Διαπιστώσεις…
Οι εξελίξεις στην τεχνολογία έχουν καταστήσει δυνατές νέες μορφές ανθρώπινων αλληλεπιδράσεων. Στην πραγματικότητα, το ερώτημα δεν είναι πλέον αν πρέπει να εμπλακούμε με τον ψηφιακό κόσμο, αλλά το πώς έχουμε εμπλακεί ως τώρα, πώς εμείς, ως άτομα και ως εκκλησιαστική κοινότητα, θα ζήσουμε στον ψηφιακό κόσμο, στο κοινό μας ταξίδι κατά μήκος των «ψηφιακών λεωφόρων».
Πολλοί χριστιανοί ζητούν έμπνευση και καθοδήγηση, καθώς το διαδίκτυο αλλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία αποτελούν μια έκφραση της ψηφιακής κουλτούρας, έχουν επηρεάσει βαθύτατα τόσο τις κοινότητες πίστης μας όσο και τις ατομικές πνευματικές μας διαδρομές.
Σε κάθε περίπτωση, ο πολιτισμός μας είναι πλέον ένας ψηφιακός πολιτισμός. Για να ξεπεραστεί η προηγούμενη διαφοροποίηση μεταξύ «ψηφιακής» και «πρόσωπο με πρόσωπο» αλληλεπίδρασης, κάποιοι δε μιλούν πλέον για «on line» και «off line» αλλά μόνο για «on life» συμπεριφορά, χωρίς να διαχωρίζουν την προσωπική και κοινωνική ζωή στις διάφορες εκφράσεις της, είτε στο ψηφιακό είτε στο φυσικό περιβάλλον.
Η αυξανόμενη έμφαση στη διανομή και το εμπόριο της γνώσης, των δεδομένων και των πληροφοριών έχει δημιουργήσει ένα παράδοξο: στην κοινωνία μας, όπου οι πληροφορίες διαδραματίζουν τόσο σημαντικό ρόλο, είναι όλο και πιο δύσκολο να επαληθεύσουμε τις πηγές και την ακρίβεια των πληροφοριών που κυκλοφορούν ψηφιακά.
Αυτή η υπερφόρτωση περιεχομένου επιλύεται από αλγορίθμους τεχνητής νοημοσύνης, που καθορίζουν συνεχώς τι θα εμφανιστεί στην οθόνη μας, με βάση παράγοντες που δύσκολα αντιλαμβανόμαστε ή συνειδητοποιούμε: τις επιλογές και τις προτιμήσεις, τις αντιδράσεις αλλά και τις αποχές ή τους περισπασμούς μας όσο διαρκεί η περιήγηση στο διαδίκτυο. Πιο απλά, το ψηφιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκεται καθένας από μας, ακόμη και τα αποτελέσματα μιας διαδικτυακής αναζήτησης, διαφέρουν από κάθε άλλου, επειδή κατά την είσοδο σε προγράμματα περιήγησης, σε πλατφόρμες και εφαρμογές, συνήθως δεν έχουμε επίγνωση των φίλτρων που εξαρτούν τα αποτελέσματα.
Η συνέπεια αυτής της ολοένα και πιο εξελιγμένης εξατομίκευσης των αποτελεσμάτων είναι η αναγκαστική έκθεση σε μερικές πληροφορίες, οι οποίες επιβεβαιώνουν τις απόψεις μας και ενισχύουν τις πεποιθήσεις μας, οδηγώντας μας σε απομόνωση, σε μια «φούσκα» ειδικά σχεδιασμένη για μας, από έναν αλγόριθμο. Οι αλγόριθμοι, πίσω από τις διαδικτυακές πλατφόρμες και τις μηχανές αναζήτησης, φέρνουν επομένως κοντά όσους είναι «ίδιοι» και αποτρέπουν τους χρήστες τους από το να συναντήσουν πραγματικά τον «άλλο» που είναι διαφορετικός.
Να ξαναχτίσουμε τις γέφυρες μεταξύ μας…
Όλοι μας έχουμε γίνει μάρτυρες αυτού του φαινομένου αυτοματοποιημένων συστημάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που δημιουργούν αυτούς τους ατομικιστικούς «χώρους», όπου συχνά ενθαρρύνονται και εμφανίζονται ακραίες συμπεριφορές. Τα επιθετικά και αρνητικά σχόλια δίδονται τάχιστα, βρίσκουν πρόσφορο έδαφος για βία, κακοποίηση και παραπληροφόρηση, από διάφορους παράγοντες (χρήστες, τρολ) που ενθαρρύνονται καλυπτόμενοι από την ασυλία της ψευδωνυμίας .
Η επίγνωση αυτών των παγίδων μας βοηθά να διακρίνουμε στο «μολυσμένο» από κακόβουλα σχόλια περιβάλλον των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του διαδικτύου γενικότερα και να αναζητήσουμε μια λύση σε αυτή την δυσάρεστη ψηφιακή κατάσταση. Είναι σημαντικό να εκτιμήσουμε τον ψηφιακό κόσμο και να τον αναγνωρίσουμε ως μέρος της ζωής μας. Ωστόσο, στη συμπληρωματικότητα των ψηφιακών και των φυσικών εμπειριών οικοδομείται η ανθρώπινη ζωή και το ταξίδι.
Στο ψηφιακό πεδίο, όπως και στις πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις, το να είσαι «χριστιανός» δεν αρκεί. Βρίσκει κανείς άπειρες ιστοσελίδες, προφίλς ή λογαριασμούς που προτείνουν «θρησκευτικό περιεχόμενο», αλλά δεν εμπλέκονται σε δυναμικές σχέσεις με πιστό τρόπο. Οι εχθρικές αλληλεπιδράσεις, τα βίαια, εξευτελιστικά σχόλια, ειδικά στο πλαίσιο της κοινοποίησης «χριστιανικού περιεχομένου» υλικού που εμφανίζονται στην οθόνη, έρχονται σε αντίθεση με το ίδιο το Ευαγγέλιο.
Δυστυχώς, οι διαρρηγμένες σχέσεις, οι συγκρούσεις και οι διαιρέσεις δεν είναι ξένες στην Εκκλησία. Για παράδειγμα, ομάδες που αυτοπαρουσιάζονται ως «καθολικές» χρησιμοποιούν την παρουσία τους στα ΜΚΔ για να προωθήσουν τη διαίρεση και τα αποκρουστικά clickbait. Η «χριστιανική κοινότητα» που δήθεν υπερασπίζονται, για να είναι κοινότητα αγάπης και συνύπαρξης χριστιανικής πρέπει να καλλιεργεί τη μεταστροφή, τη συμφιλίωση, την αποδοχή του διαφορετικού, την ευκαιρία συνάντησης και διαλόγου.
Είναι σκόπιμο λοιπόν, οι θρησκευτικές κοινότητές μας να προωθούν την διαδικτυακή τους παρουσία έγκυρα, επώνυμα και να υπερασπίζονται την αλήθεια. Να μοιράζονται και να ανταλλάσουν υλικό, να γίνονται μαρτυρία αγάπης, αλήθειας, βιώνοντας το ευαγγελικό μήνυμα και επιθυμώντας πάντα το κοινό καλό. Αντί να ενεργούμε ως άτομα, παράγοντας περιεχόμενο ή αντιδρώντας σε πληροφορίες, ιδέες και εικόνες, πρέπει να επιδιώξουμε να συν-δημιουργήσουμε υγιέστερες διαδικτυακές εμπειρίες, όπου, εκείνοι που ειλικρινά αναζητούν, θα βρίσκουν αλήθεια και αγάπη…
Βασισμένο στο έγγραφο της Ποντιφικής Συνόδου για την Επικοινωνία «Verso una piena presenza.Riflessione pastorale sul coinvolgimento con i social media» της 28ης Μαΐου 2023 (Προς μια πλήρη Παρουσία. Ποιμαντικός προβληματισμός σχετικά με την ενασχόληση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης)
