζεται από τους μεν και τους δε».
Μια Εκκλησία καθ’ οδόν προς την ενότητα
Η Εγκύκλιος “Ἵνα ἕν ὦσιν” είναι μια υπέροχη σύνθεση της πορείας της Εκκλησίας στα 2000 χρόνια ιστορίας της. Είναι ένα φως που δείχνει τον δρόμο που έχουμε μπροστά, συνεχίζοντας στην ίδια κατεύθυνση με εκείνους που προηγήθηκαν. Δείχνει τον ζωντανό χαρακτήρα της Παράδοσης, η οποία – όπως λέει o Δογματικός Όρος περί Θείας Αποκαλύψεως “Dei Verbum” της Β΄ Βατικανής – προέρχεται από τους Αποστόλους και αναπτύσσεται στην Εκκλησία υπό τη συμπαράσταση του Αγίου Πνεύματος. Και χάρη στο Άγιο Πνεύμα, αναπτύσσεται η κατανόηση της πίστεως. Σε αυτή την πορεία – λέει ο Ιωάννης-Παύλος Β΄ αναφερόμενος στον Άγιο Κυπριανό – οι αδελφοί πρέπει να μάθουν να προσέρχονται συμφιλιωμένοι στο άγιο θυσιαστήριο, επειδή «ο Θεός δεν δέχεται τη θυσία εκείνων που βρίσκονται σε διαφωνία». Αντιθέτως, «η μεγαλύτερη θυσία που μπορούμε να προσφέρουμε στον Θεό είναι η ειρήνη και η αδελφική μας ομόνοια, είναι ο λαός που συνάχθηκε στην ενότητα του Πατέρα και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος». Αυτή είναι η τελευταία πρόσκληση του Πάπα: να ζητήσουμε από τον Κύριο τη χάρη να μας κάνει όλους έτοιμους να θυσιαστούμε υπέρ της ενότητας.
————————-
Πηγή: Vatican News
Μετάφραση: π.Λ/kantam.gr
