Μετά από τις γιορτές των Χριστουγέννων, τουλάχιστον για εμάς τους Χριστιανούς, μια γλυκιά μελαγχολία μας κατέχει. Είναι τα λειτουργικά κείμενα της Λειτουργικής περιόδου πριν τα Χριστούγεννα, είναι οι ύμνοι, είναι μήπως τα λαϊκά έθιμα, που μας δημιουργούν αυτό το αίσθημα αναμονής και νοσταλγίας; ΄Η κάτι άλλο, που με όλη την εκκοσμίκευση, φανερώνει μία πιο βαθιά, πιο πανανθρώπινη έλξη προς το υπερβατικό; Και ιδιαίτερα, για εμάς τους Χριστιανούς, ίσως και μία ανομολόγητη επιθυμία να συναντήσουμε το πρόσωπο του Ιησού Χριστού;
Όλα αυτά θα μπορούσαν μήπως να ερμηνευθούν ως ένας επιφανειακός συναισθηματισμός, που εξαφανίστηκε μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων; Από ορισμένες απόψεις, μπορεί και να αληθεύει αυτό, αλλά αποτελεί επίσης γεγονός, και επιβεβαιώνεται από τη μελέτη των συγκριτικών θρησκειών, την ανθρωπολογία και τη μαρτυρία μεγάλων προσωπικοτήτων της θρησκευτικής εμπειρίας, πως ο άνθρωπος, από τη φύση του, έχει κλίση προς τον Θεό, λαχταρά και επιθυμεί τον Θεό. Βέβαια δεν πρόκειται για μια λαχτάρα όπως για τις ορατές πραγματικότητες, αλλά για μια ενδιάμεση εμπειρία, κατά την οποία, μέσω του βιωμένου και του καθημερινού, στο κέντρο του είναι μας (αυτό που η Βίβλος αποκαλεί καρδιά), βιώνουμε την υπέρβαση του γήινου και αρχίζουμε να νοσταλγούμε το υπερβατικό, το απόλυτο «κάτι άλλο».
Πρόκειται για μια συναρπαστική πτυχή της ανθρώπινης και χριστιανικής εμπειρίας: ο άνθρωπος φέρει μέσα του μια μυστηριώδη επιθυμία για τον Θεό. Μπορεί ο άνθρωπος να μην το αντιλαμβάνεται, αλλά τα συναισθήματά του, οι επιθυμίες του, η δίψα του για ζωή και ευτυχία, έχουν έναν αόρατο, πανίσχυρο, αλλά ταυτόχρονα διακριτικό μαγνήτη που τον ελκύει προς την υπέρβαση και την αναζήτηση του «κάτι εντελώς διαφορετικού». Πρόκειται γι’ αυτό το συναίσθημα που βρίσκουμε συχνά στους Ψαλμούς: «Για σένα δίψασε η ψυχή μου, εσένα πόθησε η σάρκα μου, στη γη την έρημη, την άνυδρη και διψασμένη» (Ψαλμός 63 [62]).
Η Κατήχηση της Καθολικής Εκκλησίας ξεκινά με την ακόλουθη παρατήρηση: «Η επιθυμία για τον Θεό είναι εγγεγραμμένη στην καρδιά του ανθρώπου, επειδή ο άνθρωπος δημιουργήθηκε από τον Θεό και για τον Θεό και ο Θεός δεν παύει ποτέ να έλκει τον άνθρωπο προς τον εαυτό του, και μόνο στον Θεό ο άνθρωπος θα βρει την αλήθεια και την ευτυχία που αδιάκοπα αναζητά» (αρ. 27). Είναι πασίγνωστα τα λόγια του Αγίου Αυγουστίνου που αντικατοπτρίζουν την δική του εμπειρία που, εντέλει, τον οδήγησε στην συνάντηση με το Θεό και στην πίστη: «Μας έκανες για σένα, Κύριε, και η καρδιά μας δεν θα ησυχάσει παρά μόνο όταν αναπαυθεί σε σένα».
Τέτοιοι ισχυρισμοί θα μπορούσαν να ηχήσουν ως πρόκληση στο πλαίσιο του εκκοσμικευμένου δυτικού πολιτισμού. Πράγματι, πολλοί από τους συγχρόνους μας θα μπορούσαν να αντιτείνουν ότι δεν αισθάνονται καθόλου μια τέτοια λαχτάρα για τον Θεό.
Στην πραγματικότητα, αυτό που έχουμε ορίσει ως «επιθυμία για τον Θεό» δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς, και εξακολουθεί να εμφανίζεται με πολλούς τρόπους στην ανθρώπινη καρδιά και σήμερα.
Η επιθυμία του ανθρώπου τείνει πάντοτε να απολαύσει συγκεκριμένα αγαθά: το ωραίο, το αληθινό, αυτό που τον ευχαριστεί και τον κάνει ευτυχισμένο. Αλλά τι μπορεί πραγματικά να ικανοποιήσει την επιθυμία του ανθρώπου για ευτυχία πέρα από τα γήινα αγαθά; «Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος για να είναι ευτυχισμένος, όπως το πτηνό είναι φτιαγμένο για να πετάει», έλεγε ένας Ρώσος λόγιος του 19ου αιώνα (Vladimir Galaktionovič Korolenko). Μπορούμε να ισχυριστούμε όμως, με τα λόγια του Blaise Pascal πως «ο άνθρωπος ξεπερνά απείρως τον άνθρωπο» (Στοχασμοί).
Ο καθένας αναζητά την ευτυχία και κατευθύνει τη ζωή του με τον τρόπο που θεωρεί κατάλληλο για να την επιτύχει. Το να μπορούμε να απολαμβάνουμε τα ανθρώπινα αγαθά που μας τελειοποιούν και μας εμπλουτίζουν, μας κάνει ευτυχισμένους. Ωστόσο, όσο ζούμε, η ευτυχία πάντα επισκιάζεται. Όχι μόνο επειδή, μερικές φορές, αφού αποκτήσουμε αγαθά, τα συνηθίζουμε, αλλά βαθύτερα, επειδή κανένα κτιστό αγαθό δεν είναι ικανό να γεμίσει τη λαχτάρα του ανθρώπου για ευτυχία και επίσης επειδή τα κτιστά αγαθά είναι παροδικά. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης γιορτής, ξεσπούσαν σε κλάματα. Έκλαιγαν διότι, όπως ομολογούσαν, «αυτή η ευτυχία θα τελειώσει».
Ακόμα και η εμπειρία της αγάπης και του έρωτα, είναι ενδεικτική αυτής της δίψας για μια απόλυτη αγάπη, που κανένας δεν μπορεί να μας την αφαιρέσει. «Στην πραγματικότητα ούτε καν ο αγαπημένος δεν είναι σε θέση να ικανοποιήσει την επιθυμία που κατοικεί στην ανθρώπινη καρδιά για μία παντοτινή αγάπη» (Βενέδικτος 16ος).
Εντέλει, μπορούμε να συμπεράνουμε πως είμαστε προσκυνητές προς την ουράνια πατρίδα, προς εκείνο το πλήρες, αιώνιο αγαθό, που τίποτα και κανένας δεν μπορεί να μας το πάρει ποτέ ξανά. Δεν πρόκειται λοιπόν, να πνίξουμε την επιθυμία που υπάρχει στην ανθρώπινη καρδιά, αλλά να την απελευθερώσουμε, ώστε να μπορέσει να φτάσει στον πραγματικό της προορισμό. Όταν το παράθυρο προς τον Θεό ανοίγει με μια βαθιά, συχνά ανυπολόγιστη λαχτάρα, αυτό είναι ήδη σημάδι της παρουσίας της πίστης στην ψυχή, της πίστης που είναι χάρη του Θεού. Ο Άγιος Αυγουστίνος δηλώνει: «Με την αναμονή, ο Θεός διευρύνει την επιθυμία μας, με την επιθυμία διευρύνει την ψυχή και με τη διαστολή της την κάνει πιο ικανή».
+ Ιωάννης Σπιτέρης
